Eine Skulptur Christi im ikonografischen Typ Christus des Märtyrers aus der sog. Kopernikus-Kapelle der Kirche St. Johannes der Täufer und St. Johannes der Evangelist in Toruń
DOI:
https://doi.org/10.12775/RT.2020.009Schlagworte
Skulptur, Christus der Märtyrer, Thorn, Devotion, Ikonographie.Abstract
Im Artikel wird die Skulptur Christi in der Pfarrkirche der Altstadt von Thorn in der sog. Kopernikus-Kapelle präsentiert. Im Jahr 2018 wurde sie Konservierungsarbeiten unterzogen, die eine Verifizierung der bisherigen Forschungserkenntnisse ermöglichten. Dank ihnen wurde festgestellt, dass die Skulptur um die Wende des 15. Jh. unter dem Einfluss süddeutscher Werkstätten entstand, und auch, dass sie den Typ der Andachtsdarstellungen des Märtyrer Christi darstellt, die an Wänden oder in Altarschränken aufgestellt wurden.
Literaturhinweise
Belting H., Das Bild und sein Publikum im Mittelalter. Form und Funktion früher Bildtafeln der Passion, Berlin 1981.
Belting H., Obraz i kult, Historia obrazu przed epoką sztuki, przeł. Tadeusz Zatorski Gdańsk 2010.
Błażejewska A., Kryzys sztuk plastycznych na obszarze Prus po pokoju toruńskim 1466 roku kontekście wcześniejszej spuścizny artystycznej tego regionu, [w:] Materiały sesji naukowej poświęconej pamięci prof. Gwidona Chmarzyńskiego w trzydziestą rocznice śmierci, red. J. Poklewskiego, „Teka Komisji Historii sztuki”, t. X, (Towarzystwo Naukowe w Toruniu. Prace Wydziału Filologiczno-Filozoficznego, t. XXXVII, z. 3), Toruń 2005, s. 60-70.
Błażejewska A., Pilecka E., Sztuka średniowieczna, [w:] Dzieje sztuki Torunia, A. Błażejewska, K. Kluczwajd, B. Mansfeld, E. Pilecka, J. Tylicki, Toruń 2009.
Chmarzyński G., Toruń dawny i dzisiejszy, Toruń 1933.
Chmarzyński G., Sztuka w Toruniu – zarys dziejów, [w:] Dzieje Torunia, red. K. Tymienieckiego, Toruń 1933.
Chmarzyński G., Sztuka w Toruniu. Zarys dziejów, [w:] Gwido Chmarzyński i jego dzieło Sztuka w Toruniu, red. E. Okonia, Toruń 2014, s. 49-120.
Dettloff Sz., Rzeźba polska do początku XVIII w., [w:] Wiedza o Polsce, t. II, Warszawa 1932.
Dobrowolski T., Wystawa polskiej sztuki gotyckiej w Warszawie, “Rocznik Krakowski”, t. XXIV, Kraków 1935, s. 208-230.
Domasłowski J., Wyposażenie wnętrza, w: Bazylika katedralna świętych Janów w Toruniu, red. M. Biskupa, Toruń 2003 seria: Zabytki Polski Północnej 12, (TNT w Toruniu, Prace popularno-naukowe nr 68), s. 109-228.
Dobrzeniecki T., Niektóre zagadnienia ikonografii Męża Boleści, “Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, XV.1, Warszawa 1971, s. 7-219.
Freedberg D., The Power of Images. Studies in the History and Theory of Response, Chicago 1989.
Freedberg D., Potęga wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, (przekł. Ewa Klekot) Kraków 2005.
Gertrud O., Gregor Erhart, Berlin 1943.
Heuer R., Die Werke der bildenden Kunst und des Kunstgewerbes in Thorn bis zum Ende des Mittelalters, Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Thorn, Helft 24, Thorn 1916.
Jakubek-Raczkowska M., Tu ergo flecte genua tua. Sztuka a praktyka religijna świeckich w diecezjach pruskich państwa zakonu krzyżackiego do połowy XV wieku, Pelplin 2014.
Jurkowlaniec G., Chrystus Umęczony, Warszawa 2001.
Kerosen J., Staging the Liturgy. The Medieval Altarpiece in the Iberian Peninsula, Leuven 2009
Kierkus-Prus M., Przekształcenia wzorów graficznych w późnośredniowiecznych retabulach rzeźbionych na terenie Pomorza Wschodniego, [w:] Materiały sesji naukowej poświęconej pamięci prof. Gwidona Chmarzyńskiego w trzydziestą rocznice śmierci, red. J. Poklewskiego, „Teka Komisji Historii sztuki”, t. X, (Towarzystwo Naukowe w Toruniu. Prace Wydziału Filologiczno-Filozoficznego, t. XXXVII, z. 3), Toruń 2005, s. 140-148.
