Wokół genealogii Litwinów. U źródeł mitu i sporu historyczno‑kulturowego
DOI :
https://doi.org/10.12775/SDR.2011.01Résumé
Around the genealogy of Lithuanians. At the origins of myth and historical-cultural argument
The article covers issues concerning the origins of the Lithuanian nation. Genealogical questions relating to Lithuanians already began to appear in late medieval (Jan Długosz) Polish historiography in connection to successive unions. The inner and foreign policies of the 16th and 17th centuries made those questions more popular – the policy of the Jagiellonians, who wished to keep the unity of the Polish–Lithuanian state, and, later on, of the Waza dynasty, searching for ways to make their rule look legitimate. Until the end of the 18th century, the dominant theory about the origins of Lithuanians was the Roman one. According to that theory, the greatest Lithuanian families, the language and beliefs were said to have originated in the culture of ancient Rome. The turn of the 18th and 19th centuries resulted in numerous studies and a development in historiography and archeological research. Old theories were still used while looking for the beginnings of the local culture, but new solutions were tried as well, in the spirit of romantic philosophy of the North, initiated by Johann Gottfried Herder. An interest in Lithuania started again in the area of literature (poetry by Adam Mickiewicz and novels by Jozef Ignacy Kraszewski), academic studies (lectures and publications by Joachim Lelewel), and, since the 1830s, also as part of cultural studies in a broad sense (analysis of remnants and excavation sites). The 1830s were also the time of the emergence of two major theories concerning the origin of Lithuanians: the Slavonic theory (a supporter of which was, at the beginning, Kraszewski), and the Scandinavian theory (propagated by members of Vilnius Archeological Committee [1855-1865] - Eustachy and Konstanty Tyszkiewicz, Adam Honory Kirkor, Michał Baliński). From the point of view of culture, the Scandinavian theory proved to be more appealing. It located Lithuanians in a cultural circle other than the Slavonic one, which was used in constructing the Lithuanian national myth.
К вопросу происхождения литовцев: мифы и историко‑культурологические споры
В статье рассматриваются вопросы, связанные с проблематикой происхождения литовского народа. Проблемы генеалогии, касающиеся литовцев, появились уже в позднесредневековой польской историографии (Ян Длугош) в связи с очередными униями. Популяризации этой проблематики способствовала также внутренняя и заграничная политика XVI i XVII вв.– Ягеллонов, которые хотели таким образом укрепить единство польско‑литовского государства, а со временем также династии Вазов, которые искали способы легитимизации своей власти. До конца XVIII в. По вопросу происхождения литовцев доминировала итальянская (римская) теория, в соответствии с которой крупнейшие литовские роды, язык и вера брали свои истоки в культуре Древнего Рима. На переломе XVIII i XIX вв. появились многочисленные работы и исследования историографи‑ческого и археологического характера. Ища истоки локальной культуры ученые обращались не только к старым теориям, но искали также новые решения в духе романтической философии Севера, которую заложил Иоганн Готфрид Гердер. Очередной виток интереса к Литве был связан с литературой (поэзией Адама Мицкевича и романов Иосифа Игнация Крашевского, с академической школой (лекции и публикации Иохима Лелевеля), а с 30 гг. 19 в. также можно говорить о поиске литовских корней в области широко понимаемой культурологии (анализ исторических памятников, археологические раскопки). Появились две главные теории, касающиеся происхождения литовцев: славянская теория (приверженцем которой изначально был Крашевский) и скандинавская теория (которую пропагандировали члены Виленской Археологической Комиссии (1855‑1865) – Евстафий и Константин Тышкевичи, Адам Гонорий Киркор и Михаил Балинский). С точки зрения культурологии наиболее привлекательной оказалась скандинавская теория, которая представляла литовцев особенными, непохожими на славян, что было использовано в создании литовского национального мифа.
Références
Abramowicz A., Urny i ceraunie, „Acta Archeologica Lodziensia” nr 27, Łodź 1979.
