Dokumentacja konsystorska z XV i początku XVI wieku odkryta w katedrze gnieźnieńskiej
DOI:
https://doi.org/10.12775/RH.2017.08Słowa kluczowe
konsystorz gnieźnieński, sądownictwo duchowne, dyplomatyka kościelna, dokumenty sądowe, cause papers, Gniezno consistory, church courts, church diplomatics, legal documentsAbstrakt
W artykule zaprezentowano informacje o odkrytym w 2015 r. w katedrze gnieźnieńskiej licznym zbiorze dokumentów papierowych z XV i początku XVI w. Jak wskazuje wstępna inwentaryzacja, powstał on w związku z działalnością konsystorza gnieźnieńskiego i składają się na niego m.in. mandaty oficjałów, pisma procesowe pełnomocników stron czy zeznania świadków. Najlepszą analogię do znaleziska stanowią znane z archidiecezji Canterbury i York kolekcje tzw. cause papers. Tekst zamyka edycja sześciu przykładowych dokumentów.
The paper presents a large collection of paper documents from the 15th and early 16th centuries, discovered in Gniezno Cathedral in 2015. Initial analysis shows that it originated in connection with the activities of the Gniezno consistory and contains, among other items, mandates of officials, process writings of plenipotentiaries of sides in court cases or testimonies of witnesses. The best analogy for the finding are the collections of so-called cause papers known from the archdioceses of Canterbury and York. The paper ends with editions of six sample documents.
Bibliografia
Aleksandrowicz M., Źródła rękopiśmienne do dziejów archidiecezji gnieźnieńskiej w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, w: 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, Gniezno 2000.
Aleksandrowicz M., Rył J., Zientarski W., Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, w: Dzieje Poznania i Województwa Poznańskiego (w granicach z 1974 r.). Informator o materiałach archiwalnych, t. 2, Warszawa 1982.
Banaszak M., Lenort F., Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, w: Dzieje Poznania i województwa poznańskiego (w granicach z 1974 r.). Informator o materiałach archiwalnych, t. II, Warszawa 1982.
Barycz H., Elgot Jan, w: Polski słownik biograficzny, t. VI, Kraków 1948.
Bettgenhaeuser R., Drei Jahresrechnungen des kölnischen Offizialatsgerichts in Werl 14951516, Annalen des Historischen Vereins für den Niederrhein 65, 1898.
Biskup M., Tomczak A., Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w. Rozmieszczenie własności ziemskiej, sieć parafialna, Toruń 1955.
Budischin H.J., Der gelehrte Zivilprozeß in der Praxis geistlicher Gerichte des 13. und 14. Jahrhunderts im deutschen Raum, Bonn 1974.
Budský D., Mikuláš Puchník. Život a právnické dílo, Praha 2016.
Czyżak M., Kapituła katedralna w Gnieźnie w świetle metryki z lat 1408-1448, Poznań 2003.
Dembiński P., Poznańska kapituła katedralna schyłku wieków średnich. Studium prozopograficzne 1428-1500, Poznań 2012.
Donahue Jr. Ch., The Ecclesiastical Courts: Introduction, w: The History of Courts and Procedure in Medieval Canon Law, Washington 2016.
Formularbuch der bischöflichen Kurie von Chur aus dem 15. Jahrhundert, wyd. O.P. Clavadetscher, Chur 2003.
Formularz z Uppsali. Późnośredniowieczna księga formularzowa biskupstw pruskich, komentarz i edycja R. Biskup, Toruń 2016.
Gąsiorowski A., Notariusze publiczni w Wielkopolsce schyłku wieków średnich, Poznań 1993.
Gąsiorowski A., Skierska I., Oficjalaty okręgowe w późnośredniowiecznej archidiecezji gnieźnieńskiej, Czasopismo Prawno-Historyczne 47, 1995, z. 1-2.
Gąsiorowski A., Skierska I., Początki oficjalatu kamieńskiego archidiecezji gnieźnieńskiej (wieki XIV-XV), Kwartalnik Historyczny 103, 1996, nr 2.
Gąsiorowski A., Skierska I., Średniowieczni oficjałowie gnieźnieńscy, Roczniki Historyczne 61, 1995.
Graff T., Ks. Dziersław Borzymowski CRL w służbie państwa polskiego i Kościoła, w: Klasztor Bożego Ciała Kanoników Regularnych Laterańskich w Krakowie w okresie przedtrydenckim. Ludzie – Wydarzenia – Kultura, Łomianki 2012.