Kleberger A., Die Gruppen der Beweinung Christi in Hessenthal und Großostheim, [w:] Tilman Riemenschneider – frühe Werke, Ausstellung im Mainfränkischen Museum Würzburg veranstaltet von der Skulpturengalerie der Staatlichen Museen Preußischer Kulturbesitz Berlin, der Stadt Würzburg und dem Bezirk Unterfranken vom 5. September bis 1. November 1981, B. Buczynski, F. Buchenrieder, P. Bloch, Regensburg 1981, s. 322-332.
Kruszelnicka J., Dwie gotyckie figury św. Barbary z kaplicy w Barbarce pod Toruniem, “Rocznik Toruński”, t. II, zesz. 3-4, 1967, s. 115-151.
Kruszelnicka J., Rzeźba i malarstwo, [w:] Kultura artystyczna ziemi chełmińskiej w czasach Kopernika, red. Z. Ciara, Toruń 1973, s. 24-45.
Kruszelnicka J., hasło: 1. Św. Jan Ewangelista – ryc. 1; 2. Madonna z Dzieciątkiem – ryc. 2; 12. Św. Piotr – ryc. 13; 18. Chrystus Bolesny – ryc. 22; 26. Krucyfiks – ryc. 35, [w:] Kultura artystyczna ziemi chełmińskiej w czasach Kopernika, red. Z. Ciara, Toruń 1973, 67-70, 81-82, 90-92, 101-103.
Kruszelnicka J., hasło: 25. Chrystus Bolesny (Ubiczowany), [w:] Ars Sacra. Dawna sztuka diecezji toruńskiej. Katalog wystawy Muzeum Okręgowego w Toruniu, red. M. Woźniak, Toruń 1993, s. 46.
Lejman K., Grupa rzeźb późnogotyckich kościele parafialnym w Chełmży, [w:] Stowarzyszenie Historyków Sztuki Oddział w Toruniu. Komunikaty na Sesję Naukową poświęcona dziełom sztuki Pomorza, zorganizowana w 500-lecie Pokoju Toruńskiego, Toruń 1966, s. 76-79.
Mańkowski T., Sprawozdania z posiedzeń za rok 1938, Posiedzenie z dnia 20 października 1938, praca pt. Do dziejów rzeźby późnogotyckiej (Miklas Haberschrak), “Prace Komisji Historii Sztuki”, t. VIII, zesz. II, 1946, s. 252-261.
Osten von der G., Der Schmerzensmann: Typengeschichte eines deutschen Andachtsbildwerkes von 1300 bis 1600, Berlin 1935.
Panofsky E., Imago pietatis. Przyczynek do historii typów przedstawieniowych. Mąż Boleści i Maryja Pośredniczka, [w:] Średniowiecze, red. E. Panofsky, przeł. G. Jurkowlaniec, Anna Kozak, Tadeusz Dobrzeniecki, Warszawa 2001, s. 221-290.
Pilecka E., Kościół p.w. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu w okresie średniowiecza jako wizualizacja świadomości społecznej, [w:] Dzieje i skarby kościoła Świętojańskiego w Toruniu, red. K. Kluczwajd, M. Woźniak, Toruń 2002, s. 119-176
Pilecka E., Die Pfarrkirche St. Johannis zu Thorn als Abbild der sozialen Sinnesart des mittelalterlichen Bürgertums, [w:] Licht und Farbe in der mittelalterlichen Backsteinarchitektur des südlichen Ostseeraums (Studien zur Backsteinarchitektur), Bd. 7, Hg. E. Badstübner, D. Schumann, Berlin 2005, s. 408-436.
Pilecka E., Dzieje sztuki Torunia – stare i nowe ujęcia problemu. Refleksje na marginesie opracowań sztuki miasta profesora Gwidona Chmarzyńskiego, [w:] Gwido Chmarzyński i jego dzieło Sztuka w Toruniu, red. E. Okonia, Toruń 2014, s. 29-44.
Raczkowski J., Jakubek-Raczkowska M., Gotyckie rzeźby z kościoła w Świerczynkach. Przyczynek do badań nad średniowiecznym dziedzictwem Torunia, [w:] Stare i nowe dziedzictwo Torunia, red. J. Raczkowski, t. 1, Toruń 2013, s. s. 108-125.
Schiller G., Ikonographie der christlichen Kunst, t. 2, Die Passion Jesu Christi, Gütersloh 1968.
