Abriss der Musikgeschichte von Thorn bis 1920
DOI:
https://doi.org/10.12775/RT.2018.004Schlagworte
Musikgeschichte, Kulturgeschichte, Geschichte Thorns, weltliche Musik, Kirchenmusik, Akademisches Gymnasium in Thorn, Städtisches Theater in Thorn, GesangvereineAbstract
Der Artikel präsentiert die Musikgeschichte von Thorn von der Gründung der Stadt bis zu ihrem Übergang unter polnische Verwaltung Anfang 1920. Es geht in ihm um verschiedene Aspekte der Funktion von Musik im Leben der Stadt, beginnend mit den Orten, an denen sie gespielt wurde, über die Anlässe, bei denen man sie hören konnte, die Personen, die sie ausführten bis zu grundlegenden Informationen über die verwendeten Instrumente. Die Geschichte dieses Bereichs der Kultur wird für die altpolnische Zeit und für die Zeit im preußischen Teilungsgebiet dargestellt. In der ersteren wurde die Musik in geistliche und weltliche unterschieden. Große Aufmerksamkeit wird ihrer Präsenz in den Thorner Schulen und Kirchen gewidmet, ebenso im Verlauf von verschiedenen Feierlichkeiten und im Alltagsleben der Thorner Bürger. Im Abschnitt zum preußischen Teilungsgebiet wird unterschieden zwischen professioneller und Amateurmusik. Zur ersteren Gruppe zählten die in Thorn tätigen Militärkapellen, die Opern und andere Vorstellungen, die im hiesigen Stadttheater zur Aufführung kamen, sowie zahlreiche Konzerte von ernster Musik. Wesentlich weiter entwickelt war die Musik von Amateuren, an der sich sowohl deutsche als auch polnische Bürger der Stadt beteiligten. Große Bedeutung für die letztere Gruppe hatte der Patriotismus. Mitglieder polnischer Gesellschaften organisierten Feierlichkeiten zur Ehre von Nationalhelden und publizierten Lieder in polnischer Sprache. Sowohl für die altpolnische als auch für die preußische Zeit werden die wichtigsten Persönlichkeiten genannt, die im Lauf der Geschichte mit dem Musikleben in Thorn verbunden waren.
Literaturhinweise
Die ältesten Zinsregister der Altstadt Thorn , hrsg. von F. Prowe, Mitte i lungendes Coppernicus Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Thorn, H. 39
Księga ławnicza Nowego Miasta Torunia (1387
1450), wyd. K. Ciesielska,
Warszawa Poznań 1973.
Najdawniejsze ustawy Gimnazjum Toruńskiego
, wyd. S. Tync, Fontes Towarzystwo Naukowe w Toruniu, t. 21 (1925).
Urkundenbuch des Bisthums Culm, T. 1, Das Bisthum Culm unter dem deutschen Orden 1243-1466, bearb. C. P. Woelky, Danzig 1885.
Biskup M., Historia Torunia, t. 2, cz. 1: U schyłku średniowiecza i w początkach odrodzenia (1454-1548), Toruń 1992.
Brzezińska A., Tradycje muzyczne kościoła pw. św. Jakuba w Toruniu (do roku 1939), [w:] Dzieje i skarby kościoła Świętojakubskiego w Toruniu : materiały z IV Sesji Naukowej Toruńskiego Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki, z cyklu „Dzieje i skarby kościołów toruńskich”, zrealizowanej przy współpracy Biblioteki Uniwersyteckiej UMK w Toruniu, 26-28 października 2009 roku, red. K. Kluczwajd, Toruń 2010, s. 383-391.
Chmarzyński G., Sztuka w Toruniu. Zarys dziejów, [w:] Dzieje Torunia. Praca zbiorowa z okazji 700-lecia miasta, red. K. Tymieniecki, Toruń 1933, s. 469-544.
Dorawa M., Organy kościoła Mariackiego w Toruniu, [w:] Dzieje i skarby kościoła Mariackiego w Toruniu : materiały z konferencji przygotowanej przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki przy współpr.Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (Toruń 14-16 kwietnia 2005), red. K. Kluczwajd, Toruń 2005, s. 321-343.
Grzebień L., Dzieje kulturalne jezuitów toruńskich (1596-1996), [w:] Jezuici w Toruniu (1596-1996), red. K. Maliszewski i W. Rozynkowski, Toruń 1997, s. 55-83.
Hinz E., Działalność muzyczna w kościele farnym pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu do 1918 roku, [w:] Dzieje i skarby kościoła świętojańskiego w Toruniu : materiały z konferencji przygot. przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki w X rocznicę ustanowienia Diecezji Toruńskiej pod patronatem Biskupa Toruńskiego oraz Prezydenta Miasta Torunia (22-23 marca 2002), red. K. Kluczwajd, M. Woźniak, Toruń 2002, s. 331-343.
Historia Torunia, t. 1: W czasach średniowiecza (do roku 1454), red. M. Biskup, Toruń 1999.
Historia Torunia, t. 2, cz. 2: W czasach renesansu, reformacji i wczesnego baroku (1548-1660), red. M. Biskup, Toruń 1994.
