Zarys dziejów muzyki w Toruniu do 1920 r.
DOI:
https://doi.org/10.12775/RT.2018.004Słowa kluczowe
historia muzyki, historia kultury, historia Torunia, muzyka świecka, muzyka kościelna, Gimnazjum Akademickie w Toruniu, Teatr Miejski w Toruniu, towarzystwa śpiewaczeAbstrakt
W artykule przedstawiono dzieje muzyki w Toruniu od chwili lokacji miasta do jego przejścia pod polską administrację na początku roku 1920. Podjęto w nim różne aspekty funkcjonowania muzyki w społeczności miasta począwszy od miejsc jej występowania, poprzez okazje, w których można było ją usłyszeć, oraz osoby zajmujące się jej wykonywaniem, po podstawowe informacje o wykorzystywanych instrumentach. Historia tego wycinka kultury została ukazana w okresie staropolskim oraz w czasach zaboru pruskiego. W pierwszym z nich muzyka została podzielona na sakralną oraz świecką. Dużo uwagi poświęcono jej obecności w toruńskich szkołach i kościołach, a także pojawianiu się jej w trakcie różnych uroczystości oraz życiu codziennym toruńskich mieszczan. W części obejmującej zabór pruski omówiono muzykę dzieląc ją na profesjonalną i amatorską. Do pierwszej grupy zaliczono działające w Toruniu kapele wojskowe, opery i inne przedstawienia wystawiane w tutejszym Teatrze Miejskim oraz nieliczne koncerty muzyki poważnej. Znacznie bardziej rozwinięty był ruch amatorski, w którym uczestniczyli zarówno niemieccy, jak i polscy obywatele miasta. Ważnym elementem dla tej drugiej grupy był patriotyzm. Członkowie polskich towarzystw organizowali uroczystości ku czci narodowych bohaterów oraz publikowali polskojęzyczne pieśni. Zarówno w okresie staropolskim, jak i pruskim, wymieniono najistotniejsze postacie związane z funkcjonowaniem muzyki w Toruniu na przestrzeni dziejów
Bibliografia
Die ältesten Zinsregister der Altstadt Thorn , hrsg. von F. Prowe, Mitte i lungendes Coppernicus Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Thorn, H. 39
Księga ławnicza Nowego Miasta Torunia (1387
1450), wyd. K. Ciesielska,
Warszawa Poznań 1973.
Najdawniejsze ustawy Gimnazjum Toruńskiego
, wyd. S. Tync, Fontes Towarzystwo Naukowe w Toruniu, t. 21 (1925).
Urkundenbuch des Bisthums Culm, T. 1, Das Bisthum Culm unter dem deutschen Orden 1243-1466, bearb. C. P. Woelky, Danzig 1885.
Biskup M., Historia Torunia, t. 2, cz. 1: U schyłku średniowiecza i w początkach odrodzenia (1454-1548), Toruń 1992.
Brzezińska A., Tradycje muzyczne kościoła pw. św. Jakuba w Toruniu (do roku 1939), [w:] Dzieje i skarby kościoła Świętojakubskiego w Toruniu : materiały z IV Sesji Naukowej Toruńskiego Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki, z cyklu „Dzieje i skarby kościołów toruńskich”, zrealizowanej przy współpracy Biblioteki Uniwersyteckiej UMK w Toruniu, 26-28 października 2009 roku, red. K. Kluczwajd, Toruń 2010, s. 383-391.
Chmarzyński G., Sztuka w Toruniu. Zarys dziejów, [w:] Dzieje Torunia. Praca zbiorowa z okazji 700-lecia miasta, red. K. Tymieniecki, Toruń 1933, s. 469-544.
Dorawa M., Organy kościoła Mariackiego w Toruniu, [w:] Dzieje i skarby kościoła Mariackiego w Toruniu : materiały z konferencji przygotowanej przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki przy współpr.Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (Toruń 14-16 kwietnia 2005), red. K. Kluczwajd, Toruń 2005, s. 321-343.
Grzebień L., Dzieje kulturalne jezuitów toruńskich (1596-1996), [w:] Jezuici w Toruniu (1596-1996), red. K. Maliszewski i W. Rozynkowski, Toruń 1997, s. 55-83.
Hinz E., Działalność muzyczna w kościele farnym pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu do 1918 roku, [w:] Dzieje i skarby kościoła świętojańskiego w Toruniu : materiały z konferencji przygot. przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki w X rocznicę ustanowienia Diecezji Toruńskiej pod patronatem Biskupa Toruńskiego oraz Prezydenta Miasta Torunia (22-23 marca 2002), red. K. Kluczwajd, M. Woźniak, Toruń 2002, s. 331-343.
Historia Torunia, t. 1: W czasach średniowiecza (do roku 1454), red. M. Biskup, Toruń 1999.
Historia Torunia, t. 2, cz. 2: W czasach renesansu, reformacji i wczesnego baroku (1548-1660), red. M. Biskup, Toruń 1994.
Historia Torunia, t. 2, cz. 3: Między barokiem i oświeceniem (1660-1793), red. M. Biskup, Toruń 1996.
