Ocena zmian psychopatologicznych i funkcjonowania psychicznego u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym – przegląd literatury
DOI:
https://doi.org/10.15225/PNN.2023.12.4.5Słowa kluczowe
zaburzenia funkcjonowania psychicznego, stwardnienie rozsiane, ból, dysfunkcje seksualneAbstrakt
SM (Stwardnienie rozsiane) jest najczęstszą chorobą pierwotną ośrodkowego układu nerwowego. Przeważają wprawdzie objawy neurologiczne, ale obserwuje się też zwiększoną częstość występowania zaburzeń zdrowia psychicznego. Najczęściej są to depresja i zaburzenia lękowe. Zaburzenia funkcji poznawczych występują u połowy pacjentów z SM. Najczęściej wiążą się z trudnościami w koncentracji, zaburzeniami pamięci, wolniejszym przetwarzaniem informacji. Zmiany zachodzące w OUN powodują długotrwałe chroniczne zmęczenie. Utrata popędu seksualnego może być spowodowana patologią OUN, zwłaszcza układu limbicznego i jąder pnia mózgu, lub mechanizmami psychologicznymi będącymi odpowiedzią na wpływ objawów SM. Dolegliwości bólowe są bardzo uciążliwe dla pacjentów i utrudniają funkcjonowanie, zaburzając jakość snu, wpływając negatywnie na nastrój, powodując lęk i depresję. Pełne zrozumienie wszystkich aspektów choroby SM w wymiarze bio-psycho-społecznym, jest konieczne, aby zapewnić holistyczną opiekę pacjentowi z SM. Posiadana wiedza personelu medycznego z zakresu obrazu psychopatologicznych zmian w przebiegu SM, może mieć ogromne znaczenie dla właściwej oceny stanu psychicznego pacjentów oraz w podejmowaniu adekwatnych interwencji lekarskich i pielęgniarskich. Co niewątpliwie przyczyni się do zmniejszenia objawów psychopatologicznych u samych pacjentów a tym samym polepszenia jakości życia. (PNN 2023;12(4):177–182)
Bibliografia
Bonek R. (Red.), Stwardnienie rozsiane. Od chemokin do przeciwciał monoklonalnych. PZWL, Warszawa 2020.
Garg N., Smith T.W. An update on immunopathogenesis, diagnosis, and treatment of multiple sclerosis. Brain Behav. 2015;5(9):e00362.
Prinssen P., Jongen P.J., Heerings M. et al. Sexual Motivation in Persons with Multiple Sclerosis: A Controlled Cross-Sectional Study. Degener Neurol Neuromuscul Dis. 2023:13:33–44.
Ward M., Goldman M.D. Epidemiology and Pathophysiology of Multiple Sclerosis. Continuum (Minneap Minn). 2022;28(4):988–1005.
Mustač F., Pašić H., Medić F. et al. Anxiety and Depression as Comorbidities of Multiple Sclerosis. Psychiatr Danub. 2021;33(Suppl 4):480–485.
Kamińska J., Koper O.M., Piechal K., Kemona H. Stwardnienie rozsiane — etiopatogeneza i możliwości diagnostyczne. Postepy Hig Med Dosw. 2017;71:551–563.
Novak A.M., Lev-Ari S. Resilience, Stress, Well-Being, and Sleep Quality in Multiple Sclerosis. J Clin Med. 2023;12(2):716.
Chan C.K., Tian F., Pimentel Maldonado D., Mowry E.M., Fitzgerald K.C. Depression in multiple sclerosis across the adult lifespan. Mult Scler. 2021;27(11):1771–1780.
Doty R.L., MacGillivray M.R., Talab H. et al. Balance in multiple sclerosis: relationship to central brain regions. Exp Brain Res. 2018;236(10):2739–2750.
