Die Zusammensetzung und soziale Struktur der Abteilungen der Pommerschen Front, die im Januar und Februar 1920 in Pommern einmarschierten
DOI:
https://doi.org/10.12775/RT.2019.007Schlagworte
Republik Polen, Polnische Armee, Polnische Armee in Frankreich, Pommersche Front, Józef Haller, Józef Dowbór-Muśnicki, Versailler Vertrag, Pommern, Freie Stadt Danzig, Rückgewinnung Pommerns durch PolenAbstract
Obwohl seit den unten beschriebenen Ereignissen viele Jahre vergangen sind und es heute eine recht reichhaltige Literatur zu diesem Problem gibt, fehlt es in der polnischen historischen Literatur bis heute an einer ausreichend vollständigen und das Phänomen erschöpfend behandelnden Abhandlung über die Beteiligung der polnischen Streitkräfte an der Operation, bei der im Januar und Februar 1920 die infolge des Versailler Vertrags von Deutschland an Polen abgetretenen Gebiete übernommen wurden. Ähnlich verhält es sich mit der Beschreibung ihres sozialen Querschnitts. Dagegen sieht es bei den Forschungen zum Verlauf der Wiedergewinnungsaktion vom Januar und Februar 1920 wesentlich besser aus. Dies ist so, obwohl diese Thematik von Zeit zu Zeit, hauptsächlich anlässlich von Jahrestagen, ein gewisses Interesse bei den Historikern zu erregen scheint. Nicht anders verhält es sich auch gegenwärtig, während der Feiern zum 100. Jubiläum der Wiedergewinnung der staatlichen Unabhängigkeit durch Polen.
Deshalb hat der Autor auch beschlossen, die möglichst vollständige Zusammensetzung und soziale Struktur der Armeen der Pommerschen Front zu präsentieren, die im Januar und Februar 1920 an der Aktion teilnahmen, bei der die Pommerschen Gebiete übernommen wurden, die Polen durch den Vertrag von Versailles zugesprochen worden waren. Außerdem bespricht er auch ihre Herkunft sowie den Zustand und den tatsächlichen Kampfwert zum Zeitpunkt des Beginns der Wiedergewinnungsaktion. Dadurch wird der Umfang der militärischen Operation sichtbar, der aufzeigt, dass es sich dabei um die damals wichtigste militärische Aktion der wiedergeborenen Polnischen Republik handelte.
Literaturhinweise
Aksamitek S., Generał Józef Haller. Zarys biografii politycznej, Katowice 1989.
Badowski Z., Zarys historii wojennej 18-go Pułku Artylerii Polowej, Warszawa 1930.
Bagiński H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914–1920, Warszawa 1921.
Baran J., Zarys historii wojennej 8-go Pułku Artylerii Ciężkiej, Warszawa 1930.
Bauer P., Generał Józef Dowbor-Muśnicki 1867–1937, Poznań 1988.
Błaszczyk W., 18 Pułk Ułanów, Pruszków 1996.
Brykowski R., 49 Huculski Pułk Strzelców, Pruszków 1992.
Davies N., Orzeł Biały i czerwona gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920, Kraków 1997.
Dąbrowski O., Zarys historii wojennej 3-go Pułku Strzelców Podhalańskich, Warszawa 1929.
Dobroński A., Filipow K., 42 Pułk Piechoty im. gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, Białystok 1996.
Dobroński A., Filipow K., „Dzieci Białostockie”. 42 Pułk Piechoty im. gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, Białystok 1993.
Dymek P., 63 Toruński Pułk Piechoty, Pruszków 2016.
Dyskant J. W., Wojenne flotylle wiślane 1918–1939, Warszawa 1997.
Dziewałtowski-Gintowt R., Taube K., Zarys historii wojennej Pułku Morskiego, Warszawa 1933.
Fuglewicz J., Zarys historii wojennej 49 Pułku Piechoty, Warszawa 1929.
