Znaczenie wsparcia społecznego dla poziomu lęku i depresji oraz obciążenia opiekunów pacjentów po udarze mózgu – wyniki wstępne
Słowa kluczowe
lęk, depresja, obciążenie, opiekun, udar mózgu, wsparcie społeczne, edukacja zdrowotnaAbstrakt
Wprowadzenie. Udar mózgu jest stanem zagrożenia życia, występuje nagle, stawiając chorego i jego rodzinę w nowej, niespodziewanej oraz niezwykle stresującej sytuacji. Rocznie w Polsce na udar mózgu zapada około 70 tys. osób i liczba ta stale wzrasta. Potencjalnym czynnikiem interwencyjnym wpływającym na funkcjonowanie opiekunów pacjentów po udarze mózgu może okazać się wsparcie społeczne, w formie programu edukacji zdrowotnej.
Cel. Określenie znaczenia wsparcia społecznego, w formie programu edukacji zdrowotnej, dla poziomu lęku i depresji oraz obciążenia opiekunów pacjentów po udarze mózgu.
Materiał i metody. Grupę badawczą stanowiło 22 opiekunów (członkowie rodzin) pacjentów hospitalizowanych w Klinice Neurologii Dorosłych UCK w Gdańsku, z powodu udaru mózgu bądź TIA. Badania przeprowadzono w okresie od stycznia 2008 roku do lutego 2010 roku. Zastosowano metodę preekseprymentalną (ang. preexperimental study), schemat jednogrupowy z dwukrotnym pomiarem (ang. one-group pretest-posttest design), bez grupy kontrolnej. Ocenie poddano poziom lęku i depresji oraz poziom obciążenia opiekunów, po upływie 3 i 6-12 miesięcy od chwili wystąpienia udaru mózgu u osoby bliskiej, w porównaniu z badaniem wyjściowym podczas hospitalizacji chorego.
Wyniki. Poziom lęku wśród opiekunów wahał się na granicy między brakiem zaburzeń (0-7 pkt.) a objawami granicznymi (8-10 pkt.). W oparciu o skalę HADS nie odnotowano zaburzeń depresyjnych w tej grupie. Poziom wyczerpania emocjonalnego w badanej grupie opiekunów kształtował się na średnim poziomie. Natomiast depersonalizacja wśród opiekunów występowała na niskim poziomie. Opiekunowie chorych po udarze mózgu wysoko oceniali własne możliwości, co do sprawowania opieki na bliskim.
Wnioski. 1. Wraz z upływem czasu od wystąpienia incydentu naczyniowego zaobserwowano obniżenie poziomu lęku i depresji wśród opiekunów. W pierwszym badaniu poziom lęku opiekuna był istotnie niższy w przypadku lepszego stanu funkcjonalnego pacjenta. 2. W badanej populacji opiekunów nie odnotowano wysokiego poziomu obciążenia. 3. Wraz z poprawą stanu funkcjonalnego i neurologicznego pacjenta, obniżał się istotnie poziom wyczerpania emocjonalnego opiekuna oraz istotnie zwiększała się ocena jego możliwości, co do sprawowania opieki. 4. Nie uzyskano istotnych statystycznie różnic w zakresie wpływu zastosowanego programu edukacji zdrowotnej na poziom lęku i depresji oraz obciążenia opiekunów pacjentów po udarze mózgu. (PNN 2013;2(1):18-26)
Bibliografia
Kozera G., Skrzypek-Czerko M., Szyndler A. Edukacja chorego po udarze mózgu. W: Mazur R., Książkiewicz B., Nyka W.M. (Red.), Udar mózgu w praktyce lekarskiej. Via Medica, Gdańsk 2010;140-156.
King R.B. Quality of life after stroke. Stroke. 1996;27:1467-1472.
Kim P., Warren S., Madill H., Hadley M. Quality of life of stroke survivors. Quality of Life Research. 1999;8(4):293-301.
Kauhanen M.L., Korpelainen J.T., Hiltunen P., Nieminen P., Sotaniemi K.A., Myllylä V.V. Domains and determinants of quality of life after stroke caused by brain infarction. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation. 2000;81(12):1541-1546.
