Karta z dziejów pewnej międzynarodowej idei oświatowej. Uniwersytet ludowy jako miejsce edukacji kulturalnej w regionie
DOI:
https://doi.org/10.12775/RA.2023.010Słowa kluczowe
dzieje edukacji kulturalnej dorosłych, uniwersytety ludowe, aktywność kulturalna w uniwersytetach ludowych, edukacja regionalnaAbstrakt
W szkicu podjęto próbę ukazania roli, jaką w działalności instytucji oświatowych typu uniwersytet ludowy (UL) odgrywała edukacja kulturalna na przestrzeni stu kilkudziesięciu lat ich istnienia. Prezentowana analiza dowodzi, że dochodzenie uniwersytetów ludowych do realizacji zadań kulturalnych miało charakter stopniowy, albowiem pierwotnie stawiano im zadania nieco odmienne – głównie budzenia świadomości obywatelskiej warstw chłopskich. Autor wyróżnia trzy okresy w światowej historii wzajemnych relacji między uniwersytetami ludowymi a edukacją kulturalną: pierwszy – w którym akcentowano konieczność budowania nowej świadomości kulturalnej mieszkańców wsi w duchu agraryzmu (XIX i początek XX w.); drugi – w którym w wielu krajach pojawił się nowy typ uniwersytetu ludowego – UL, akcentujący zaspokajanie potrzeb kulturalnych swych środowisk społecznych (do przełomu lat 60. i 70. ubiegłego wieku.); trzeci – w którym uniwersytety ludowe zaczęły być placówkami dostępnymi dla każdego, realizując różnorodne zajęcia czasu wolnego, w tym szeroką ofertę związaną z kulturą (od lat 70. XX w. do czasów współczesnych).Na tle zarysowanej w tekście ewolucji miejsca edukacji kulturalnej w uniwersytetach ludowych (z przesunięciem jej w czasie na polskim gruncie o około 20 lat) widać, jak konkluduje autor, że współcześnie doszliśmy w wielu krajach do takiego etapu w rozwoju uniwersytetów ludowych, w którym placówki te mogą stanowić ważne ogniwa animacji kulturalnej w regionie. Autor zachęca również współczesne społeczności regionalne w różnych częściach świata, aby korzystały także z tej sprawdzonej w działaniu koncepcji oświatowej, gdy będą planowały własne działania edukacyjne związane z aktywnością kulturalną
Bibliografia
Ægidius K.K. (2003), Zasady edukacji dorosłych w uniwersytetach ludowych w Danii – z dziejów idei i metod nauczania, [w:] M. Byczkowski, T. Maliszewski, E. Przybylska (red.), Uniwersytet ludowy – szkoła dla życia, Kaszubski Uniwersytet Ludowy, Wieżyca, s. 33–46.
Åkerlund E. (1975), Storstugan. Historien om den svenska folkhögskolan, Bohusläningens AB, Uddevalla.
Aleksander T. (1984), Idee M.F.S. Grundtviga we współczesnej oświacie dorosłych, „Oświata Dorosłych”, nr 2, s. 112–115.
Borowska S., Byczkowski M., Maliszewski T., Mówka M. (2020), Kaszubski Uniwersytet Ludowy w XXI stuleciu – ciągłość i zmiana, „Rocznik Andragogiczny”, t. 27, s. 123–150, DOI: http://dx.doi.org/10.12775/RA.2020.007.
Bron-Wojciechowska A. (1977), Folk High Schools in Poland, „Convergence”, Vol. 10, No. 3.
Bron-Wojciechowska A. (1986), Grundtvig, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Byczkowski M., Maliszewski T., Przybylska E. (red.) (2003), Uniwersytet ludowy – szkoła dla życia, Kaszubski Uniwersytet Ludowy, Wieżyca.
Dam P. (1983), Nikolaj Frederik Severin Grundtvig (1783–1872): the preacher and revivalist who revealed the past and indicated his country’s future, and who by his views on freedom and equality, and in particular his folk high school ideas, has become a global beacon and direction finder, Royal Danish Ministry of Foreign Affairs, Copenhagen.
Gulińska Z. (1927), Grundtvig jako reformator społeczny. Referat wygłoszony na Studium Pracy Społeczno-Oświatowej, „Polska Oświata Pozaszkolna”, R. 4, nr 2, s. 65–84.
Hollmann A.H. (1924), Uniwersytet ludowy i duchowe podstawy demokracji (tłum. polskie: E. Nowicki), Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Warszawa.
Ingers E. (1950), Die schwedische Volkshochschule 1868–1900, [w:] K. Hedlund (red.), Entwicklung und Wesen der schwedischen Volkshochschule, Georg Westermann Verlag Braunschweig-Hamburg.
Janik J. (2010), Działalność kulturalno-oświatowa Uniwersytetu Ludowego w Błotnicy Strzeleckiej, [w:] E. Sapia-Drewniak, J. Janik (red.), Uniwersytety ludowe i inne formy oświaty dorosłych, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 129–139.
Key E. (1907), Oświata ludowa i sztuka ludowa w Danii, „Przewodnik Oświatowy”, R. 7, s. 408–413.
Korsgaard O. (2019), A Foray into Folk High School Ideology, FFD’s Forlag, København.
