Translation of religious and theological texts – subject matter, specificity, and selected translation challenges
DOI:
https://doi.org/10.12775/RP.2024.004Keywords
theological translation, multi-genres, hieraticity, theological terminology, intertextuality, hybridityAbstract
The article is theoretical in nature and addresses the issue of complexity and specificity of religious and theological translation. This translation is not only an important element of cultural exchange, but also an important economic factor. It is characterized by multi-genre and hybridity. The vocabulary used in it oscillates between professional terminology and colloquialisms, and the tendency to use a high, hieratic style competes with the inclination to use colloquialisms and reach for the colloquial style. In connection with this, the issue of the sacred function of the word and the profanation of language is raised. The optimum seems to be a language rooted in the past and taking into account contemporary sensitivity, postulated by Miłosz, constituting an antidote to the "intelligentsia-journalistic jargon". In religious and theological translation, a number of challenges appear for the translator, starting from terminological issues through inculturation to intertextuality. The article discusses the requirements placed on theological translations and their translators, presents the most important genres in this area, ranging from translations of sacred and liturgical texts to epistolary literature and literary texts, and also addresses the issue of oral translations, both professional and community. Both different cultural contexts and confessionalism can be difficult. The important role of cooperation between the translator and specialists is also indicated.
References
Aszyk P., Skrupuły – moralna buchalteria, https://spowiedz.katolik.pl/skrupuly----moralna-buchalteria,162,416,1,a.html (dostęp:16.01.25).
Bail U. i in. (red.), 2006, Bibel in gerechter Sprache, Gutersloh.
Bajerowa I., Puzynina J., 2000, Język religijny. Aspekt filologiczny, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 8, Lublin.
Biblia Tysiąclecia Online, 2003, na podstawie IV wyd., Poznań, biblia.pl, (dostęp: 15.12.2023).
Bonhoeffer D., 1997, Naśladowanie, tłum. J. Kubaszczyk, Poznań. Brandstaetter R., 1988, Hymn do Madonny Dobrej Śmierci, [w:] Pieśń o moim Chrystusie; Hymny Maryjne, R. Brandstaetter, Warszawa, s. 169 –173.
Brandstaetter R., 1996, Modlitwa bez słów, [w:] Księga modlitw dawnych i nowych, R. Brandstaetter, Poznań, s. 28–29.
Czesak A. i in., 2007, Uwagi o współczesnych przekładach Biblii, Rada Języka Polskiego, https://rjp.pan.pl/deutsh/1831-uwagi-o-wspolczesnych-przekladach-biblii2 (dostęp: 28.02.2024).
Dawidowicz-Chymkowska O. (oprac.), 2018, Ruch wydawniczy w liczbach. Książki, 65/2017, Warszawa, https://www.bn.org.pl/download/document/1535452420.pdf, (dostęp: 28.02.2024).
Dawidowicz-Chymkowska O. (oprac.), 2023, Ruch wydawniczy w liczbach. Książki, 75/ 2022, Warszawa, https://www.bn.org.pl/download/document/1684929059.pdf (dostęp: 28.02.2024).
DeJonge M. P., Tietz C., 2015, Introduction, [w:] Translating Religion. What is Lost and Gained, M.P. DeJonge M. P., C. Tietz (red.), New York, s. 1–12.
Dziedziniec pogan, http://tinyurl.com/3ujw8yae (dostęp: 29.02.2024).
Eliade M., 1993, Sacrum, mit, historia, Warszawa.
Gomola A., 2021, Przekład biblijny jako kolebka przekładoznawstwa. Septuaginta w perspektywie zwrotu kulturowego w przekładzie, [w:] Perspektywy na przekład, M. Piotrowska (red.), Kraków, s. 37–61.
Góra J., 2004, Lednicki dekalog, [w:] Lednica Górą! Elementarz Ojca Jana, M. Kwiatkowska, G. Polak (red.), Warszawa–Poznań, s. 7–52.
Karpiński F. (tłum.), Sykulski J. (muz.) (1997), Otwórzcie bramy, co nietknione stały, https://www.youtube.com/watch?v=1eTylTl9i-8 (dostęp: 28.02.2024).
Katecheza, https://pl.wikipedia.org (dostęp: 28.02.2024).
Koller W., 1992, Einfuhrung in die Ubersetzungswissenschaft, Heidelberg/Wiesbaden. Konior J., 2013, Matteo Ricci, Krakow.
Kopaliński W., 1990, Słownik symboli, Warszawa. Kubaszczyk J., 2018, „Drzwi zamknięte” czy „otwarte bramy”, czyli tłumacz między profanum a sacrum, „Poznańskie Studia Teologiczne”, 33, s. 287–300, https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pst/article/view/20436/19945.
