Śladami duchowości Jana Konopnickiego – otwarte pola eksploracji w pedagogice resocjalizacyjnej

Abstrakt

W artykule zaproponowano odczytanie wybranych tekstów twórcy krakowskiej szkoły resocjalizacji – Profesora Jana Konopnickiego – w kontekście problematyki duchowości. Analizie opartej na paradygmacie interpretatywnym poddano również opublikowane wypowiedzi jego uczniów/współpracowników. Z lektury tych źródeł wynika, że duchowość była jednym z komponentów, które wyznaczały Profesorowi ramy realizacji zadań codzienności. Mimo że nie był to komponent fundamentalny, to jednak znaczący. Jan Konopnicki podejmował wiele rozmaitych działań kształtujących uduchowione społeczeństwo. Celem artykułu było pokazanie tych wymiarów duchowości, które są obecne w twórczości i pedagogii Jana Konopnickiego, a które można uznać za istotne dla pedagogiki resocjalizacyjnej. Analizując je przez pryzmat strategii wspierania rozwoju duchowego, którą promuje Lisa Miller (2016), ustalono, że są to: duchowy język, duchowe zasoby, duchowa wspólnota, duchowe tradycje, duchowość natury, duchowość pamięci o przodkach, duchowość świadectwa/towarzyszenia. Dostrzeżone kategorie duchowości przejawiają się zarówno w jego życiu codziennym, jak
i dorobku naukowym między innymi poprzez integralne podejście do uwarunkowań środowiskowych w zakresie diagnozy niedostosowania społecznego, stosunek do edukacji wyrażający się egalitarnym nastawieniem, troskę o obiektywne i sprawiedliwe
traktowanie innych, a także miłość oraz dużą wyrozumiałość wobec dzieci i młodzieży. Jednocześnie interpretacja teorii i praktyki Konopnickiego pozwala dostrzec lukę badawczą przejawiającą się w niedowartościowaniu duchowego wymiaru osoby w badaniach pedagogicznych podejmowanych z perspektywy resocjalizacji. Zaznacza się tu potrzeba pochylenia się nad działalnością Konopnickiego na przykład w obszarze kształtowania przez niego duchowości swoich wychowanków. W świetle poczynionych interpretacji pojawia się również postulat uzupełnienia wskazanej luki poprzez szerszy namysł nad wykorzystaniem intensywniejszych oddziaływań ukierunkowanych na sferę duchową w przestrzeni resocjalizacyjnej.