Tłumacz między literackością a fachowością. Na podstawie tłumaczenia reportażu tenisowego Davida Fostera Wallace’a na język polski (tłum. Jolanta Kozak)
DOI:
https://doi.org/10.12775/RP.2024.001Słowa kluczowe
tłumaczenie literackie, fachowość w tekstach literackich, literackość i fachowość, komunikacja specjalistycznaAbstrakt
Artykuł poświęcony jest przekładowi tekstów literatury pięknej łączących elementy literackie z fachowymi. Za Kalverkämperem (1998) rozróżniam wśród tych tekstów takie, które zawierają elementy fachowe i takie, które mają fachowy charakter. Argumentuję, że dotychczasowe badania przekładowe dotyczące tego zagadnienia koncentrowały się głównie na tym pierwszym zjawisku, badając w szczególności przekład terminów specjalistycznych w tekście literackim. Nie prowadzono natomiast badań nad przekładem tekstów drugiego rodzaju. W artykule podejmuję próbę zgłębienia tego zagadnienia przy pomocy relacyjnych koncepcji literackości (Balcerzan 2013) i fachowości. Przedstawię pogłębioną analizę dwóch fragmentów tłumaczenia na język polski przez Jolantę Kozak reportażu „Profesjonalny artyzm tenisisty Michaela Joyce’a jako paradygmat pewnego ujęcia wyboru, wolności, dyscypliny, uciechy, groteskowości i pełni człowieczeństwa” Davida Fostera Wallace’a, spełniającego kryteria tekstu literackiego o charakterze fachowym. Przedstawię jak analizować fachowość tekstu literackiego oraz wykażę, jak tłumaczenie może zniekształcić literackość oryginału, jeśli naruszy jego fachowy charakter.
Bibliografia
Andrzejewski W., 2015, Podręcznik trenera tenisa. Warszawa.
Balcerzan E., 2013, Literackość. Modele, gradacje, eksperymenty, Toruń.
Barańczak S., [1992] 32004, Ocalone w tłumaczeniu. Szkice o warsztacie tłumacza poezji z dołączeniem małej antologii przekładow, Krakow.
Baumann K.-D., 1992, Integrative Fachtextlinguistik, Tubingen.
Bednarczyk A., 2023, Tłumaczenie poezji w perspektywie tłumaczenia specjalistycznego, „Między Oryginałem a Przekładem”, 1(59), s. 39–61.
Błażek A., 2018, Einheit in Vielfalt: der Bologna Prozess. Fachlexikologische und fachkommunikative Aspekte, Berlin.
Błażek A., w druku, Mechanizmy harmonizacji terminologii wielojęzycznej międzynarodowych procesow integracyjnych w obszarze społeczno-politycznym, „Academic Journal of Modern Philology”.
Deutscher Tennis Bund [DTB], 1995, Tennis Lehrplan. Band 1, Munchen.
Fillmore Ch., 1985, Frames and the semantics of understanding, “Quaderni di Semantica”, VI(2), s. 222–255.
Fleck L., [1935] 2006, Powstanie i rozwoj faktu naukowego. Wprowadzenie do nauki o stylu myślowym i kolektywie myślowym [Entstehung und Entwicklung einer wissenschaftlichen Tatsache. Einfuhrung in die Lehre vom Denkstil und Denkkollektiv], [w:] Psychosocjologia poznania naukowego. Powstanie i rozwoj faktu naukowego oraz inne pisma z filozofii poznania, Z. Cackowski i S. Symotiuk (red.), Lublin, s. 29–163.
Garfinkel H., 2007, Studia z etnometodologii, tłum. A. Szulżycka, Warszawa.
Grucza S., [2004] 32013, Od lingwistyki tekstu do lingwistyki tekstu specjalistycznego, Warszawa.
Hetman J., 2021, Czyszczenie magazynow: The Broom of the System, [w:] Mistrzowie literatury amerykańskiej. David Foster Wallace, J. Hetman (red.), Warszawa, s. 29–48.
Iluk J., 2022, Granice eksplicytacji i implicytacji w przekładzie tekstow prawa. „Wortfolge. Szyk słow”, 6, s. 1–16.
Iluk J., Iluk Ł., 2020, Znaczenie ekwiwalencji tekstowo-normatywnej w przekładzie aktow prawnych i sposoby jej ustalania, „Studia Translatorica”, 11, s. 51–69.
Jarosz B., O (nie)tożsamości pojęć język specjalistyczny, język specjalny, język fachowy, język profesjonalny, język zawodowy, profesjolekt, technolekt, „Polonica”, 38, s. 85–108.
Jaworska-Biskup K., 2020, Problemy przekładu terminologii z zakresu prawa na podstawie wybranych polskich tłumaczeń sztuk Williama Szekspira, „Przekładaniec”, 40, s. 260–284.
Jeziorska-Haładyj J., 2013, Tekstowe wykładniki fikcji. Na przykładzie reportażu i powieści autobiograficznej, Warszawa.
