The Polish-Soviet War of 1919–21 and the Treaty of Riga as a Stabilising Element in Central and Eastern Europe
DOI:
https://doi.org/10.12775/SDR.2021.2.04Keywords
Polish-Soviet War of 1919–21, Treaty of Riga, Central and Eastern Europe after World War IAbstract
The author of the article analyses the causes of the 1919–20 Polish-Soviet War outbreak and its far-reaching consequences for Poland, Soviet Russia (later the Soviet Union), and Europe. He advances a thesis on the complementary meaning of the Treaty of Riga to the Treaty of Versailles. The author uses the term ‘Versailles-Riga order’, which existed in interwar Europe and was finally overthrown in 1939 after German and Soviet aggression against Poland.
References
Archives
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, New York
Archiwum Michała Mościckiego
Archiwum Muzeum Narodowego w Krakowie
Spuścizna Ryszarda Kiersnowskiego
Российский государственный военный архив, Москва
ф. 483к: Политические организации Польши периода первой мировой войны / Polskie organizacje polityczne z okresu I wojny światowej 1914–1918
Sources imprimées
Bitwa lwowska 25 VII – 18 X 1920. Dokumenty operacyjne, cz. 1: (25 VII – 5 VIII), red. M. Tarczyński, Warszawa 2002.
Bitwa lwowska 25 VII – 18 X 1920. Dokumenty operacyjne, cz. 2: (6–20 VIII), red. M. Tarczyński, Warszawa 2004.
Bitwa lwowska i zamojska 25 VII – 18 X 1920. Dokumenty operacyjne, cz. 3: (21 VIII – 4 IX), red. M. Tarczyński, Warszawa 2009.
Cisek J., American Reports on the Polish-Bolshevik War 1919–1920, Warszawa 2010.
Dokumenty z dziejów polskiej polityki zagranicznej 1918–1939, t. I: 1918–1932, red. T. Jędruszczak, M. Nowak-Kiełbikowa, Warszawa 1989.
Piłsudski J., Pisma zbiorowe. Wydanie prac dotychczas drukiem ogłoszonych, t. 5, red. K. Świtalski, Warszawa 1937.
Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1918 listopad – grudzień, red. S. Dębski, współpr. P. Długołęcki, Warszawa 2008.
Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1919 styczeń – maj, red. S. Dębski, Warszawa 2016.
Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1919 czerwiec – grudzień, red. S. Dębski, Warszawa 2019.
Tajne rokowania polsko-radzieckie w 1919 r. Materiały archiwalne i dokumenty, oprac. W. Gostyńska, Warszawa 1986.
Wołos M., Stanowisko Francji wobec wojny polsko-bolszewickiej (23 VII – 15 VIII 1920), „Czasy Nowożytne. Periodyk poświęcony dziejom polskim i powszechnym od XV do XX wieku”, 1998, t. V, pp. 133–154.
Zwycięzcy za drutami. Jeńcy polscy w niewoli (1919–1922). Dokumenty i materiały, oprac. S. Alexandrowicz, Z. Karpus, W. Rezmer, Toruń 1995.
Документы внешней политики СССР, t. III, Москва 1959.
Красноармейцы в польском плену в 1919–1922 гг. Сборник документов и материалов, сост. Н.Е. Елисеева, Г.Ф. Матвеев, К.К. Миронова, Н.С. Тархова, З. Карпус, В. Резмер, Э. Росовска, Москва 2004.
Политбюро ЦК РКП (б)-ВКП(б) и Коминтерн 1919–1943. Документы, ред. Г.М. Адибеков и др., Москва 2004.
Польские военнопленные в РСФСР, БССР и УССР в 1919–1922 гг. Документы и материалы, ред. И.И. Костюшко, Москва 2004.
Советско-польские отношения в 1918–1945 гг. Сборник документов в четырех томах, т. 1: 1918–1926, ред. М.М. Наринский, А.В. Мальгин, Москва 2017.
Mémoires, témoignages
Dąbski J., Pokój ryski. Wspomnienia, pertraktacje, tajne układy z Joffem, listy, Warszawa 1931.
Grabski W., Wspomnienia ze Spa, wstęp i oprac. S. Kirkor, Londyn 1973.
