„Przyjdź i poznaj mnie”: refrakcje, adaptacje i symplifikacje Jądra ciemności J. Conrada w kulturze polskiej XXI wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/RP.2019.001Słowa kluczowe
Conrad, Jądro ciemności, przekład, refrakcja, symplifikacja, adaptacjaAbstrakt
Celem szkicu jest ukazanie, w jakiej formie polskie warianty Jądra ciemności funkcjonują w polskim kontekście kulturowym przełomu XX i XXI wieku. Poza obszarem badania pozostają starsze przekłady tej opowieści, natomiast analizie zostały poddane najnowsze cztery przekłady, powstałe w ciągu ostatnich dwudziestu lat po transformacji ustrojowej. Szkic wskazuje na zabiegi manipulacyjne (m.in. prze-pisania, refrakcji, adaptacji, symplifikacji), którym został poddany oryginał, aby dostosować go do horyzontu oczekiwań odmiennych grup polskich odbiorców (uczniów, czytelników dorosłych). Szkic poszukuje odpowiedzi m.in. na takie pytania: czy klasyfikacja Jądra ciemności jako lektury szkolnej miała wpływ na język przekładu i opracowanie edytorskie?; jak zabiegi promocyjne, edytorskie oraz parateksty przekładu (m.in. wstępy, przypisy, recenzje prasowe, materiały promocyjne) wpływają na recepcję tekstu i jego formę podawczą?
Bibliografia
Conrad J., 2009, Jądro ciemności, przeł. J. Polak, Poznań: Vesper.
Conrad J., 2000, Jądro ciemności, przeł. B. Koc, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Conrad J., 2008, Jądro ciemności, przeł. P. Jabłońska; oprac. A. Popławska; [il. J. Ludwikowska], Kraków: GREG.
Conrad J., 2011, Jądro ciemności, przeł. M. Heydel, Kraków: Wydawnictwo Znak.
Achebe Ch., 2001, An Image of Africa, [w:] The Norton Anthology of Theory and Criticism, V. B. Leitch (red.), New York–London s. 1783–1793.
Adamowicz-Pośpiech A., 2017, Najnowsze przekłady Jądra ciemności na XXI wiek. Analiza kontrastywna, [w:] Przestrzenie przekładu, 2, J. Lubocha-Kruglik, O. Małysa (red.), Katowice, s. 123–136.
Adamowicz-Pośpiech A., 2010, Cywilizacyjne jądra ciemności, czyli o sytuacjach granicznych u Conrada i Herlinga-Grudzińskiego, [w:] Granice w kulturze, A. Radomski, W. Bomba (red.), Lublin, s. 6–19.
Adamowicz-Pośpiech A., 2013, Kulturowe znaczenie przekładów Conrada, [w:] A. Adamowicz-Pośpiech, Seria w przekładzie, Katowice, s. 49–70.
Ambrosini R., The Italian Conrad [w:] The Reception of Joseph Conrad in Europe, R. Hampson (red.), (w przygotowaniu).
Bassnett S., 1998, Translation Studies, London–New York, [w:] The Translation Studies Reader, L. Venuti (red.), New York–London, s. 34–48. 1998.
Borges J. L., 2016, The Translators of the “1001 Nights”, [w:] L. Venuti (red.), The Translation Studies Reader, New York–London.
Brantlinger P., 2004, Victorians and Africans, [w:] G. Moore, J. Conrad’s “Heart of Darkness”. A Casebook, Oxford, s. 43–88.
Cetera A., 2007, Przypomnienie tłumacza: rzecz o elementach metaprzekładu we współczesnych tłumaczeniach prozy angielskiej, [w:] Warsztaty translatorskie IV, E. Sokolski et al. (red.), Lublin–Ottawa, s. 89–104.
Conrad J., 1988, Heart of Darkness, ed. R Kimbrough, New York.
Conrad J., 1996. Heart of Darkness and Other Tales, Oxford: OUP.
Conrad J., 1994, Jądro ciemności, przeł. J. Polak. Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW.
