Gorliwość – kategoria anachroniczna czy ponadczasowa. Jej typy i znaczenie w pedagogice teoretycznej oraz stosowanej
DOI:
https://doi.org/10.12775/PCh.2022.014Słowa kluczowe
gorliwość, cnota, cecha, aretologia, proces wychowaniaAbstrakt
W artykule przeanalizowano kategorię niezwykle rzadko poddawaną badaniu naukowemu – gorliwość. Została ukazana zarazem jako idea, cnota moralna i wolicjonalna, cecha charakteru (względnie cecha osobowości, dyspozycja), komponent postawy moralnej i obywatelskiej, składnik ideału wychowania oraz jeden z celów edukacyjnych. Kiedy bada się gorliwość w ten sposób, staje się oczywiste, że zagadnienie to należy do specyfiki wielu dziedzin nauki, zwłaszcza społecznej i humanistycznej. Oprócz wprowadzenia w początkowej części tekstu zaprezentowano wyjaśnienia leksykalne dotyczące gorliwości, które pozwoliły zdefiniować ją jako pilne wypełnianie obowiązków lub wykonywanie określonego zajęcia, a także jako żarliwość religijną. Wśród zasadniczych typów gorliwości wyodrębniono i opisano gorliwość: obywatelską, edukacyjną i zawodową oraz religijną. Zaakcentowano, że z gorliwością współwystępują inne oczekiwane przymioty człowieka, takie jak: wierność, roztropność, dzielność, sprawiedliwość czy wielkoduszność. By dzieci i młodzież uosabiały tę istotną cechę, warto zastosować zaproponowane w końcowej części artykułu metody, formy i środki edukacyjne, które mogą sprawdzić się w wielu środowiskach wychowujących. Zanim to jednak nastąpi, wychowawca powinien nauczyć się rozpoznawać gorliwość w podopiecznych bądź cierpliwie tę cechę w nich kształtować.
Bibliografia
Aubé, P. (2019). Św. Bernard z Clairvaux. Tłum. Ł. Maślanka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Augustyn (2001).Wyznania. Tłum. J. Czuj. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, De Agostini Polska Sp. z o.o., Altaya.
Bańko, M. (red.) (2017). Inny słownik języka polskiego PWN. A–Ó. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bernard z Clairvaux (1992). Pisma, t. 4: O rozważaniu. Tłum. S. Kiełtyka OCist. Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy.
Chyra-Rolicz, Z. (1980). Stanisław Staszic. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Czartoryski, A. (1781). Drugi list IMĆ Pana Doświadczyńskiego do przyjaciela swego względem edukacyi córek. Warszawa: De La Bibliotheque De Mr Le Pr Alexandre Lubomirski.
Dantyszek, J. (1987). Pieśni. Wybór i tłum. A. Kamieńska. Olsztyn: Pojezierze.
Elred z Rievaulx (2013). Przyjaźń duchowa. Tłum. M. Wylęgała. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Grondin, J. (2007).Wprowadzenie do hermeneutyki filozoficznej. Tłum. L. Łysień. Kraków: WAM.
Hieronim ze Strydonu (2010a). Listy I (1–50). Tłum. M. Ożóg. Kraków: WAM.
Hieronim ze Strydonu (2010b). Listy II (51–79). Tłum. M. Ożóg. Kraków: WAM.
Horowski, J. (2015). Wychowanie moralne według pedagogiki neotomistycznej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Hume, D. (2013). Czy polityka może być nauką? W: D. Hume, Eseje z dziedziny moralności, polityki i literatury (s. 21–35). Tłum. Ł. Pawłowski. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Ibanez, R. (2000). Jan Ludwik Vives. W: Cz. Kupisiewicz (red.), Myśliciele – o wychowaniu, t. 2 (s. 444). Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza.
Jan Paweł II (1982). Wezwanie do męstwa. Przemówienie na konsystorzu publicznym 30 VI 1979. W: Jan Paweł II, Nauczanie społeczne 1978–1979, t. 2 (s. 117–119). Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych.
Jaśtal, J. (2015). Etyka i czas. Wariacje aretologiczne. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Jeanrond, W. G. (1999). Hermeneutyka teologiczna. Rozwój i znaczenie. Tłum. M. Borowska. Kraków: WAM.
Kłoczowski, P. (2000). Wstęp. W: J. H. Newman, Kazania uniwersyteckie. Piętnaście kazań wygłoszonych przed Uniwersytetem Oksfordzkim między 1826 a 1843 rokiem (s. 5–13). Tłum. P. Kostyło. Kraków: Znak.
