Przebaczenie i pojednanie pomiędzy Polakami i Niemcami jako dar i zadanie. W 50 lat po wymianie listów biskupów polskich i niemieckich
DOI:
https://doi.org/10.12775/PCh.2016.008Słowa kluczowe
pojednanie polsko-niemieckie, „przebaczamy i prosimy o przebaczenie”, orędzie biskupów Polski i Niemiec, tysiąclecie (Millenium) Chrztu Polski, Stefan kard. Wyszyński, Arcybiskup Karol (kard.) Wojtyła, arcybiskup Bolesław KominekAbstrakt
Artykuł ukazuje rolę, jaką w dziejach pojednania polsko-niemieckiego odegrało „Orędzie biskupów Polski do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie”, z 18 listopada 1965 roku. Zawarte w nim sformułowanie „przebaczamy i prosimy o przebaczenie” skierowane na zakończenie II Soboru Watykańskiego do biskupów niemieckich przez przedstawicieli narodu, który był ofiarą II wojny światowej, w ciągu minionych 50 lat stało się najpierw źródłem nieporozumień, ale ostatecznie przyniosło narodom i Kościołowi żyjącemu w Polsce oraz Niemczech błogosławione owoce, które stały się fundamentem dalszych polsko-niemieckich relacji. Nie jest więc rzeczą dziwną, że wielu historyków to właśnie orędzie biskupów Polski uznało za najważniejszy dokument okresu powojennego.
Artykuł w czterech punktach ukazuje religijne motywy, wysiłki i działania, głównie biskupów Polski, zmierzające do pogłębienia sensu przebaczenia i kształtowania postawy pojednania pośród rzeszy wiernych żyjących w Kościele katolickim w Polsce. Decydujące znaczenie miały w tym względzie – obok Soboru – obchody 1000-lecia Chrztu Polski, celebrowane na Jasnej Górze w Częstochowie 3 maja 1966 roku, pod przewodnictwem Prymasa Polski Stefana kard. Wyszyńskiego. Dalsze fragmenty artykułu ukazują długotrwały i mozolny proces dojrzewania wspólnotowego i społecznego wymiaru przebaczenia. Proces ten ilustruje kolejne, tym razem wspólne dokumenty biskupów Polski i Niemiec z okazji 30-lecia (1995) i 40-lecia (2005), uwieńczone uroczystą celebracją biskupów Polski i Niemiec w Częstochowie 22 listopada 2015 roku, dopełnione pierwszym wspólnym przesłaniem Prezydentów Polski i Niemiec. Proces zbliżenia, dialogu i pojednania, który rozpoczął się zbiorowym aktem przebaczenia, doprowadził do daleko idących zmian ustrojowych, długotrwałego pokoju w Polsce i dużej części Europy. Nie ma bowiem pokoju bez sprawiedliwości, ale nie ma też sprawiedliwości bez przebaczenia.
Bibliografia
Boll, Friedhelm. „Krąg z Bensbergu i Memorandum Polskie. Od Soboru Watykańskiego II do poparcia socjalliberalnej polityki odprężenia”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 72–110. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
Duda, Andrzej, Joachim Gauck. „Kościoły wyprzedziły politykę”. Wspólne przesłanie prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i prezydenta Republiki Federalnej Niemiec na spotkanie Biskupów Episkopatów Polski i Niemiec w Częstochowie z okazji 50. rocznicy powstania „Orędzia polskich biskupów do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie pasterskim” z 18 listopada 1965 r. Wiadomości KAI 48 (2015): 8–9.
Franciszek. Bulla Misericordiae Vultus. L’Osservatore Romano 5 (2015): 4–15.
Gądecki, Stanisław, Reinhard Marx. „Budować przyszłość w duchu przeżytego pojednania”. Wspólne oświadczenie przewodniczących Konferencji Episkopatów Polski i Niemiec z okazji 50. rocznicy wymiany listów z 1965 r. Wiadomości KAI 48 (2015): 6–7.
Gądecki, Stanisław. „Bogu niech będą dzięki za nasze dzisiejsze spotkanie”. Przemówienie w kaplicy Domu Pielgrzyma podczas uroczystości z okazji 50. rocznicy listu biskupów polskich do niemieckich. Wiadomości KAI 48 (2015): 11–12.
Glemp, Józef, Karl Lehmann. „Wspólne słowo polskich i niemieckich biskupów z okazji 30. rocznicy wymiany listów (1965–1995)”. L’Osservatore Romano 2 (1996): 56–59.
Greschat, Martin. „Od Memorandum Tybińskiego (1961) do ratyfikacji układów wschodnich (1972). Protestancki wkład w pojednanie z Polską”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 29–49. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
Jan Paweł II. „Orędzie na XXXV Światowy Dzień Pokoju 2002 r.”. W: Dzieła zebrane, t. 4: Konstytucje apostolskie, listy motu proprio i bulle, orędzia na światowe dni, red. Paweł Ptasznik, 834–839. Kraków: Wydawnictwo M, 2006.