Conrad J., 1972, Jądro ciemności, [w:] Młodość i inne opowiadania, przeł. A. Zagórska, Warszawa: PIW.
Conrad J., 2004, Jądro ciemności, przeł. A. Zagórska, Kraków: GREG.
Conrad J., 2011, Jądro ciemności, przeł. A. Zagórska, Warszawa: Buchmann.
Czapliński P., 2009, Niebezpieczne arcydzieło, [w:] J. Conrad, Jądro ciemności, przeł. J. Polak, Poznań, s. 121–171.
Even-Zohar I., 2005, Idea-makers, culture entrepreneurs, makers of life images, and the prospects of success, [w:] I. Even-Zohar, Papers in Culture Research, Tel Aviv, s. 185–203.
Fordoński K., 2000, Polski przekład literacki w warunkach wolnego rynku. Spojrzenie nieobiektywne, prowokacyjne i stronnicze, „Przekładaniec”, 7, s. 131–149.
Hawkins H., 1982, The Issue of Racism in “Heart of Darkness”, „Conradiana”, 14(3), s. 163–171.
Hawkins H., 1992, Conrad’s “Heart of Darkness”: Politics and History, „Conradiana”, 24(3), s. 207–217.
Heydel M., 2013, Gorliwość tłumacza: przekład poetycki w twórczości Cz. Miłosza, Kraków.
Heydel M., 2015, Trzymam gardę, [w:] Przejęzyczenie: rozmowy o przekładzie, Z. Zalewska (red.), Wołowiec, s. 271–300.
Hochschild A., 2012, Duch króla Leopolda. Opowieść o chciwości, terrorze i bohaterstwie w kolonialnej Afryce, Warszawa.
Jarniewicz J., 2012, …i inne głosy [recenzja Jądra ciemności w przekładzie M. Heydel], „Literatura na Świecie”, 9–10, s. 420–430.
Jarniewicz J., 2012. Niech nas zobaczą, czyli translatorski „coming out”, [w:] J. Jarniewicz, Gościnność słowa: szkice o przekładzie literackim, Kraków, s. 7–22.
Koc B., 1996, Biogram, opr. K. Batora, [w:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury: słownik biobibliograficzny, 4: K [zespół aut. K. Batora i in.], Warszawa, s. 167.
Kott J., 1945, O laickim tragizmie, „Twórczość”, 2, s. 137–160.
Kott J., 1991, Polityki się nie wybiera, „Nagłos”, maj.
Kujawska-Lis E., 2011, Marlow pod polską banderą: tetralogia Josepha Conrada w przekładach z lat 1904–2004, Olsztyn.
Kujawska-Lis E., 2008, Turning “Heart of Darkness” into a Racist Text, „Conradiana”, 40(2), s. 165–178.
Lange de A., G. Fincham, W. Krajka (red.), 2002, Conrad in Africa, Lublin.
Lefevere A., 2009, Ogórki matki Courage. Tekst, system i refrakcja w teorii literatury, przeł. A. Sadza, [w:] Współczesne teorie przekładu, P. Bukowski, M. Heydel (red.), Kraków, s. 223–246.
Lefevere A., 1992, Translation, Rewriting, and the Manipulation of Literary Fame, London –New York.
Listy Conrada do Rogera Casementa, 1974, podał do druku i skomentował Z. Najder, przeł. H. Carroll-Najder, „Twórczość”, 8, s. 31–35.
Lothe J., 1989, Conrad’s Narrative Method, Oxford–New York.
Marzec B., Conrad o podróży do granic cywilizacji, http://www.rp.pl/artykul/696923-Conrad-o-podrozy-do-granic-cywilizacji.html#ap-1 (dostęp: 4.08.2011).
Marzec B., Conrad o horrorze na wyspie Utoya, http://archiwum.rp.pl/artykul/1067873.html (dostęp: 8.09.2012).
Moc A., 1997, Nowe prawo autorskie a kolejne tłumaczenia na naszym rynku wydawniczym, czyli przygody Pinocchia albo Pinokia, „Między oryginałem a przekładem”, 3, s. 181–189.