Kalverkamper H., 1983, Textuelle Fachsprachen-Linguistik als Aufgabe, [w:] Fachsprache und Fachliteratur H. Kreuzer, B. Schlieben-Lange (red.), Gottingen, s. 124–166.
Kalverkamper H., 1998, Fachsprachliche Phanomene in der Schonen Literatur, [w:] Fachsprachen. Ein internationales Handbuch zur Fachsprachenforschung und Terminologiewissenschaft, L. Hoffmann, H. Kalverkamper, H.E. Wiegand (red.), New York, s. 717–728.
Kalverkamper H., 2016, Kulturwissenschaftliche Orientierung in der Fachsprachenforschung, [w:] Sprache – Kultur – Kommunikation. Ein internationales Handbuch zur Linguistik als Kulturwissenschaft, L. Jager, W. Holly, P. Krapp, S. Weber, S. Heekeren (red.), Berlin, Boston, s. 757–770.
Kalverkamper H., 2019, als kulturanthropologische Komplexitatsgrose von Relationen – ein innovatives Konzept in der Fachkommunikationsforschung: Fachtextsorten–in–Vernetzung, [w:] Fachtextsorten–in–Vernetzung, H. Kalverkamper, K.-D. Baumann (red.), Berlin, s. 101–181.
Kalverkamper H., 2023, Fachkommunikationsforschung in Bildungs-Verantwortung: Initiative fur ein humanistisches Selbstverstandnis als eine gesellschaftliche Vermittlungsdisziplin, [w:] Zukunftsformate der Fachkommunikationsforschung. Wissenstransfer – Bildung – Interlingualitat, M. Adams, K.-D. Baumann, H. Kalverkamper (red.): Berlin, s. 77–161.
Koper M., 2016, Język sportu – problematyka badawcza, [w:] A. Czapla, M. Koper (red.), Język i sport, Lublin, s. 13–40.
Kubaszczyk J., 2017, Qualitatsbewertung einer Ubersetzung – von der Ontologie zur Axiologie, „Glottodidactica“, 44, s. 55–75.
Linder D., 2020, Zbiorniki ze stęchłymi ściekami: przekład specjalistycznej terminologii w powieści detektywistycznej, „Przekładaniec”, 40, s. 105–129.
Paryż M., 2021, Rzekomo fajna rzecz, ktorej nigdy więcej nie zrobię: narracyjna autokreacja i pryzmaty przedstawienia świata w reportażowych utworach Davida Fostera Wallace’a, [w:] Mistrzowie literatury amerykańskiej. David Foster Wallace, J. Hetman (red.), Warszawa, s. 69–84.
Pieczyńska-Sulik A., 2010, Fachlexik in der literarischen Ubersetzung, [w:] Germanistische Linguistik extra muros. Aufforderungen, I. Bartoszewicz, M. Dalmas, J. Szczęk, A. Tworek (red.), Wrocław–Dresden, s. 165–172.
Schmitzberger E.M., 2012, Funktionen fachsprachlicher Elemente in fiktionalen Texten Daniel Kehlmanns Roman Die Vermessung der Welt im Vergleich mit der englischen Ubersetzung, „trans-kom: Journal of Translation and Technical Communication Research”, 5(1), s. 139–156.
Skibińska, E., 2020, Czy tłumaczona powieść kryminalna może uczyć historii? O przekładach Śmierci w Breslau i Głowy minotaura Marka Krajewskiego, „Przekładaniec”, 40, s. 70–87.
Sommerfeld B., 2016, Ubersetzungskritik. Modelle, Perspektiven, Didaktik, Poznań.
Sullivan J.J., 2016, Introduction, [w:] String Theory. David Foster Wallace on Tennis, New York, s. X–XV.
Taborek J., 2012, The language of sport: Some remarks on the language of football, [w:] Informed teaching - premises of modern foreign language pedagogy, H. Lankiewicz, E. Wąsikiewicz-Firlej (red.), Piła, s. 237–253.
Wallace, D. F., [1995] 1997, Tennis Player Michael Joyce’s Professional Artistry as a Paradigm of Certain Stuff about Choice, Freedom, Discipline, Joy, Grotesquerie, and Human Completeness, [w:] A Supposedly Fun Thing I’ll Never Do Again, London, s. 213–255.
Wallace, D. F., 2016, Profesjonalny artyzm tenisisty Michaela Joyce’a jako paradygmat pewnego ujęcia wyboru, wolności, dyscypliny, uciechy, groteskowości i pełni człowieczeństwa, [w:] Rzekomo fajna rzecz, której nigdy więcej nie zrobię, tłum. Jolanta Kozak, Warszawa, s. 318–358.
Wallace, D. F., 2016, String Theory. David Foster Wallace on Tennis, New York.
Wielki Słownik Angielsko-Polski PWN-Oxford [PWN-Oxford], 2002, Warszawa.
Wielki Słownik Języka Polskiego [WSJP], P. Żmigrodzki (red.), https://wsjp.pl/.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Agnieszka Błażek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 114
Liczba cytowań: 0