Ковалевская С. (1890), Три дня в крестьянском университете в Швеции, „Северный Вестник”, № 11.
Kulich J. (1979), The Danish and the Polish folk high schools, „Option. Newsletter of the Folk High School Association of America”, Vol. 4, No. 3, s. 9–14.
Kulich J. (2002), Grundtvig’s Educational Ideas in Central and Eastern Europe and Baltic States, Forlaget Vartov, Copenhagen.
Ludwiczak A. (1927), Uniwersytety ludowe w Polsce, Towarzystwo Czytelni Ludowych, Poznań.
Maliszewski T. (2003), Uniwersytet ludowy ośrodkiem animacji kulturalnej w regionie, [w:] J. Żebrowski (red.), Animacja kulturalna i społeczno-wychowawcza w środowiskach lokalnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 228–240.
Maliszewski T. (2008), Den svenska folkhögskolan. En betraktelse från andra sidan Östersjön, Linköping.
Maliszewski T. (2010), Between History and Future of Adult Education: Nicolaj Grundtvig and His Concept of Lifelong Learning, „Lifelong Education. Continuous Education for Sustainable Development. Proceedings of International Cooperation”, Vol. 8, s. 450–453.
Maliszewski T. (red.) (2021), Współczesne polskie uniwersytety ludowe w perspektywie organizacyjno-metodycznej, seria wydawnicza „Metoda Uniwersytetów Ludowych”, t. 2, Ogólnopolska Sieć Uniwersytetów Ludowych, Adamów–Grzybów–Mierzyn–Radawnica–Wieżyca–Wola Sękowa.
Maliszewski T. (2021), Uniwersytety ludowe w polskiej myśli i praktyce pedagogicznej do końca II wojny światowej. Wybrane problemy, Wydawnictwo Akademickie AMW, Gdynia.
Maliszewski T., Solarczyk-Szwec H. (2022), Józef Półturzycki wobec uniwersytetów ludowych. Kilka uwag na kanwie odnowy polskich uniwersytetów ludowych w latach 2016–2022, „Rocznik Andragogiczny”, t. 29, s. 141–154, DOI: http://dx.doi.org/10.12775/RA.2022.009.
Midura F., Trzciński T., Gordon A. (red.) (1996), Waldemar Babinicz – życie jak drogowskaz, Dom Wydawniczy „Ankar”, Warszawa.
Mierzwińska Z. (1933), Wpływ wychowawczy internatowego uniwersytetu ludowego, Instytut Oświaty Dorosłych, Warszawa.
Schröder F. (1923), Duński uniwersytet ludowy (tłum. polskie: N. Perzyński), „Oświata Pozaszkolna”, R. 3, s. 97–112.
Simon E. (1991), Grundtvig’s «Cultural Revolution» is still needed, „Option. Journal of the Folk Education Association of America”, Vol. 15, No. 1, s. 5–11.
Skalska W., Kamper M. (2001), „Kto ochroni twórczość ludową?” – czyli Zimowe Warsztaty Andragogiczne, „Rocznik Andragogiczny”, s. 233–236.
Solarz I. (1937), Wiejski Uniwersytet Orkanowy. Cel i program, Instytut Oświaty Dorosłych, Warszawa.
Studnicka S. (1910), Grundtvig i odrodzenie Danii w w. XIX, „Wychowanie w Domu i Szkole”, R. 3, t. 1, z. 1, s. 27–34.
Szczepański S. (1939), Sztuka w wychowaniu młodzieży wiejskiej, [w:] Wiejskie uniwersytety ludowe w Polsce. Biuletyn konferencji oświatowej poświęconej sprawie uniwersytetów ludowych (Krzemieniec, 6–7–8 października 1938), Spółdzielnia Wydawnicza „Pomoc Oświatowa”, Warszawa, s. 129–140.
Turos L. (1967), Społeczno-wychowawcza funkcja śpiewu i teatru w Uniwersytecie Ludowym Ignacego Solarza w Szycach (1924–1931) i w Gaci (1932–1939), „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, nr 1, s. 210–226.
Turos L. (1983), Idee społeczne i oświatowe M.F.S. Grundtviga (w 200-lecie urodzin),„Oświata Dorosłych”, nr 7, s. 426–430.
Turos L. (1987), Wychowawcze wartości kultury chłopskiej w ujęciu Ignacego Solarza i jego wychowanków, Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Rolniczo-Pedagogicznej, Siedlce.
Wolańska M., Woroniec B. (2021), Uniwersytet Ludowy Rzemiosła Artystycznego w Woli Sękowej, [w:] T. Maliszewski (red.), Współczesne polskie uniwersytety ludowe w perspektywie organizacyjno-metodycznej, Ogólnopolska Sieć Uniwersytetów Ludowych, Adamów–Grzybów–Mierzyn–Radawnica–Wieżyca–Wola Sękowa, s. 43–74.
Wolert W. (1930), Demokracja i kultura. Praca oświatowa za granicą, Związek Spółdzielni Spożywców RP, Warszawa.https://www.folkhogskola.nu/sok-kurser [dostęp: 27.07.2023].
https://niw.gov.pl/nasze-programy/uniwersytety-ludowe/ [dostęp: 29.07.2023]
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Tomasz Maliszewski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 184
Liczba cytowań: 0
