Stanisława Jaworska – jedna z ofiar zbrodni na Barbarce
DOI:
https://doi.org/10.12775/RT.2023.008Abstrakt
W artykule ukazano postać jednej z ofiar zbrodni pomorskiej – Stanisławy Jaworskiej – ze szczególnym uwzględnieniem ostatnich miesięcy życia. Została zapamiętana m.in. jako dobra nauczycielka, wieloletnia i pełna zaangażowania harcerka oraz wyróżniająca się działaczka społeczna. 17 października 1939 r., wraz z grupą nauczycieli z Wrzosów została aresztowana, a następnie osadzona w Forcie VII. W tekście omówiono okoliczności związane z tym wydarzeniem, warunki panujące w celi, a także ostatnie chwile przed jej zamordowaniem nieopodal osady leśnej na Barbarce. Jaworska, jako jedna z niewielu
ofiar, została ekshumowana w toku prowadzonych w 1946 r. badań jednej z zachowanych mogił.
Bibliografia
Bochen J., Lewandowski A., „Ci, co nie zawiedli” Toruńscy nauczyciele i pracownicy oświaty w latach wojny i okupacji hitlerowskiej 1939–1945: Martyrologia, Toruń 1984.
Drywa D., Säuberungsaktion na Pomorzu Gdańskim w świetle dokumentów KL Stutthof (1939–1942), Muzeum Stutthof 2015.
Florczak Z., Starszewska M., Harcerki 1939–1945, red. M. Starszewska, Warszawa 1973.
Gajdus W., Nr 20998 opowiada, Pelplin 2001.
Grochowina S., Barbarka jako jedno z miejsc niemieckich zbrodni na Pomorzu
Gdańskim w 1939 r., [w:] S. Grochowina, W. Rozynkowski, Barbarka miejsce kultu, męczeństwa i pamięci, Toruń 2019.
Grochowina S., Sziling J., Barbarka. Miejsce niemieckich egzekucji Polaków z Torunia i okolic (październik–grudzień 1939), Toruń 2009.
Jakubowska Z., Zofia Jakubowska, [w:] Najtrudniejsza lekcja: wspomnienia nauczycieli Ziemi Bydgoskiej z lat 1939–1945, wyd. B. Głębowicz, Warszawa 1974.
Jaszowski T., Sobecki Cz., Niemy świadek: zbrodnie hitlerowskie w toruńskim Forcie VII i w lesie Barbarka, Bydgoszcz 1971.
Kamiński H. S., Losy nauczycieli i pracowników oświaty miasta Torunia i powiatu toruńskiego w latach wojny 1939–1945, „Rocznik Toruński”, t. 20, 1991, s. 91–125.
Lewandowska M., Szkoła, do której warto powracać, Toruń 2019.
Olstowski P., Oświata polska i niemiecka w latach 1920–1939, [w:] Historia Torunia. W czasach Polski Odrodzonej i okupacji niemieckiej (1920–1945), red. M. Biskup, t. III, cz. II, Toruń 2006, s. 311–378.
Olstowski P., Szkoły wydziałowe w Toruniu lat Drugiej Rzeczpospolitej, „Rocznik Toruński”, t. 33, 2006, s. 119–147.
Palczewski J., Pomorscy patroni placów i ulic (10) Stanisława Jaworska 1902–1939 – nauczycielka, harcerka, działaczka społeczna, „Nowości”. Dziennik Toruński, 30.09.1994, s. 14.
Przybył E., Toruń okupacyjny wrzesień 1939 – styczeń 1945 w dzienniku malarza i bibliofila, wyd. J. Tondel, R. Tondel, Toruń 2019.
Stępień M., Turkowska W., Biogramy A–N, [w:] Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939–1945: poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej, H. Michalska, M. Stopień, B. Tazbir-Tomaszewska, W. Turkowska, W. Zastocka, Warszawa 1988, s. 17–296
Welker Lesław, Harcerz z toruńskich Wrzosów. Losy: Damazy Jaworski (1899–1940) nauczyciel, instruktor harcerski, społecznik, ofiara hitleryzmu, „Nowości”. Dziennik Toruński, t. 38, nr 46, 24.02.2005, s. 32.
Welker L., Wspomnienie o Stanisławie Jaworskiej, zamordowanej 82 lata temu na Barbarce, „Nowości”. Dziennik Toruński, t. 54, nr 278, 30–31.10.2021, s. 6.
Zakrzewska A., Jaworski Damazy nauczyciel, działacz harcerski, zamordowany więzień obozów hitlerowskich, [w:] Toruński Słownik Biograficzny, t. 7, red. K. Mikulski, Toruń 2014, s. 91–93.
Zielińska-Melkowska K., Jaworska Stanisława Marianna, [w:] Toruński Słownik Biograficzny, t. 3, red. K. Mikulski, Toruń 2002, s. 106–107
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Bartłomiej Wicherek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 62
Liczba cytowań: 0