Historia Torunia, t. 3, cz. 1: W czasach zaboru pruskiego (1793-1920), red. M. Biskup, Toruń 2003.
Jankowska B. K., Z tradycji muzycznych Torunia, Rocznik Toruński, t. 15: 1980, s. 221-240.
Lerle E., Dzieje szkoły nowomiejskiej w Toruniu, Toruń 1938.
Leszczyńska A., Music and Musicians in Late-Renaissance Toruń, [w:] Musica Baltica. The Music Culture of Baltic Cities in Modern Times, red. J. Woźniak, Gdańsk 2010, s. 165-175.
Leszczyńska A., W poszukiwaniu hanzeatyckiego sponsora: listy muzyków z przełomu XVI i XVII wieku do rad miejskich Torunia i Gdańska, [w:] Complexus effectuum musicologiae studia Miroslao Perz septuagenario dedicata, red. T. Jeż, s. 229-246.
Lewandowska I., Muzykalia Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu jako źródło do badań muzycznego dziedzictwa Pomorza, [w:] Materialne ślady kultury muzycznej na Pomorzu i Kujawach, red. A. Kłaput-Wiśniewska, Byd-goszcz 2012, s. 27-40.
Majewska A., „Miesiące muzyczne” na scenie Thorner Stadttheater w świetle „Thorner Presse” w latach 1904-1920, [w:] Wydarzenia muzyczne na Pomorzu i Kujawach, red. A. Kłaput-Wiśniewska, B. Mielcarek-Krzyżanowska, Bydgoszcz 2006, s. 203-212.
Majewska A., Toruński Teatr jako scena muzyczna (1904-1945), [w:] Muzyka w instytucjach i stowarzyszeniach na Pomorzu i Kujawach, red. B. Mielca-rek-Krzyżanowska, Bydgoszcz 2004, s. 163-181.
Morawska K., Historia muzyki polskiej, t. 1: Średniowiecze. cz. 2: 1320-1500, Warszawa 1998.
Niedzielska M., Niemieckie towarzystwa naukowe w Prusach Zachodnich w latach 1815-1920, Toruń 1993.
Pękacka-Falkowska K., Miłość w czasach zarazy, czyli mór, pantofel i muzyka, Rocznik Toruński, t. 40: 2013, s. 173-184.
Przybyszewski K., Ludwik Makowski, [w:] Toruński Słownik Biograficzny, t. 3, red. K. Mikulski, Toruń 2002, s. 153-154.
Rozynkowski W., Dzwony średniowiecznego Torunia, [w:] Tajemnice starych dzwonów Torunia i Chełmna w 500-tną rocznicę ulania wielkiego Tuba Dei, red. T. Jaworski, N. Nasieniewski, K. Przegiętka, Toruń 2001, s. 23-48.
Salmonowicz S., Teatr szkolny toruński (XVI-XVIII wiek), [w:] idem, Prusy Królewskie w XVII-XVIII wieku. Studia z dziejów kultury, Toruń 2002, s. 58-68.
Salmonowicz S., Toruńskie Gimnazjum Akademickie w latach 1681-1817: studium z dziejów nauki i oświaty, Poznań 1973.
Salmonowicz S.,Uroczystości i imprezy staropolskiego Torunia (XVI XVIII w.) [w:] idem, W staropolskim Toruniu (XVI XVIII w.). Studia i szkice , Toruń
, s. 22 47.
Tync S., Dzieje Gimnazjum Toruńskiego (1568-1772), t. 1: Wiek XVI, Toruń 1928.
Tync S., Dzieje Gimnazjum Toruńskiego, t. 2, Toruń 1949.
Wieczory Toruńskie – Ludwik Makowski – torunianin, patriota, chórzysta i krawiec, http://informatorium.ksiaznica.torun.pl/wieczory-torunskie-ludwik-ma-kowski-torunianin-patriota-chorzysta-i-krawiec/ (dostęp 24.06.2018).
Wierzbicki W., Muzyka w kościele świętego Jakuba Apostoła w Toruniu w świetle archiwum tego kościoła, [w:] Musica ecclesiastica, red. A. Kłaput-Wiśniewska, A. Filabera, Bydgoszcz 2009, s. 131-135.
Witkowski L., Dzieje kultury muzycznej Polski północnej pod zaborem pruskim i w okresie międzywojennym, Bydgoszcz 1981.
Zakrzewski T., Dzieje Towarzystwa Śpiewu „Lutnia” w Toruniu pod zaborem pruskim 1898-1920, Rocznik Toruński, t. 10: 1975, s. 169-210.
Zakrzewski T., Życie polskie Torunia przed 100 laty (1890-1895), Rocznik Toruński, t. 21: 1992, s. 149-172.
Zakrzewski T., Życie polskie Torunia w latach siedemdziesiątych XIX wieku, Rocznik Toruński, t. 15: 1980, s. 253-301.
Zakrzewski T., Życie polskie w Toruniu podczas Wiosny Ludów, Rocznik Toruński, t. 13: 1978, s. 159-181.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 546
Liczba cytowań: 0