Jan Paweł II. Apel jasnogórski, 19 czerwca 1983 r. W: Dzieła zebrane, t. 9: Homilie i przemówienia z pielgrzymek – Europa. Cz. 1: Polska, red. Paweł Ptasznik, 233–236. Kraków: Wydawnictwo M, 2008.
Krawczak, Tadeusz. „Orędzie biskupów polskich w ocenie struktur partyjnych i Służby Bezpieczeństwa”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 152–157. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
Lipscher, Winfried. „Współpraca Kościołów Polski i Niemiec. Wymiana listów biskupów polskich a niemieckich a wyzwania przyszłości”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 345–354. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
Madajczyk, Piotr. „Recepcja w Polsce niemieckiej reakcji na orędzie biskupów”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 177–188. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
Marx, Reinhard. „Przekazujmy pojednanie dalej”. Homilia przewodniczącego Episkopatu Niemiec, wygłoszona podczas Mszy Świętej odprawionej z okazji 50-lecia wymiany listów między Episkopatami Polski i Niemiec. Wiadomości KAI 48 (2015): 9–10.
Marx, Reinhard. Przemówienie wygłoszone w Częstochowie na uroczystości Konferencji Episkopatów Polski i Niemiec z okazji 50. rocznicy wymiany listów. http://episkopat.pl/informacje_kep/6991.1,Przemowienie_Przewodniczacego_Konferencji_Episkopatu_Niemiec_Kardynala_Reinharda_Marxa_na_uroczystosci_Konferencji_Episkopatow_Polski_i_Niemiec_z_okazji_50_lecia_historycznej_wymiany_listow.html.
Mechtenberg Theo. „Pojednanie wbrew przeciwnościom”. „Inicjatywy polskie” Kościołów w NRD. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 270–288. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
Michalik, Józef, Karl Lehmann. Wspólne oświadczenie Konferencji Episkopatów Polski i Niemiec z okazji 40. rocznicy wymiany listów między oboma episkopatami w roku 1965. Warszawa: Wydawnictwo Jedność, 2005.
„Orędzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie pasterskim”, w: Listy pasterskie Episkopatu Polski 1945-2000, cz. 2, red. Piotr Libera, Andrzej Rybicki, Sylwester Łącki, 2217–2226. Marki-Struga: Michalineum, 2003. Faksymile „Orędzia” w: Pamięć i przebaczenie. Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich i jego reperkusje, red. Damian Bednarski, 164–173. Katowice: Księgarnia św. Jacka, 2015.
„Pozdrowienie biskupów niemieckich dla polskich braci w biskupim posłannictwie i odpowiedź na list z dnia 18 listopada 1965 roku”, w: Listy pasterskie Episkopatu Polski, 1945–2000, cz. 2, red. Piotr Libera, Andrzej Rybicki, Sylwester Łącki, 2227–2230. Marki-Struga: Michalineum, 2003.
Raina, Peter. „Te Deum” narodu polskiego. Obchody tysiąclecia chrztu Polski 1966/67. Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1991.
„Słowo biskupów polskich o listach do Episkopatów na temat Millenium”. W: Listy pasterskie Episkopatu Polski 1945–2000, cz. 2, red. Piotr Libera, Andrzej Rybicki, Sylwester Łącki, 2231–2237. Marki-Struga: Michalineum, 2003.
Spiegel, Egon. „Katecheza – most między Polską a Niemcami w kontekście kościelnych i państwowych inicjatyw pojednania. Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 335–344. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
Wojtyła Karol. Kazanie w kościele św. Szczepana, Kraków, 26 grudnia 1965 r. W: Odnowa Kościoła i świata. Refleksje soborowe, red. Andrzej Dobrzyński, 298–303. Kraków–Rzym: Wydawnictwo św. Stanisława BM, 2011.
Wojtyła, Karol. Kazanie w katedrze wawelskiej, 25 grudnia 1965 r. W: Odnowa Kościoła i świata. Refleksje soborowe, red. Andrzej Dobrzyński, 288–297. Kraków–Rzym: Wydawnictwo św. Stanisława BM, 2011.
Wolff-Powęska, Anna. „O aktualność dialogu i pojednania w stosunkach polsko-niemieckich”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 355–367. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
Wyszyński, Stefan. Fragment życzeń wygłoszonych w bazylice katedralnej św. Jana w Warszawie, 25 grudnia 1965 r. W: Budowniczy mostów pojednania. Kardynał Bolesław Kominek (1903–1974), red. Patryk Gołubców, Urszula Pohl, Bożena Sobota, 146–147. Wrocław: Wydawnictwo TUM Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, 2015.
Ziemba, Władysław. Stefan Kardynał Wyszyński. Biografia w fotografiach. Orchard Lake: Zakłady Naukowe Seminarium Polskiego, 1969.
Żaryn, Jan. „Katolicy koncesjonowani a recepcja orędzia biskupów w Polsce”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 158–176. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
Żurek, Robert. „Bolesław Kominek – autor orędzia pojednania biskupów polskich”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 50–62. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
Żurek, Robert. „Wymiana listów między episkopatami Polski i Niemiec w 1965 roku”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 63–71. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1600
Liczba cytowań: 0
