The German concept of “self-cleansing actions” (Selbstreinigungsaktionen) – formulation, implementation, oblivion, and suppression

Abstrakt

Ponad ćwierć wieku minęło od odkrycia przez reżyser filmów dokumentalnych Agnieszkę Arnold faktów dotyczących „akcji samooczyszczającej” w Jedwabnem. Dosyć krótkie zainteresowanie wspomnianym problemem ze strony mediów i historyków nie przyniosło wyjaśnienia całości „kompleksu Jedwabnego”. Nadal niewiele wiemy o działaniach związanych z zainicjowaniem i przeprowadzaniem, a w zasadzie inspirowaniem przez Niemców i Austriaków z Einsatzgruppen ludobójczych „Selbstrenigungsaktionen” na obszarach tyłowych wszystkich niemieckich Grup Armii (Heeresgruppen). Rumuńskie poczynania miały nieco inny przebieg, choć sprowadzały się również do eksterminacji ludności żydowskiej na odzyskiwanych ziemiach, które Sowieci anektowali w 1940 roku. W potocznej świadomości tak zwane – błędnie określane – pogromy ograniczały się do Podlasia, Kowna i Lwowa. Faktycznie rozgrywały na całości „skrwawionych ziem” od Generalnego Gubernatorstwa aż po Kaukaz. Wartym podkreślenia jest fakt praktycznego nieistnienia określenia „Selbstrenigungsaktionen” w dyskursie naukowym (wystarczy wpisać ten termin do wyszukiwarki internetowej). Niepokojące jest całkowite zaprzestanie badania tego ludobójczego epizodu Szoa – oczywiście w ramach międzynarodowego projektu naukowego, wykluczającego podejrzenia stronniczej eksploracji.