Sayyah M., Bagheri P., Karimi N., Ghasemzadeh A. The Effectiveness of Group Cognitive Behavioral Therapy in Treating Obsessive-Compulsive Disorder in Women with Multiple Sclerosis (MS): A randomized double-blind controlled trial. Electron Physician. 2016;8(4):2243–2248.
Mirowska-Guzel D. Rola rzutów oraz zasady stosowania glikokortykosteroidów w stwardnieniu rozsianym. Aktualn Neurol. 2016;16(3):131–135.
Dryhinicz M., Rzepa T. Poziom lęku, akceptacja choroby i radzenie sobie ze stresem przez pacjentki onkologiczne i nieonkologiczne. Ann UMCS Sect J. 2018;31(1):7–21.
Kwak M., Zaczyk I., Wilczek-Rużyczka E. Stres i style radzenia sobie z nim przez polskie pielęgniarki — metaanaliza badań. Med Og Nauk Zdr. 2018;24(2): 120–125.
Snarska K., Karwowska M., Kapica-Topczewska K., Drozdowski W., Bachórzewska-Gajewska H. Jakość życia pacjentów ze stwardnieniem rozsianym. Probl Pielęg. 2015;23(3):349–356.
Piernikowska A., Podsiadły D. Strategie radzenia sobie ze stresem w opinii pielęgniarek. Innow Pielęgniarstwie Nauk Zdr. 2019;4(1):50–67.
Kurowska K., Wojciechowska W. Wpływ poczucia koherencji na sposoby radzenia sobie z chorobą przewlekłą, na przykładzie stwardnienia rozsianego. Farmacja Współczesna. 2015;8:187–195.
Neustein J., Pawik M., Rymaszewska J. Stres i obraz siebie wśród osób chorujących na stwardnienie rozsiane oraz wybrane pozytywne aspekty zmagania się z chorobą. Aktualn Neurol. 2018;18(1):34–39.
Caprara G.V., Castellani V., Alessandri G. et al. Being positive despite illness: The contribution of positivity to the quality of life of cancer patients. Psychology & Health. 2016;31(5):524–534.
Stępka-Tykwińska E., Basińska M.A., Sołtys M., Piórowska A. Wybrane cechy osobowości funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej jako predyktory elastyczności w radzeniu sobie ze stresem. Medycyna Pracy. 2019;70(5):555–565.
Tyrer P., Tyrer H., Guo B. The General Neurotic Syndrome: A Re-Evaluation. Psychother Psychosom. 2016;85(4):193–197.
Miller J.R., Cheung A., Novilla L.K., Crandall A. Childhood experiences and adult health: the moderating effects of temperament. Heliyon. 2020;6(5):e03927.
Dołęga Z., Borczykowska-Rzepka M., Płachetka J. Paradoks problemu samotności na przykładzie chorych ze sclerosic multiplex (SM). Czasopismo Psychologiczne. 2018;24(2):351–359.
Dymecka J. Radzenie sobie z własną chorobą u osób ze stwardnieniem rozsianym. W: Bidzan M., Bieleninik Ł., Szulman-Wardal A. (Red.), Niepełnosprawność ruchowa w ujęciu biopsychospołecznym. Wyzwania diagnozy, rehabilitacji i terapii. Harmonia, Gdańsk 2015;157–183.
Edwards T., Pilutti L.A. The effect of exercise training in adults with multiple sclerosis with severe mobility disability: A systematic review and future research directions. Mult Scler Relat Disord. 2017;16:31–39.
Razazian N., Kazeminia M., Moayedi H. et al. The impact of physical exercise on the fatigue symptoms in patients with multiple sclerosis: a systematic review and meta-analysis. BMC Neurol. 2020;20(1):93.
Szcześniak M., Król J., Koziarska D., Rzepa T., Potemkowski A., Nowacki P. Psychologiczne korelaty wdzięczności u osób chorych na stwardnienie rozsiane. Psychiatria i Psychoterapia. 2015;11(3):21–35.