Suenkeler I.H., Nowak M., Misselwitz B., Kugler C., Schreiber W., Oertel W.H., Back T. Timecourse of health-related quality of life as determined 3, 6 and 12 months after stroke. Relationship to neurological deficit, disability and depression. Journal of Neurology. 2002;249:1160-1167.
Jaracz K., Kozubski W. Jakość życia po udarze mózgu. Część I – badanie prospektywne. Udar Mózgu. 2001;3(2):55-62.
Jaracz K., Kozubski W. Jakość życia po udarze mózgu. Część II – uwarunkowania kliniczne, funkcjonalne i społeczno-demograficzne. Udar Mózgu. 2001;3(2):63-70.
Bäckström B., Sundin K. The meaning of being a middle-aged close relative of a person who has suffered a stroke, 1 month after discharge from a rehabilitation clinic. Nursing Inquiry. 2007;14(3):243-254.
Grant J., Glandon G., Elliot T., Giger J., Weaver M. Caregiving problems and feelings experienced by family caregivers of stroke survivors the first month after discharge. International Journal of Rehabilitation Research. 2004;27:105-111.
Vincent C., Desrosiers J., Landreville L.D., Demers L. Burden of caregivers of people with stroke: evolution and predictors. Cerebrovascular Diseases. 2009;27(5):456-464.
Jönsson A.C., Lindgren I., Hallstrom B., Norrving B., Lindgren A. Determinants of quality of life in stroke survivors and their informal caregivers. Stroke. 2005;36(4):803-808.
Smith L.N., Norrie J., Kerr S.M., Lawrence I.M., Langhorne P., Lees K.R. Impact and influences on caregiver outcomes at one year post-stroke. Cerebrovascular Diseases. 2004;18(2):145-153.
Pierce L.L., Gordon M., Steiner V. Families dealing with stroke desire information about self-care needs. Rehabilitation Nursing. 2004;29(1):14-17.
Elmstahl S., Malmberg B., Annerstendt L. Caregiver’s burden of patients 3 years after stroke assessed by a novel caregiver burden scale. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation. 1996;77(2):177-182.
Pearlin L.I., Mullan J.T., Semple S.J., Skaff M.M. Caregiving and the stress process: an overview of concepts and their measures. The Gerontologist. 1990;30(5):583-594.
Forsberg-Wärleby G., Möller A., Blomstrand C. Spouses of first-ever stroke patients psychological well- well-being in the first phase after stroke. Stroke. 2001;32,1646-1651.
Sales E. Family burden and quality of life. Quality of Life Research. 2003;12(Suppl1):33-41.
Murray J., Young J., Forster A., Ashworth R. Developing a primary care-based stroke model: the prevalence of long-term problems experienced by patients and carers. British Journal of General Practice. 2003;53:803-807.
Nilsson I., Axelsson K., Gustafson Y., Lundman B., Norberg A. Well-being, sense of coherence, and burnout in stroke victims and spouses during the first few months after stroke. Scandinavian Journal of Caring Sciences. 2001;15(3):203-214.
Bakas T., Austin J.K., Okonkwo K.F., Lewis R.R., Chadwick L. Needs, concerns, strategies, and advice of stroke caregivers the first 6 months after discharge. Journal of Neuroscience Nursing. 2002;34(5):242–251.
Wolfe C.D. The impact of stroke. British Medical Bulletin. 2000;56(2):275-286.
O’Connell B., Baker L., Prosser A. The educational needs of caregivers of stroke survivors in acute and community settings. Journal of Neurosciene Nursing. 2003;35(1):21-28.
Suh M., Kim K., Kim I., Cho N. Caregiver’s burden, depression and support as predictors of post–stroke depression: a cross–sectional survey. International Journal of Nursing Studies. 2005;42(6):611-618.
Grabowska-Fudala B., Jaracz K. Obciążenie osób sprawujących opiekę nad chorymi po przebytym udarze mózgu – wyniki wstępne. Udar Mózgu. 2007;9(1):24-31.
Grabowska-Fudala B., Jaracz K., Górna K., Miechowicz I. Obciążenie osób sprawujących opiekę nad chorymi po przebytym udarze mózgu – wyniki badań.
W: Skrzypek-Czerko M., Ślusarz R. (Red.), Pielęgniarstwo w neurologii i neurochirurgii – wybrane zagadnienia. UMK, CM, Bydgoszcz 2009;31-42.