Skubiszewski P., Cristo, w: Enciclopedia dell’Arte Medievale, t. V, Roma 1994, s. 493-521.
Skubiszewski P., Figurazioni devozionali, w: Enciclopedia dell’Arte Medievale, t. VI, Roma 1995, s. 177-195.
Soćko A., Sztuka w służbie wiary, [w:] Imagines Medii Aevi. Wystawa z okazji 1050. rocznicy chrztu Polski, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Poznań 2016, s. 134.
Suckale R., Der mittelalterliche Kirchenbau im Gebrauch als Ort der Bilder, [w:] Stil und Funktion. Ausgewählte Schriften zur Kunst des Mittelalters, Hrsg. P. Schmidt, G. Wedekind, München 2003, s. 391-408.
Walicki M., Polska sztuka gotycka, Katalog wystawy, Warszawa 1935.
Waszak P., Gotyckie „krucyfiksy obejmujące” i ich snycerskie przykłady z Würzburga, Suhl-Heinrichs i Helmstedt, „Sztuka i Kultura”, T. 2, 2014, s. 47-80.
Woziński A., Michał z Augsburga, Mistrz Paweł i epilog rzeźby gotyckiej w Gdańsku, „Rocznik Historii Sztuki”, t. 27, 2002, s. 5-92.
Woziński A., Artystyczne i ideowe aspekty późnogotyckiego krucyfiksu w pofranciszkańskim kościele Mariackim w Toruniu, [w:] Dzieje i skarby kościoła mariackiego w Toruniu. Materiały z konferencji przygotowanej przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki przy współpracy Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (Toruń, 14-16 kwietnia 2005), red. naukowa K. Kluczwajd, Toruń 2005, s. 203-222.
Woziński A., Multiplicity and Unity. The Faces of Sculpture in Prussia between ca. 1450 and 1530, „Acta Historiae Artium Balticae”, Vol. 1, 2005, s. 51-74
Woziński A, Późnogotyckie rzeźbione retabula pomiędzy Gdańskiem, Elblągiem, Królewcem a Toruniem w latach 1450-1530, [w:] Materiały sesji naukowej poświęconej pamięci prof. Gwidona Chmarzyńskiego w trzydziestą rocznice śmierci, red. J. Poklewskiego, „Teka Komisji Historii sztuki”, t. X, (Towarzystwo Naukowe w Toruniu. Prace Wydziału Filologiczno-Filozoficznego, t. XXXVII, z. 3), Toruń 2005, s. 128-139.
Woziński A., On the Role of Engravings in Late Gothic Sculpture in Prussia, [w:] Kunst- und Kulturgeschichte im Baltikum. Studien zur Kunstgeschichte Kurlands, Homburger Gespräch 2008, Heft 25, Hrsg. Lars Olof Larsson, Kiel 2009, s. 7-34.
Woziński A., Międzynarodowe kontakty artystyczne hanzeatyckiego Gdańska, [w:] Obok. Polska-Niemcy. 1000 lat historii w sztuce, red. M. Omilanowska, współpraca T.Torbus, kuratorka wystawy A. Rottenberg, Berlin 2011, s. 308-313.
Woziński A., Późnogotycka rzeźba monochromatyczna w Prusach, “Porta Aurea. Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego”, T. 11, 2012, s. 67-106.
Woźniak M., Przestrzeń liturgiczna kościoła p.w. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty, [w:] Argumenta, articuli, quaestiones. Studia z historii sztuki średniowiecznej. Księga jubileuszowa dedykowana Marianowi Kutznerowi, red. Anna Błażejewska, Elżbieta Pilecka Toruń 1999, s. s. 391-409.
Woźniak M., Ołtarze w przestrzeni liturgicznej kościoła świętojańskiego w Toruniu, [w:] Dzieje i skarby kościoła Świętojańskiego w Toruniu, red. Katarzyna Kluczwajd, Michał Woźniak, Toruń 2002, s. 273-294.
Zalska K., Rzeźba późnogotycka w kościele parafialnym w Świerczynkach, [w:] Komunikaty na Sesję Naukową poświęconą dziełom sztuki Pomorza, zorganizowaną w 500-lecie Pokoju Toruńskiego, Toruń 1966, s. 72-75.
Zimmermann A., Jesus Christus als “Schmerzensmann” in hoch- und spätmittelalterlichen Darstellungen der bildenden Kunst: eine Analyse ihres Sinngehalts, Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg, dysertacja obroniona 27 XI 1997 roku, http://sundoc.bibliothek. uni-halle.de/diss-online/97/98H110/, dostęp 14 X 2018 r.
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Stats
Number of views and downloads: 1003
Number of citations: 0