Koc B., 2000, „Jądro ciemności” w stulecie istnienia, „Przegląd Humanistyczny”, 1/2, s. 107–114.
Lektor, 2011, Recenzja: J. Conrad, Jądro ciemności, „Tygodnik Powszechny”, 8.11.2011.
Od wydawcy, 2000, [w:] J. Conrad, Jądro ciemności, przeł. B. Koc, Warszawa, s. 5–8.
Polak J., 2009, Od tłumacza, [w:] J. Conrad, Jądro ciemności, przeł. J. Polak, Poznań, s. 171–172.
Skibińska E., 2011, Od redakcji, „Między oryginałem a przekładem”, 17, s. 7–9.
Skwara M., 2014, Polskie serie recepcyjne wierszy Walta Whitmana, Kraków.
Sommer P., 2012, Czy ja robię refrakcję? O antologii Współczesne teorie przekładu [dyskusja w redakcji „Literatury na Świecie”, P. Bukowski, M. Heydel, J. Jarniewicz et al.], „Literatura na Świecie”, 3–4, s. 351–377.
Szczurek A., Recenzja, http://www.znak.com.pl/kartoteka,ksiazka,3075,Jadro-ciemności (dostęp: 2.09.2014).
Tabakowska E., 2012, Słowo-po-słowie od tłumacza, [w:] L. Carroll, Alicja w Krainie Czarów, przeł. E. Tabakowska, Kraków, s. 115–116.
Venuti L., 2013, Translation changes everything: theory and practice, London–New York.
Watt I., 1984, Conrad w wieku dziewiętnastym, przeł. M. Boduszyńska-Borowikowa, Gdańsk.
Watt I., 2000, Conrad’s “Heart of Darkness” and the Critics, [w:] I. Watt, Essays on Conrad, Cambridge, s. 85–96.
Watts C., 1983, “A Bloody Racist”: About Achebe’s View of Conrad, „The Yearbook of English Studies”, 13, Colonial and Imperial Themes Special Number, s. 196–209.
Watts C., 1982, Conrad’s Covert Plots and Transtextual Narratives, „Critical Quarterly” 24, s. 53–64, doi: 10.1111/j.1467-8705.1982.tb01883.x.
Watts C., 2004, Heart of Darkness, [w:] The Cambridge Companion to J. Conrad, J. H. Stape (red.), Cambridge, s. 45–62.
Watts C., 1996, Introduction, [w:] J. Conrad, Heart of Darkness and Other Tales, Oxford: OUP, s. vii–xxiv.
Wąsowicz A., Pamiętaj, przekład wszystko zmienia, http://www.e-splot.pl/?pid=articles&id=2723 (dostęp: 2.09.2014).
Wróblewska M., Tłumacze są niewidzialni. Magdalena Heydel w „Świętach z tłumaczami”, https://xiegarnia.pl/artykuly/tlumacze-sa-niewidzialnimagdalena-heydel-w-swietach-z-tlumaczami/ (dostęp: 26.11.2014).
Woolf V., 1977, Nowoczesna powieść, [w:] Pochyła wieża: eseje literackie, wyb. i oprac. A. Ambros, przeł. A. Ambros [i in.], Warszawa, s. 284–293.
Wyer C., Two Readings of “Heart of Darkness”, http://wayback.archive.org/web/20110302095028/http://www.qub.ac.uk/schools/SchoolofEnglish/imperial/africa/Conrad-readings.htm (dostęp: 1.01.2014).
Zabierowski S., 2013, In Memoriam Prof. dr hab Barbara Koc, „Yearbook of Conrad Studies”, VIII, s. 155–157.
Zimbardo Ph., 2008, Efekt Lucyfera: dlaczego dobrzy ludzie czynią zło?, przeł. A. Cybulko [et al.], Warszawa.
Zubrzycka E., recenzja, http://www.znak.com.pl/kartoteka,ksiazka,3075,Jadro-ciemnosci (dostęp: 1.11.2014).
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1078
Liczba cytowań: 0