Helmholz R.H., Marriage Litigation in Medieval England, Cambridge 1974.
Hledíková Z., Několik zlomků soudních písemností z církevní praxe druhé poloviny 14. a počátku 15. století, Táborský archiv 12, 2003-2004.
Hledíková Z., Z diplomatické praxe pražského oficialátu ve druhé polovině 14. století, Sborník archivních prací 22, 1972.
Katalog zbioru dokumentów pergaminowych Biblioteki Jagiellońskiej, t. I-II, opr. K. Nabiałek, W. Świeboda, M. Zdanek, przy współpracy R. Tatarzyńskiego, Kraków 2014.
Knapek E., Akta oficjalatu i wikariatu krakowskiego do połowy XVI wieku, Kraków 2010.
Koczerska M., Kancelarie konsystorskie, w: Dyplomatyka staropolska, Warszawa 2015.
Kowalski M.D., Dlaczego warto było zostać kolektorem? Kariery papieskich kolektorów generalnych w Polsce w XV wieku, Roczniki Historyczne 80, 2014.
Kozak A., Miejsca działalności konsystorza generalnego w Poznaniu i jego pisarzy w pierwszej ćwierci XV w., w: Loca scribendi. Miejsca i środowiska tworzące kulturę pisma w dawnej Rzeczypospolitej XV-XVIII stulecia, Warszawa 2017.
Kozak A., Łukaszewski J., Późnośredniowieczne dokumenty papierowe odnalezione w katedrze gnieźnieńskiej, Studia Gnesnensia 29, 2015.
Litewski W., Der römisch-kanonische Zivilprozeß nach den älteren ordines iudiciarii, Kraków 1999.
Longley K.M., Ecclesiastical Cause Papers at York: Dean and Chapter’s Court 1350-1843, York 1980.
Łukaszewski J., Fragmenty dwóch nieznanych druków z oficyny Jana Hallera (z 1506 i 1509 roku), Biblioteka 20 (29), 2016.
Nowacki J., Dzieje archidiecezji poznańskiej, t. II, Poznań 1964.
Pest C., Przeszłość i współczesność Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, Poznańskie Studia Teologiczne 11, 2001.
Rolny W., Przedmowa, w: Acta officii consistorialis Leopoliensis antiquissima, cz. I, wyd. W. Rolny, Lwów 1927.
Rył J., Biblioteka Katedralna w Gnieźnie, Lublin 1978.
Rył J., Biblioteka Katedralna w Gnieźnie w latach 1650-1975, Lublin 1985.
Schwab Ch., Das Augsburger Offizialatsregister (1348-1352). Ein Dokument geistlicher Diözesangerichtsbarkeit. Edition und Untersuchung, Köln-Weimar-Wien 2001.
Skierska I., Konsystorz gnieźnieński w XV wieku, w: 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, Gniezno 2000.
Skierska I., Sabbatha sanctifices. Dzień święty w średniowiecznej Polsce, Warszawa 2008.
Skierska I., Sądownictwo oficjałów okręgowych (foralnych) w późnośredniowiecznej Polsce, w: Sacri canones servandi sunt. Ius canonicum et status ecclesiae saeculis XIII-XV, Praha 2008.
Skierska I., Źródła do badania praktyk religijnych w średniowiecznej Polsce: akta sądów kościelnych i kapituł, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 87, 2007.
Smith D.M., Ecclesiastical Cause Papers at York: The Court of York 1301-1399, York 1988.
Subera I., Powstanie i rozwój właściwości sądów kościelnych w Polsce, Prawo Kanoniczne 11, 1968, nr 3-4.
The Records of the Medieval Ecclesiastical Courts. Reports of the Working Group on Church Court Records, t. I: The Continent, t. II: England, red. Ch. Donahue Jr., Berlin 1989-1994.
Vetulani A., Prawne stanowisko oficjałów biskupich w Polsce w XV stuleciu, w: Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, t. 1, Kraków 1938.
Wilk-Woś Z., Późnośredniowieczna kancelaria arcybiskupów gnieźnieńskich (1437-1493), Łódź 2013.
Zathey J., Katalog rękopisów średniowiecznych Biblioteki Kórnickiej, Wrocław 1963.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 703
Liczba cytowań: 0