Gajewski M., Pociągi pancerne w wojnie polsko-sowieckiej 1919–1920, [w:] Pociągi pancerne 1918–1943. Organizacja – struktura – działania wojenne. Praca zbior. pod red. U. Kraśnickiej, K. Filipowa, Białystok 1999.
Galicz K., Zarys historii wojennej 48-go Pułku Piechoty Strzelców Kresowych, Warszawa 1928.
Galster K. L., Księga pamiątkowa artylerii polskiej 1914–1939, Londyn 1975.
Goclon J. A., Wojna z bolszewicką Rosją o niepodległość Polski (1919–1920), Wrocław 2003.
Godlewski J. R., Odyniec W., Pomorze Gdańskie. Koncepcje obrony i militarnego wykorzystania od wieku XIII do roku 1939, Warszawa 1982.
Hauser P., Przejęcie obszarów byłego zaboru pruskiego przyznanych Polsce Traktatem Wersalskim, „Dzieje Najnowsze”, 1973, R.V, Nr 3.
Hejnar F., Zarys historii wojennej 22-go Pułku Artylerii Polowej, Warszawa 1929.
Hirsz M., Nieustraszeni. 66 Kaszubski Pułk Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego 1919–1939, Gdańsk 2017.
Jankiewicz W., Zarys historii wojennej 66-go Kaszubskiego Pułku Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, Warszawa 1929.
Jarno W., 4 Dywizja Strzelców generała Lucjana Żeligowskiego w latach 1918–1919. Organizacja, działania bojowe i zjednoczenie z Wojskiem Polskim, [w:] Od armii komputowej do narodowej. II. Dzieje militarne Polski i jej wschodnich sąsiadów od XVI do XX wieku. Praca zbior. pod red. M. Krotofila, A. Smolińskiego, Toruń 2005.
Jarno W., Okręg Korpusu Wojska Polskiego Nr IV Łódź 1918–1939, Łódź 2001.
Jarno W., Strzelcy Kaniowscy w latach 1919–1939, Warszawa 2004.
Kawalec T., Historia IV-ej Dywizji Strzelców generała Żeligowskiego w zarysie, Wilno-Kraków-Łódź 1921.
Kłopotowski M., Dobiecki J., Zarys historii wojennej 18-go Pułku Ułanów Pomorskich, Warszawa 1929.
Kozłowski W., Artyleria polskich formacji wojskowych podczas I wojny światowej, Łódź 1993.
Krasucki S., Sześćdziesiąty Szósty Kaszubski, Chełmno 1998.
Kroczyński H., Zaślubiny Polski z morzem, Koszalin 1989.
Kryska-Karski T., Żurakowski S., Generałowie Polski niepodległej. Wydanie uzupełnione i poprawione, Warszawa 1991.
Krzyś J., 16 Pułk Artylerii Lekkiej, Pruszków 1998.
Krzyś J., 64 Pomorski Pułk Strzelców Murmańskich, Pruszków 1993.
Krzyś J., 65 Starogardzki Pułk Piechoty, Pruszków 1994.
Księga chwały piechoty. Praca zbior. pod red. E. Quiriniego, Warszawa 1939.
Księga pamiątkowa 42 Pułku Piechoty im. Gen. J.H. Dąbrowskiego, Białystok 2000.
Kutrzeba T., Wyprawa kijowska 1920 roku, Warszawa 1937.
Litewski J., Dziewanowski W., Dzieje 1-go Pułku Ułanów Krechowieckich, Warszawa 1932.
Łossowski P., Groźba agresji niemieckiej na Polskę w 1919 r., „Wojskowy Przegląd Historyczny”, 1961, R.VI, Nr 2.
Łossowski P., Między wojną a pokojem. Niemieckie zamysły wojenne na Wschodzie w obliczu Traktatu Wersalskiego. Marzec-czerwiec 1919 roku, Warszawa 1976.