Sikorski W., La campagne polono-russe de 1920, trad. par M. Larcher, préface de F. Foch, Paris 1928.
Деникин А.И., Кто спас советскую власть от гибели, [dans :] А.И. Деникин, А.А. Лампе, Трагедия белой армии, Москва 1991, pp. 3–12.
Деникин А.И., Путь русского офицера, Москва 2012.
Borzęcki J., The Soviet-Polish Peace of 1921 and the Creation of Interwar Europe, New Haven – London 2008.
Bruski J.J., Petlurowcy. Centrum Państwowe Ukraińskiej Republiki Ludowej na wychodźstwie (1919–1926), Kraków 2004.
Cimek H., Kieszczyński L., Komunistyczna Partia Polski 1918–1939, Warszawa 1984.
Dessberg F., Enjeux et rivalités politiques franco-britanniques : le plébiscite de Haute-Silésie (1921), « Revue historique des armées », 2009, no 1 (254), pp. 53–66.
Dębski S., Kilka uwag o systemie wersalsko-ryskim i znaczeniu traktatu ryskiego w historii Europy, [dans :] Zapomniany pokój. Traktat ryski. Interpretacje i kontrowersje 90 lat później, red. S. Dębski, Warszawa 2013, pp. 13–31.
Duroselle J.-B., Histoire diplomatique de 1919 à nos jours, Paris 1981.
Engelstein L., Russia in Flames. War, Revolution, Civil War 1914–1921, New York 2018.
Gierowska-Kałłaur J., Stanisław Bułak-Bałachowicz. Postać, która mogła połączyć narody byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego, a jednak ich nie połączyła, „Acta Baltico-Slavica”, 2017, nr 41, pp. 77–155.
Gmurczyk-Wrońska M., Stanisław Patek w dyplomacji i polityce (1914–1939), Warszawa 2013.
Grünberg K., Polskie koncepcje federalistyczne 1864–1918, Warszawa 1971.
Jēkabsons Ē., Piesardzīgā draudzība: Latvijas un Polijas attiecības 1919. un 1920. gadā, Rīga 2007.
Juzwenko A., Polska a „biała” Rosja (od listopada 1918 do kwietnia 1920 r.), Wrocław et al. 1973.
Karpus Z., Jeńcy i internowani rosyjscy i ukraińscy na terenie Polski w latach 1918–1924, Toruń 1999.
Karpus Z., Wschodni sojusznicy Polski w wojnie 1920 roku. Oddziały wojskowe ukraińskie, rosyjskie, kozackie i białoruskie w Polsce w latach 1919–1920, Toruń 1999.
Klimecki M., Sowietyzacja Polski w 1920 roku. Tymczasowy Rewolucyjny Komitet Polski oraz jego instytucje latem i jesienią tegoż roku, Toruń 2016.
Kochanowski J., Zapomniany prezydent… Życie i działalność Ignacego Boernera 1875–1933, Warszawa 1993.
Kornat M., Zrozumieć system wersalski, czyli o genezie II wojny światowej, „Dzieje Najnowsze”, 2009, nr 3, pp. 5–32.
Kornat M., Wołos M., Józef Beck. Biografia, Kraków 2020.
Kotkin S., Stalin, vol. 1: Paradoxes of Power, 1878–1928, London et al. 2014.
Kutrzeba T., Bitwa nad Niemnem (wrzesień–październik 1920), Warszawa 1926.
Kutrzeba T., Wyprawa kijowska 1920 roku, Warszawa 1927.
Ład wersalsko-ryski w Europie Środkowo-Wschodniej, red. M. Kornat, M. Satora, Kraków 2013.
Łatyszonek O., Mironowicz E., Historia Białorusi od połowy XVIII do końca XX wieku, Białystok [2002].
Łossowski P., Konflikt polsko-litewski 1918–1920, Warszawa 1996.
Materski W., Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918–1943, Warszawa 2005.
Materski W., Pobocza dyplomacji. Wymiana więźniów politycznych pomiędzy II Rzecząpospolitą a Sowietami w okresie międzywojennym, Warszawa 2002.