Enoka R.M., Almuklass A.M., Alenazy M., Alvarez E., Duchateau J. Distinguishing between Fatigue and Fatigability in Multiple Sclerosis. Neurorehabil Neural Repair. 2021;35(11):960–973.
Benedict R.H.B., Amato M.P., DeLuca J., Geurts J.J.G. Cognitive impairment in multiple sclerosis: clinical management, MRI, and therapeutic avenues. Lancet Neurol. 2020;19(10):860–871.
Cameron M.H., Nilsagard Y. Balance, gait, and falls in multiple sclerosis. Handb Clin Neurol. 2018;159:237–250.
Manjaly Z.M., Harrison N.A., Critchley H.D. et al. Pathophysiological and cognitive mechanisms of fatigue in multiple sclerosis. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2019;90(6):642–651.
Wiśniowska J., Puławska K. Skuteczność psychoterapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu przewlekłego zmęczenia u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym — przegląd literatury. Aktualn Neurol. 2021;21(1):36–40.
Robaszkiewicz-Bouakaz R., Kołaczyk M., Owsianowska J. i wsp. Stopień akceptacji choroby pacjentów ze stwardnieniem rozsianym. Pielęgniarstwo w Opiece Długoterminowej. 2019;4(3):25–33.
Giermanowska E. Niepełnosprawni. Ukryty segment polskiego rynku pracy. Prakseologia. 2016;158(1):275–298.
Guerra T., Pipoli A., Viterbo R.G. et al. Predictors of unemployment status in people with relapsing multiple sclerosis: a single center experience. Neurol Sci. 2022;43(7):4387–4392.
Dudley C., Donnaloja V., Steadman K. Jak przeprowadzić rozmowę dotyczącą pracy z osobami ze stwardnieniem rozsianym. Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego, Warszawa 2019.
Pérez de Heredia-Torres M., Huertas-Hoyas E., Sánchez-Camarero C. et al. Occupational performance in multiple sclerosis and its relationship with quality of life and fatigue. Eur J Phys Rehabil Med. 2020;56(2):148–154.
Żuk J., Walczuk M. Bezpieczeństwo socjalne osób niepełnosprawnych. Student Niepełnosprawny. 2017;17(10):29–39.
Lewicka B., Matusik E. Seksualność osób chorujących na stwardnienie rozsiane. W: Kozłowska J., Szymczyk P. (Red.), Seksualność i zdrowie psychiczne człowieka — wyzwania współczesnej medycyny i społeczeństwa. Wydawnictwo Naukowe Tygiel, Lublin 2023;7–13.
Trojanowska M. Społeczny i medyczny wymiar seksualności osób z niepełnosprawnością na przykładzie osób chorych na stwardnienie rozsiane. Acta Univ Lodz. Folia Sociol. 2017;60:111–126.
Giannopapas V., Kitsos D., Tsogka A. et al. Sexual dysfunction therapeutic approaches in patients with multiple sclerosis: a systematic review. Neurol Sci. 2023;44(3):873–880.
Altmann P., Leithner K., Leutmezer F. et al. Sexuality and Multiple Sclerosis: Patient and Doctor Perspectives. J Sex Med. 2021;18(4):743–749.
Łabuz-Roszak B., Niewiadomska E., Kubicka-Bączyk K. et al. Występowanie bólu u chorych na stwardnienie rozsiane i jego związek z objawami depresyjnymi, lękiem i jakością życia. Psychiatr Pol. 2019;53(2):475–486.
Racke M.K., Frohman E.M., Frohman T. Pain in Multiple Sclerosis: Understanding Pathophysiology, Diagnosis, and Management Through Clinical Vignettes. Front Neurol. 2022;12:799698.
Herbert L.B., Zerkowski K., O’Brien S., Leonard K.V., Bhowmick A. Impact on interpersonal relationships among patients with multiple sclerosis and their partners. Neurodegener Dis Manag. 2019;9(3):173–187.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 205
Liczba cytowań: 0