Łukomski G., Problem „korytarza” w stosunkach polsko-niemieckich i na arenie międzynarodowej 1919–1939. Studium polityczne, Warszawa 2000.
Mniszek A., Rudnicki K., Zarys historii wojennej 2-go Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich, Warszawa 1929.
Modelski I., Józef Haller w walce o Polskę niepodległą i zjednoczoną, Toruń 1936.
Moś W. B., 5 Pułk Strzelców Podhalańskich, Pruszków 1996.
Moś W. B., Strzelcy podhalańscy, Kraków 1989.
Moś W. B., 3 Pułk Strzelców Podhalańskich, Pruszków 1992.
Nowicki F., Zarys Historii Wojennej 59-go Pułku Piechoty Wielkopolskiej, Warszawa 1929.
Osiński R., 22 Pułk Artylerii Lekkiej, Pruszków 1993.
Osiński R., 6 Pułk Strzelców Podhalańskich, Pruszków 1996.
Płotnicki W., Zarys historii wojennej 5-go Dywizjonu Artylerii Konnej, Warszawa 1929.
Polak B., Wojsko Wielkopolskie 1918–1920, Koszalin 1990.
Półwysep Helski. Historia orężem pisana. Praca zbior. pod red. A. Drzewieckiego, M. Kardasa, Gdynia-Hel-Jastarnia-Władysławowo-Puck 2009.
Problem polsko-niemiecki w Traktacie Wersalskim. Praca zbior. pod red. J. Pajewskiego przy współudziale J. Krasuckiego, G. Labudy, K. Piwarskiego, Poznań 1963.
Proskurnicki L., Zarys historii wojennej 65-go Starogardzkiego Pułku Piechoty, Warszawa 1929.
Przybylski J., Marynarze w walce o niepodległość Polski 1918–1920, Warszawa 1999.
Rezler M., Ogólny zarys organizacji piechoty wielkopolskiej w latach 1918–1919, [w:] Powstanie Wielkopolskie 1918/1919. (artykuły i przyczynki). Praca zbior. pod red. B. Polaka, Kościan 1975.
Riva Cambrino L., Una fraterna amicizia. La Mandria di Chivasso e i soldati Polacchi 1918–2015, Chivasso 2015.
Rogaczewski K., Zarys historii wojennej 64-go Grudziądzkiego Pułku Piechoty, Warszawa 1929.
Sadliński A., Zarys historii wojennej 24-go Pułku Artylerii Polowej, Warszawa 1930.
Samek A., Flota, której już nie ma, Kraków 2012.
Seńczyszyn H., 48 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych, Pruszków 2015.
Skaradziński B., Polskie lata 1919–1920. Tom I1. Sąd Boży, Warszawa 1993.
Skaradziński B., Polskie lata 1919–1920. Tom 1. Polski rok 1919, Warszawa 1993.
Smoliński A., Działania zbrojne podczas wojny polsko-sowieckiej (styczeń 1919 r. – październik 1920 r.), [w:] Wojna o wszystko. Opowieść o wojnie polsko-bolszewickiej 1919–1920. Praca zbior., Warszawa 2010.
Smoliński A., Formowanie i organizacja artylerii konnej Wojska Polskiego w okresie od listopada 1918 roku do czerwca roku 1919, [w:] Wśród dymu i ognia. Studia i materiały do dziejów artylerii polskiej i obcej. Tom I. Praca zbior. pod red. A. Smolińskiego, Oświęcim 2014.
Smoliński A., Formowanie jazdy polskiej przez Komendę Wojsk Polskich w Krakowie w końcu 1918 i na początku 1919 roku, „Studia Historyczne”, (Kraków) 2000, R.XLIII, zeszyt 3 (170).
Smoliński A., Jazda Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od 12 X 1918 r. do 25 IV 1920 r., Toruń 1999.