Historia Torunia, t. 2, cz. 3: Między barokiem i oświeceniem (1660-1793), red. M. Biskup, Toruń 1996.
Historia Torunia, t. 3, cz. 1: W czasach zaboru pruskiego (1793-1920), red. M. Biskup, Toruń 2003.
Jankowska B. K., Z tradycji muzycznych Torunia, Rocznik Toruński, t. 15: 1980, s. 221-240.
Lerle E., Dzieje szkoły nowomiejskiej w Toruniu, Toruń 1938.
Leszczyńska A., Music and Musicians in Late-Renaissance Toruń, [w:] Musica Baltica. The Music Culture of Baltic Cities in Modern Times, red. J. Woźniak, Gdańsk 2010, s. 165-175.
Leszczyńska A., W poszukiwaniu hanzeatyckiego sponsora: listy muzyków z przełomu XVI i XVII wieku do rad miejskich Torunia i Gdańska, [w:] Complexus effectuum musicologiae studia Miroslao Perz septuagenario dedicata, red. T. Jeż, s. 229-246.
Lewandowska I., Muzykalia Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu jako źródło do badań muzycznego dziedzictwa Pomorza, [w:] Materialne ślady kultury muzycznej na Pomorzu i Kujawach, red. A. Kłaput-Wiśniewska, Byd-goszcz 2012, s. 27-40.
Majewska A., „Miesiące muzyczne” na scenie Thorner Stadttheater w świetle „Thorner Presse” w latach 1904-1920, [w:] Wydarzenia muzyczne na Pomorzu i Kujawach, red. A. Kłaput-Wiśniewska, B. Mielcarek-Krzyżanowska, Bydgoszcz 2006, s. 203-212.
Majewska A., Toruński Teatr jako scena muzyczna (1904-1945), [w:] Muzyka w instytucjach i stowarzyszeniach na Pomorzu i Kujawach, red. B. Mielca-rek-Krzyżanowska, Bydgoszcz 2004, s. 163-181.
Morawska K., Historia muzyki polskiej, t. 1: Średniowiecze. cz. 2: 1320-1500, Warszawa 1998.
Niedzielska M., Niemieckie towarzystwa naukowe w Prusach Zachodnich w latach 1815-1920, Toruń 1993.
Pękacka-Falkowska K., Miłość w czasach zarazy, czyli mór, pantofel i muzyka, Rocznik Toruński, t. 40: 2013, s. 173-184.
Przybyszewski K., Ludwik Makowski, [w:] Toruński Słownik Biograficzny, t. 3, red. K. Mikulski, Toruń 2002, s. 153-154.
Rozynkowski W., Dzwony średniowiecznego Torunia, [w:] Tajemnice starych dzwonów Torunia i Chełmna w 500-tną rocznicę ulania wielkiego Tuba Dei, red. T. Jaworski, N. Nasieniewski, K. Przegiętka, Toruń 2001, s. 23-48.
Salmonowicz S., Teatr szkolny toruński (XVI-XVIII wiek), [w:] idem, Prusy Królewskie w XVII-XVIII wieku. Studia z dziejów kultury, Toruń 2002, s. 58-68.
Salmonowicz S., Toruńskie Gimnazjum Akademickie w latach 1681-1817: studium z dziejów nauki i oświaty, Poznań 1973.
Salmonowicz S.,Uroczystości i imprezy staropolskiego Torunia (XVI XVIII w.) [w:] idem, W staropolskim Toruniu (XVI XVIII w.). Studia i szkice , Toruń
, s. 22 47.
Tync S., Dzieje Gimnazjum Toruńskiego (1568-1772), t. 1: Wiek XVI, Toruń 1928.
Tync S., Dzieje Gimnazjum Toruńskiego, t. 2, Toruń 1949.
Wieczory Toruńskie – Ludwik Makowski – torunianin, patriota, chórzysta i krawiec, http://informatorium.ksiaznica.torun.pl/wieczory-torunskie-ludwik-ma-kowski-torunianin-patriota-chorzysta-i-krawiec/ (dostęp 24.06.2018).
Wierzbicki W., Muzyka w kościele świętego Jakuba Apostoła w Toruniu w świetle archiwum tego kościoła, [w:] Musica ecclesiastica, red. A. Kłaput-Wiśniewska, A. Filabera, Bydgoszcz 2009, s. 131-135.
Witkowski L., Dzieje kultury muzycznej Polski północnej pod zaborem pruskim i w okresie międzywojennym, Bydgoszcz 1981.
Zakrzewski T., Dzieje Towarzystwa Śpiewu „Lutnia” w Toruniu pod zaborem pruskim 1898-1920, Rocznik Toruński, t. 10: 1975, s. 169-210.
Zakrzewski T., Życie polskie Torunia przed 100 laty (1890-1895), Rocznik Toruński, t. 21: 1992, s. 149-172.
Zakrzewski T., Życie polskie Torunia w latach siedemdziesiątych XIX wieku, Rocznik Toruński, t. 15: 1980, s. 253-301.
Zakrzewski T., Życie polskie w Toruniu podczas Wiosny Ludów, Rocznik Toruński, t. 13: 1978, s. 159-181.
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Stats
Number of views and downloads: 524
Number of citations: 0