Tooth L., Russell A., Lucke J., Byrne G., Lee C., Wilson A., Dobson A. Impact of cognitive and physical impairment on carer burden and quality of life. Quality of Life Research. 2008;17(2):267-273.
Jaracz K., Kozubski W. Znaczenie wsparcia społecznego dla jakości życia chorych po udarze mózgu. Przegląd wybranych badań eksperymentalnych. Neurologia i Neurochirurgia Polska. 2006;40(2):140-150.
Hupcey J. Clarifying the social support theory-research linkage.
Helgeson V.S. Social support and quality of life. Quality of Life Research. 2003;12(Suppl. 1):25-31.
Langford C.P., Bowsher J., Maloney J.P., Lillis P.P. Social support: a conceptual analysis. Journal of Advanced Nursing. 1997;25(1):95-100.
Rodgers H., Bond S., Curless R. Inadequacies in the provision of information to stroke patients and their families. Age and Ageing. 2001;30:129-133.
Drummond A., Lincoln N., Juby L. Effects of a stroke unit on knowledge of stroke and experiences in hospital. Health Trends. 1996;28:26-30.
O’Mahony P.G., Rodgers H., Thomson R.G., Dobson R., James O.F.W. Satisfaction with information and advice received by stroke patients. Clinical Rehabilitation. 1997;11(1):68-72.
Skrzypek M., Nyka W.M., Wilczewska L. i wsp. Wsparcie społeczne pacjentów po udarze mózgu w okresie hospitalizacji (wyniki wstępne). Udar Mózgu. 2007;9(1):32-41.
Zimond A.S., Snaith R.P. The Hospital Anxiety and Depression Scale. Acta Psychiatrica Scandinavica. 1983;67(6):361-370.
Majkowicz M. Praktyczna ocena efektywności opieki paliatywnej – wybrane techniki badawcze. W: de Walden-Gałuszko K., Majkowicz M. (Red.), Ocena jakości opieki paliatywnej w teorii i praktyce. Akademia Medyczna Gdańsk, Gdańsk 2000;21-42.
Pasikowski T. Polska adaptacja kwestionariusza Masłach Burnout lnventory. W: Sęk H. (Red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie. PWN, Warszawa 2006;135-149.
Savicki V., Cooley E.J. Theoretical and research considerations of burnout. Children and Youth Services Review. 1983;5: 227-238.
Iwanicki E.F., Schwab R.L. A cross validation study of the Maslach Burnout Inventory. Educational Psychological Measurement. 1981;41:1167–1174.
Dennis M., O’Rourke S., Slattery J., Staniforth T., Warlow C. Evaluation of a stroke family care worker: results of a randomized controlled trial. BMJ. 1997;314:1071-1076.
Grant J., Glandon G., Elliot T., Giger J., Weaver M. Caregiving problems and feelings experienced by family caregivers of stroke survivors the first month after discharge. International Journal of Rehabilitation Research. 2004;27:105-111.
Gough S., McCann V., Seal J. Do elderly patients with non-insulin dependent diabetes mellitus benefit from diabetes group education? Australian Journal of Nutrition Dietetics. 1992;49:55-58.
Kalra L., Evans A., Parez I., Anne Melbourn A., Patel A., Knapp M., Donaldson N. Training carers of stroke patients: randomised controlled trial. BMJ. 2004;328:1099.
Han B., Haley W. Family caregiving for patients with stroke. Review and analysis. Stroke. 1999;30(10):1478-1485.
Schultz R., Tompkin C.A., Rau M.T. A longitudinal study of the psychosocial impact of stroke on primary support persons. Psychology and Aging. 1988;3(2):131-141.
Visser-Meily A., Post M., van de Port I., van Heugten C., van den Bos T. Psychosocial functioning of spouses in the chronic phase after stroke: Improvement or deterioration between 1 and 3 years after stroke? Patient Education and Counseling. 2008;73(1):153-158.
van den Heuvel E., de Witte L., Schure L.M., Sanderman R., Meyboom-de Jong B. Risk factors for burnout in caregivers of stroke patients, and possibilities for intervention. Clinical Rehabilitation. 2001;15(6):669-677.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 349
Liczba cytowań: 0