Smoliński A., Organizacja pierwszych baterii i dywizjonów artylerii konnej odrodzonego Wojska Polskiego w okresie od listopada 1918 roku do czerwca roku 1919, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej im. gen. Józefa Bema”, (Toruń) 1997, R. XXX, Nr 11.
Smoliński A., Organizacja polskiej jazdy samodzielnej i artylerii konnej podczas przejmowania ziem północnych przyznanych Polsce na mocy Traktatu Wersalskiego, „Rocznik Grudziądzki”, 1998, tom XIII.
Smoliński A., Organizacja wielkich jednostek kawalerii i oddziałów artylerii konnej w okresie od marca 1919 r. do sierpnia 1939 r., „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, (Warszawa) 1994, tom XXXVI.
Smoliński A., Przebieg Powstania Wielkopolskiego oraz organizacja i walki formacji Wojsk Wielkopolskich na odcinku Frontu Północnego między Gniewkowem a Złotnikami Kujawskimi na podstawie źródeł archiwalnych, [w:] Militaria w edukacji historycznej. Tom II. Przeszłości nie można zrekonstruować... Praca zbior. pod red. A. Drzewieckiego, Ł. Różyckiego, Gdynia 2014.
Smoliński A., Udział byłych Wojsk Wielkopolskich w przejęciu północnej i zachodniej Wielkopolski w styczniu 1920 r., „Zeszyty Historyczne Muzeum Ziemi Krajeńskiej”, (Nakło nad Notecią) 2014, zeszyt 4.
Smoliński A., Udział sił zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w operacji przejmowania ziem dawnych Prus Królewskich i Prus Książęcych przyznanych jej na mocy traktatu w Wersalu (styczeń – luty 1920 r.), „Rocznik Grudziądzki”, (Grudziądz) 2011, tom XIX.
Smoliński A., Udział sił zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w operacji przejmowania ziem przyznanych jej na mocy Traktatu w Wersalu (styczeń – luty 1920 r.), [w:] Problemy militarne na Pomorzu w latach 1914–1989. Praca zbior. pod red. A. Stachuli, Słupsk 2002.
Smoliński A., Udział Wojska Polskiego w operacji przejmowania ziem północnej i zachodniej Wielkopolski oraz Śląska Średniego przyznanych Polsce na mocy traktatu w Wersalu (styczeń 1920 r.), „Przegląd Wielkopolski”, (Poznań) 2010, R.XXIV, Nr 1 (87).
Smoliński A., Wkroczenie Wojska Polskiego do Torunia w styczniu 1920 r., [w:] Studia artyleryjskie. Praca zbior. pod. red. M. Giętkowskiego, A. Smolińskiego, Toruń 2011.
Smoliński A., Wojskowe aspekty Powstania Wielkopolskiego na Zachodnich Kujawach w świetle źródeł, „Ziemia Kujawska”, (Inowrocław-Włocławek) 2010, tom XXIII.
Sokół S., Wawrzyński T., 4 Dywizja Piechoty 1919–1921, [w:] 4 Dywizja Piechoty Zmechanizowanej 1808–1994. Zarys dziejów. Praca zbior., Warszawa 1994.
Stawecki P., Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa 1994.
Stawecki P., Wyzwolenie Pomorza w roku 1920 w świetle akt wojskowych, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, Białystok 2007, tom XLIV (jubileuszowy).
Strutyński T., Zarys historii wojennej 10-go Pułku Artylerii Ciężkiej, Warszawa 1930.
Synoś J., Zarys historii wojennej 6-go Pułku Strzelców Podhalańskich, Warszawa 1928.
Dywizja. Jej powstanie, organizacja i udział w walkach. W 10-cio letnią rocznicę istnienia 1919–1929. Praca zbior., Grudziądz 1929.
Szpręga A., Organizacja Wojskowa Pomorza (Okręg Kaszubski), [w:] [w:] Księga pamiątkowa dziesięciolecia Pomorza. Praca zbior. pod red. K. Esden-Tempskiego, Toruń 1930.