Ankudowicz‑Bieńkowska M., Z dziejów folkloru kresowego doby romantyzmu. Ukraińska, białoruska i litewska kultura ludowa w polskich czasopismach literackich ziem litewsko‑ruskich lat międzypowstaniowych, Olsztyn 1999.
Baliński M., Historia miasta Wilna, t. 1, Wilno 1836.
Baliński M., Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, t. 3, Warszawa 1846.
Bardach J., O dawnej i niedawnej Litwie, Poznań 1988.
Bardach J., Studia z ustroju i prawa Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV–XVII w., Warszawa 1970.
Blombergowa M. M., Badania archeologiczne Polaków na terytorium Imperium Rosyjskiego w XIX i początku XX w., „Acta Archeologica Lodziensia” nr 37, Łódź 1993.
Bruckner A., Starożytna Litwa: ludy i bogi: szkice historyczne i mitologiczne, Warszawa 1904.
Dusburg P., Chronicon Terrae Prussiae, Scriptores rerum Prussicarum, t. 1, Lipsk 1861.
Ilgiewicz H., Wileńskie towarzystwa i instytucje naukowe w XIX wieku, Toruń 2005, s. 119.
Jakubowski J., Studya nad stosunkami narodowościowemi na Litwie przed Unią Lubelską, Warszawa 1912.
Kosman M., Udział Polski w chrystianizacji Litwy. Między historią a polityką, „Przegląd Religioznawczy” nr 2, 2000,.
Kraszewski J. I., Dainos. Pieśni litewskie, „Athenaeum” t. 2, 1844.
Kraszewski J. I., Sztuka u Słowian szczególnie w Polsce i Litwie przedchrześcijańskiej, Wilno 1860.
Kulicka E., Legenda o rzymskim pochodzeniu Litwinow i jej stosunek do mitu sarmackiego, „Przegląd Historyczny” t. LXXI, z. 1, 1980.
Łossowski P., Dwie drogi odrodzenia kulturalnego i narodowego Litwinow: Baranauskas i Basanavičius, „Studia z Dziejow Rosji i Europy Środkowo‑Wschodniej” t. XXXI, 1996.
Łowmiański H., Studia nad dziejami Słowiańszczyzny, Polski i Rusi w wiekach średnich, Poznań 1986.
Ochmański J., Historia Litwy, Wrocław 1982.
Romanowski A., Prawdziwy koniec Rzeczy Pospolitej, Kraków 2007.
Stryjkowski M., O początkach, wywodach, dzielnościach, sprawach rycerskich i domowych sławnego narodu litewskiego, zamojdzkiego i ruskiego, przedtym nigdy od żadnego ani kuszone ani opisane, z natchnienia Bożego a uprzejmie pilnego doświadczenia, oprac. J. Radziszewska, Warszawa 1978.
Syrokomla W., Wycieczki po Litwie w promieniach od Wilna (Troki, Stokliszki, Jezno, Punie, Niemież, Miedniki, etc.), Wilno 1850.
Ślizień A., Litwa do unii lubelskiej, Poznań 1878.
Tyszkiewicz E., Birże, rzut oka na przeszłość miasta, zamku i ordynacyi, Petersburg 1860.
Tyszkiewicz K., O kurhanach na Litwie i Rusi Zachodniej. Studyum archeologiczne z XVI tablicami, Berlin 1868.
Ulewicz T., Sarmacja. Studium z problematyki słowiańskiej XV i XVI w., Kraków 1950.
Venclowa T., Opisać Wilno, Warszawa 2006.
Zachara-Wawrzyńczyk M., Geneza legendy o rzymskim pochodzeniu Litwinow, „Zeszyty Historyczne Uniwersytetu Warszawskiego” t. 3, 1963.
Téléchargements
Publiée
Comment citer
Numéro
Rubrique
Stats
Number of views and downloads: 396
Number of citations: 0