Kubaszczyk J., 2024, „Dziękuję Ci że nie jest wszystko tylko białe albo czarne”: O przekładzie słownictwa religijnego w zniemczeniach poezji ks. Jana Twardowskiego, „Między Oryginałem a Przekładem”, 30(4/66), s. 87–108, DOI: https://doi.org/10.12797/MOaP.30.2024.66.04.
Lemaitre N., Quinson M.-T., Sot V., 1997, Słownik kultury chrześcijańskiej, przekł. i uzup. T. Szafrański, Warszawa.
Lingual Consultancy Services, 2022, Religiose Texte ubersetzen: Schwierigkeiten und Losungen, https://lingualconsultancy.de/blog/Ubersetzung-religioser-Texte-und-Bucher (dostęp: 14.05.2024).
Liturgiam authenticam, 2001, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/kkultu/instrukcja_liturgiam_28032001.html (dostęp: 6.5.2025).
Luther als Bibelubersetzer, http://tinyurl.com/jpwkb3em (dostęp: 15.12.2023).
Makuchowska M., 2013, Styl religijny, [w:] Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej, E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk (red.), Krakow, s. 487–528.
Miłosz C., 1981, Przedmowa tłumacza, [w:] Księga Psalmow, tłum. z hebrajskiego C. Miłosz, Paris, s. 45–52.
Naude J., 2010, Religious Translation, [w:] Handbook of Translation Studies, t. 1, Y. Gambier, L. Doorslaer (red.), Amsterdam/Philadelphia, s. 285–293.
Nida E.A., 1964, Toward a Science of Translating: With Special Reference to Principles and Procedures Involved in Bible Translating, Leiden.
Pieciul-Karmińska E., 2007, Językowy obraz Boga i świata. O przekładzie teologii niemieckiej na język polski, Poznań.
Piotrowski E., 2004, O języku przekładów teologicznych – na przykładzie przekładów Hansa Ursa von Balthasara, [w:] Język religijny dawniej i dziś, S. Mikołajczak, ks. T. Węcławski (red.), Poznań, s. 344–351.
Plutecka W., 2008, „Chleba naszego potrzebnego”. Dyskusja nad nowym szwedzkim tłumaczeniem „Ojcze nasz”, „Połrocznik Językoznawczy Tertium”, 3(1), s. 100–112, DOI: http://dx.doi.org/10.7592/Tertium2018.3.1.
Plutecka. Pons, https://de.pons.com/%C3%BCbersetzung-2/deutsch-polnisch/Vorhof (dostęp: 14.05.2024)
Robinson D., 2000, Sacred Texts, [w:] The Oxford Guide to Literature in English Translation, P. France (red.), Oxford University Press, Oxford, s. 103–107.
Rożański J., 2004, Duch oryginału czy dosłowność? W kręgu zagadnień inkulturacji i tłumaczenia Nowego Testamentu na język gidarski, [w:] Język religijny dawniej i dziś, S. Mikołajczak, ks. T. Węcławski (red.), Poznań, s. 352–363.
Sadzik J., 1981, O psalmach, [w:] Księga Psalmów, tłum. z hebrajskiego C. Miłosz, Paris.
Sochacki D., 2013, Hieronim ze Strydonu na progu europejskich strategii tłumaczeniowych, „Źródła Humanistyki Europejskiej”, 6, s. 121–138, Zrodla-Humanistyki- Europejskiej-6-7-Sochacki.pdf (dostęp: 18.12.2023).
Speyr A. v., 1960, Die Beichte, Einsiedeln.
Speyr A. v., 1993, Spowiedź, tłum. W. Szymona, Poznań.
Teologia Ludu Bożego – profil judeochrześcijaństwa (b.d.), manuskrypt.
Theologie des Volkes Gottes – Das Profil des Judisch-Christlichen (b.d.), Rzym.
Tischner J., 2001, Myśli wyszukane, W. Bonowicz (wyb.), Kraków.
Twardowski J., 2000, Bóg prosi o miłość. Gott fleht um Liebe, A. Iwanowska (wyb. i oprac.), Kraków.
Vermeulen K., 2021, Sacred Texts, [w:] Analysing Religious Discourse, S. Pihlaja (ed.), Cambridge, s. 311–327.
Wojtak M., 2004, Styl religijny w perspektywie genologicznej, [w:] Język religijny dawniej i dziś, S. Mikołajczak, ks. T. Węcławski (red.), Poznań, s. 104–113.
Zdunkiewicz-Jedynak D., 2013, Wykłady ze stylistyki, Warszawa.
Zdybicka Z., 1992, Religia i religioznawstwo, Lublin.
Zieja J., 1991, Życie Ewangelią, spisane przez J. Moskwę, Paris.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Joanna Kubaszczyk

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 105
Number of citations: 0