Michaluk D., Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości, Toruń 2010.
Musiał B., Na zachód po trupie Polski, tłum. M. Falkowski, Warszawa 2009.
Nazarewicz R., Komintern a lewica polska. Wybrane problemy, Warszawa 2008.
Nowak A., Pierwsza zdrada Zachodu. 1920 – zapomniany appeasement, Kraków 2015.
Nowak A., Polska i trzy Rosje. Studium polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego (do kwietnia 1920 roku), Kraków 2015.
Nowak A., Stosunki polsko-rosyjskie i polsko-sowieckie (1919–1921) a ład wersalski, [dans :] Od Wersalu do Poczdamu. Sytuacja międzynarodowa Europy Środkowo-Wschodniej 1918– 1945. Materiały sesji naukowej w Instytucie Historii PAN, 23–24 października 1995 r., red. A. Koryn, Warszawa 1996, pp. 30–42.
Nowak-Kiełbikowa M., Konstanty Skirmunt. Polityk i dyplomata, Warszawa 1998.
Nowik G., Zanim złamano „Enigmę”… Polski radiowywiad podczas wojny z bolszewicką Rosją 1918–1920, [cz.] 1, Warszawa 2004.
Nowik G., Zanim złamano „Enigmę”… rozszyfrowano rewolucję. Polski radiowywiad podczas wojny z bolszewicką Rosją 1918–1920, [cz.] 2, Warszawa 2010.
Okulewicz P., Koncepcja „międzymorza” w myśli i praktyce politycznej obozu Józefa Piłsudskiego w latach 1918–1926, Poznań 2001.
Pajewski J., Budowa Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1926, Poznań 2007.
Porte R., Haute-Silésie 1920–1922. Laboratoire des leçons oubliées de l’armée française et perceptions nationales, Paris 2009.
Schramm T., Długie i krótkie stulecie. Szkice z historii XIX i XX wieku, red. M. Praczyk, Poznań 2019.
Seton-Watson H., Eastern Europe between the Wars 1918–1941, Cambridge 1945.
Skrzypek A., Stosunki polsko-łotewskie 1918–1939, Gdańsk 1997.
Smele J.D., The “Russian” Civil Wars, 1916–1926. Ten Years That Shook the World, London 2015.
Smoliński A., 1 Armia Konna podczas walk na polskim teatrze działań wojennych w 1920 roku. Organizacja, uzbrojenie, wyposażenie oraz wartość bojowa, Toruń 2008.
Smoliński A., O „czerwoną” Rosję, „czerwoną” Europę i „czerwony” świat. Studia o potencjale militarnym Sowietów w latach 1918–1941, Toruń 2015.
Suleja W., „Mundur na nim szary…”. Rzecz o Józefie Piłsudskim (1867–1935), Warszawa 2018.
Traktat ryski 1921 roku po 75 latach, red. M. Wojciechowski, Toruń 1998.
Vaičenonis J., Wołos M., Żydzi na Litwie w latach 1918–1940, [dans :] Studia i szkice z dziejów Żydów w regionie Bałtyku, red. Z.H. Nowak przy współpr. Z. Karpusa, Toruń 1998, pp. 153–165.
Wapiński R., Ignacy Paderewski, Wrocław et al. 1999.
Wapiński R., Traktat ryski a polskie oczekiwania, [dans :] Traktat ryski 1921 roku po 75 latach, red. M. Wojciechowski, Toruń 1998, pp. 9–17.
Wasilewski L., Die nationalen und kulturellen Verhältnisse im sogenannten Westrussland, Wien 1915.
Wasilewski L., Die Ostprovinzen des alten Polenreichs (Lithauen u. Weissruthenien, die Landschaft Chełm – Ostgalizien – die Ukraina), Krakau 1916.
Wasilewski L., Les frontières de la République de Pologne, Paris 1927.
Wiśniewski J., Kwestia białoruska i wschodnia granica Polski w polityce rządu syberyjskiego admirała Aleksandra Kołczaka w latach 1918–1920, „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, 2013, z. 40, pp. 109–132.
Wołos M., A New Order in Central and Eastern Europe: Polish-Soviet Negotiations and the Peace of Riga (1920–1921), „Zapiski Historyczne”, 2021, t. 86, z. 2, pp. 97–124.
