Stanisława Jaworska – one of the victims of the Barbarka executions
DOI:
https://doi.org/10.12775/RT.2023.008Abstract
The article presents the figure of one of the victims of the Pomeranian atrocities – Stanisława Jaworska – with particular emphasis on the last months of her life. She is remembered, among other things, as a good teacher, a long-term and committed girl scout leader and an outstanding social activist. On 17 October 1939, together with a group of
teachers from Wrzosy, she was arrested and then imprisoned in Fort VII. The text discusses the circumstances surrounding this event, the conditions in the cell and the last moments before her murder near the forest settlement at Barbarka. Jaworska was one of the few to be exhumed in the course of a 1946 study of one of the surviving mass graves
References
Bochen J., Lewandowski A., „Ci, co nie zawiedli” Toruńscy nauczyciele i pracownicy oświaty w latach wojny i okupacji hitlerowskiej 1939–1945: Martyrologia, Toruń 1984.
Drywa D., Säuberungsaktion na Pomorzu Gdańskim w świetle dokumentów KL Stutthof (1939–1942), Muzeum Stutthof 2015.
Florczak Z., Starszewska M., Harcerki 1939–1945, red. M. Starszewska, Warszawa 1973.
Gajdus W., Nr 20998 opowiada, Pelplin 2001.
Grochowina S., Barbarka jako jedno z miejsc niemieckich zbrodni na Pomorzu
Gdańskim w 1939 r., [w:] S. Grochowina, W. Rozynkowski, Barbarka miejsce kultu, męczeństwa i pamięci, Toruń 2019.
Grochowina S., Sziling J., Barbarka. Miejsce niemieckich egzekucji Polaków z Torunia i okolic (październik–grudzień 1939), Toruń 2009.
Jakubowska Z., Zofia Jakubowska, [w:] Najtrudniejsza lekcja: wspomnienia nauczycieli Ziemi Bydgoskiej z lat 1939–1945, wyd. B. Głębowicz, Warszawa 1974.
Jaszowski T., Sobecki Cz., Niemy świadek: zbrodnie hitlerowskie w toruńskim Forcie VII i w lesie Barbarka, Bydgoszcz 1971.
Kamiński H. S., Losy nauczycieli i pracowników oświaty miasta Torunia i powiatu toruńskiego w latach wojny 1939–1945, „Rocznik Toruński”, t. 20, 1991, s. 91–125.
Lewandowska M., Szkoła, do której warto powracać, Toruń 2019.
Olstowski P., Oświata polska i niemiecka w latach 1920–1939, [w:] Historia Torunia. W czasach Polski Odrodzonej i okupacji niemieckiej (1920–1945), red. M. Biskup, t. III, cz. II, Toruń 2006, s. 311–378.
Olstowski P., Szkoły wydziałowe w Toruniu lat Drugiej Rzeczpospolitej, „Rocznik Toruński”, t. 33, 2006, s. 119–147.
Palczewski J., Pomorscy patroni placów i ulic (10) Stanisława Jaworska 1902–1939 – nauczycielka, harcerka, działaczka społeczna, „Nowości”. Dziennik Toruński, 30.09.1994, s. 14.
Przybył E., Toruń okupacyjny wrzesień 1939 – styczeń 1945 w dzienniku malarza i bibliofila, wyd. J. Tondel, R. Tondel, Toruń 2019.
Stępień M., Turkowska W., Biogramy A–N, [w:] Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939–1945: poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej, H. Michalska, M. Stopień, B. Tazbir-Tomaszewska, W. Turkowska, W. Zastocka, Warszawa 1988, s. 17–296
Welker Lesław, Harcerz z toruńskich Wrzosów. Losy: Damazy Jaworski (1899–1940) nauczyciel, instruktor harcerski, społecznik, ofiara hitleryzmu, „Nowości”. Dziennik Toruński, t. 38, nr 46, 24.02.2005, s. 32.
Welker L., Wspomnienie o Stanisławie Jaworskiej, zamordowanej 82 lata temu na Barbarce, „Nowości”. Dziennik Toruński, t. 54, nr 278, 30–31.10.2021, s. 6.
Zakrzewska A., Jaworski Damazy nauczyciel, działacz harcerski, zamordowany więzień obozów hitlerowskich, [w:] Toruński Słownik Biograficzny, t. 7, red. K. Mikulski, Toruń 2014, s. 91–93.
Zielińska-Melkowska K., Jaworska Stanisława Marianna, [w:] Toruński Słownik Biograficzny, t. 3, red. K. Mikulski, Toruń 2002, s. 106–107
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Bartłomiej Wicherek
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 336
Number of citations: 0