Taube K., Żukowski O., Zarys historii wojennej flotylli rzecznych, Warszawa 1931.
Tomaszewski A., Zarys historii 63 Toruńskiego Pułku Piechoty, [w:] Jednodniówka w 10-letnią rocznicę 63 PP Toruńskiego. 8 V 1919 – 8 V 1929, Toruń 1929.
Tomaszewski A., Zarys historii wojennej 63-go Toruńskiego Pułku Piechoty, Warszawa 1929.
Turkiewicz J., Zarys historii wojennej 12-go Pułku Ułanów Podolskich, Warszawa 1928.
Ułani Podolscy. Dzieje Pułku Ułanów Podolskich 1809–1947. Praca zbior. pod red. A. Hlawatego, Londyn 1982.
Wiśniewski M., Zarys historii wojennej 16-go Pułku Artylerii Polowej, Warszawa 1929.
Witkowski R., Hel na straży wybrzeża 1920–1939, Warszawa 1974.
Wojciechowski A., Zarys historii wojennej 1-go Pułku Ułanów Krechowieckich, Warszawa 1929.
Wojciechowski M., Powrót Pomorza do Polski 1918–1920, Warszawa-Poznań-Toruń 1981.
Wrzosek M., Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914–1918, Warszawa 1990.
Wrzosek M., Wojny o granice Polski Odrodzonej 1918–1921, Warszawa 1992.
Wyszczelski L., Kampania ukraińska 1920 roku, Warszawa 2009.
Wyzina W., Zarys historii wojennej 5-go Pułku Strzelców Podhalańskich, Warszawa 1928.
Zarzycki P., 10 Pułk Artylerii Ciężkiej, Pruszków 2005.
Zarzycki P., 8 Pułk Artylerii Ciężkiej, Pruszków 2000.
Zarzycki P., 5 Dywizjon Artylerii Konnej, Pruszków 2001.
Żołna J., Zarys historii wojennej 42-go Pułku Piechoty, Warszawa 1929.
Żuralski J., 18 Pułk Artylerii Lekkiej, Pruszków 1994.
Военный энциклопедический словарь. Редакцонная коллегия: А. П. Горкин, В. А. Золотарев, В. Л. Манилов, В. И. Милованов, Москва 2002.
Керсновский A. A., История Русской Армии, Москва 1999.
Haller J., Jak wojska polskie zajęły Pomorze. Wspomnienia, [w:] Księga pamiątkowa dziesięciolecia Pomorza. Praca zbior. pod red. K. Esden-Tempskiego, Toruń 1930.
Haller J., Pamiętniki z wyborem dokumentów i zdjęć, Londyn 1964.
Hulewicz B., Wielkie wczoraj w małym kręgu, Warszawa 1973.
Kłossowski J., Wspomnienia z Marynarki Wojennej, Warszawa 1970.
Mińkowski M., Wspomnienia i zapiski o 12 Pułku Ułanów Podolskich. Anglia 1948 r., [w:] 12 Pułk Ułanów Podolskich. Wspomnienia i materiały. Opracowali i opatrzyli komentarzami R. Gałaj-Dempniak, A. Smoliński, H. Walczak, A. Wojtaszak, Grajewo 2018.
Raszewski K., Wspomnienia z własnych przeżyć do końca roku 1920, Poznań (bez roku wydania).
Wspomnienia gen. Czesława Jarnuszkiewicza. Od Sybiru do Łubianki, Warszawa 1996.
Zaborski Z., „Śmiałym” ku zwycięstwu. Listy Ziemomysła Zaborskiego z wojny 1914–1920, Pruszków 2013.
Żaba R., Wspomnienia z lat ubiegłych (od 1864 do 1937). Wprowadzenie i opracowanie naukowe P. S. Szlezynger, Kraków – bez roku wydania.
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Stats
Number of views and downloads: 1697
Number of citations: 0