Wołos M., La voie de l’indépendance dans la conception de Józef Piłsudski avant et pendant la Première Guerre mondiale, [dans :] Polonais et Roumains dans la Première Guerre mondiale. Études et essais, sous la direction de M. Kornat, M. Willaume, M. Wołos, Kraków 2017, pp. 58–70.
Wołos M., Le point de vue polonais sur la coopération de la France dans la guerre polono-bolchevique, [dans :] Les horizons de la politique extérieure française. Stratégie diplomatique et militaire dans les régions périphériques et les espaces seconds (XVIe–XXe siècles), sous la direction de F. Dessberg, E. Schnackenbourg, Bruxelles et al. 2011, pp. 327–336.
Wołos M., Les conceptions nationalistes de Roman Dmowski et leur influence sur la vie politique polonaise avant, pendant et après la Première Guerre mondiale, [dans :] Être nationaliste à l’ère des masses en Europe (1900–1920), sous la direction de O. Dard, D. Musiedlak, É. Anceau, Bruxelles et al. 2017, pp. 373–389.
Wołos M., The Eastern Policy. Relations Between the Second Polish Republic and the Soviet Union and Other Eastern European Countries, [dans :] Diplomacy in the Service of the Second Polish Republic 1918–1939 (articles and studies): proceedings of the Foreign Service Day Conference 16 November 2018, Warszawa 2019, pp. 167–182.
Wołos M., Traktat ryski w praktyce dyplomacji sowieckiej (wybrane przykłady), [dans :] Zapomniany pokój. Traktat ryski. Interpretacje i kontrowersje 90 lat później, red. S. Dębski, Warszawa 2013, pp. 231–250.
Zapomniany pokój. Traktat ryski. Interpretacje i kontrowersje 90 lat później, red. S. Dębski, Warszawa 2013.
Żołędowski C., „Pierwsza repatriacja”. Powroty i przyjazdy osiedleńcze do Polski ze wschodu po I wojnie światowej, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, 2017, z. 1 (163), pp. 63–93.
Žulys A.A., Polska w polityce zagranicznej Litwy w latach 1938–1939. Studium z historii dyplomacji, Gdańsk 2015.
Боровская О.Н., Советско-польские переговоры 1918–1921 гг. и их влияние на решение белорусского вопроса, Москва 2018.
Волос М., Место и значение Версальско-Вашингтонской (или Версальско-Рижско-Вашингтонской) системы в международных отношениях ХIХ–ХХI вв., [dans :] Версальско-Вашингтонская международно-правовая система: зарождение, развитие, кризис, 1919–1939 гг., ред. Е.Ю. Сергеев, Москва 2011, pp. 8–16.
Волос М., Шубин А., Отношения между Советской Россией и Польшей в 1918–1921 гг., [dans :] Россия и Польша: преодоление исторических стереотипов 1918–1991 гг. Пособие для учителей истории, отв. ред. Л.Е. Горизонтов, Р. Внук, науч. руков. проекта А.О. Чубарьян, Москва 2019, pp. 11–39.
Забытый мир. Рижский договор 1921 года: интерпретации и споры, под ред. С. Дембского, ред. русского издания А. Мальгин, Москва 2014.
Кантор Ю., Война и мир Михаила Тухачевского, Санкт-Петербург 2008.
Матвеев Г., Пилсудский, Москва 2008.
Матвеев Г.Ф., Матвеева В.С., Польский плен. Военнослужащие Красной армии в плену у поляков в 1919–1921 годах, Москва 2011.
Мельтюхов М.И., 17 сентября 1939. Советско-польские конфликты 1918–1939, Москва 2009.
Михутина И.В., Кто готовил советизацию Польши в 1918 году?, [dans :] Революционная Россия 1917 года и польский вопрос: новые источники, новые взгляды, ответ. ред. М. Волос, А. Орехов, Москва 2009, pp. 260–281.
Михутина И.В., Польско-советская война 1919–1920 гг., Москва 1994.
Соколов Б., Тухачевский, Москва 2008.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 517
Number of citations: 0