Komeński, J. A. (1914). Labirynt świata i raj serca. Tłum. J. Pindór. Cieszyn: Wydawnictwo Towarzystwa Ewangelickiego.
Komeński, J. A. (1956).Wielka dydaktyka. Tłum. B. Suchodolski. Wrocław: Ossolineum.
Komeński, J. A. (1973). Pampaedia. Tłum. K. Remerowa. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Koneczny, F. (2020). Rozwój moralności. Warszawa: Wydawnictwo Historyczne Tomasz Ciołkowski (reprint książki z 1938 roku).
Kostkiewicz, J. i Skrzyniarz, R. (2015). Najstarsze zakony katolickie w Polsce i ich działalność pedagogiczna – w aspekcie budowy cywilizacji Zachodu (krótki przegląd). W: J. Kostkiewicz (red.), Pedagogie katolickich zgromadzeń zakonnych. Historia i współczesność, t. 3 (s. 613–626). Kraków: Impuls.
Krajewski, W. (red.) (1996). Słownik pojęć filozoficznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
Krąpiec, M. A. (2020). Sublimacja uczuć. W: W. Daszkiewicz (red.), Św. Tomasz z Akwinu. Dysputy o uczuciach (s. 259–268). Tłum. A. Białek. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Katedra Metafizyki KUL.
Kurdybacha, Ł. (1957).Działalność Jana Amosa Komeńskiego w Polsce. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Szkolnych.
Labuda, G. (2000). Święty Wojciech: biskup – męczennik, patron Polski, Czech, Węgier. Wrocław: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej.
Lekka-Kowalik, A. (2016). Cnota. W: K. Chałas i A. Maj (red.), Encyklopedia aksjologii pedagogicznej (s. 168–169). Radom: Polwen.
Libelt, K. (1907). O miłości ojczyzny. Warszawa: Nakładem Spółki Wydawniczej Jan Rowiński i Adam Sobieszczański.
Linde, M. S. B. (1808). Słownik języka polskiego, t. 1, cz. 2: G–L. Warszawa: Drukarnia XX Pijarów.
Łukasik, J. M. (2014). Doskonalenie chrześcijańskie jako zadanie ucznia Chrystusa w Listach Świętego Hieronima. Studia Sandomierskie, 21, 233–254.
MacIntyre, A. (1996). Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności. Tłum. A. Chmielewski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Maryniarczyk, A., Jaroszyński P., Kiereś, H. i Zdybicka, Z. (red.) (2012). Słownik przewodnik filozoficzny. Osoby – problemy – terminy. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
Milerski, B. (2011). Hermeneutyka pedagogiczna. Perspektywy pedagogiki religii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe ChAT.
Molik, W. (1980). Stanisław Staszic (1755–1826). Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza RSW.
Morris, S. (1974). Stimulating Creativity: Individual Procedures. New York: Academic Press.
Newman, J. H. (2000a). Mądrość przeciwstawiona bigoterii. Tłum. P. Kostyło. W: J. H. Newman, Kazania uniwersyteckie. Piętnaście kazań wygłoszonych przed Uniwersytetem Oksfordzkim między 1826 a 1843 rokiem (s. 257–284). Kraków: Znak.
Newman, J. H. (2000b). Odpowiedzialność człowieka jest niezależna od okoliczności. Tłum. P. Kostyło. W: J. H. Newman, Kazania uniwersyteckie. Piętnaście kazań wygłoszonych przed Uniwersytetem Oksfordzkim między 1826 a 1843 rokiem (s. 138–154). Kraków: Znak.
Newman, J. H. (2000c). Upór jako grzech Saula. Tłum. P. Kostyło. W: J. H. Newman, Kazania uniwersyteckie. Piętnaście kazań wygłoszonych przed Uniwersytetem Oksfordzkim między 1826 a 1843 rokiem (s. 155–209). Kraków: Znak.
Nowicka-Jeżowa, A. i Stępień, P. (red.) (2000).Inspiracje platońskie literatury staropolskiej.Materiały z konferencji zorganizowanej przez Zespół Badań Literackich nad Historią Kultury Epok Dawnych Instytutu Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego 14–15 października 1998 r. Warszawa: Zakład Graficzny Uniwersytetu Warszawskiego.
Ożóg, M. (2010). Wprowadzenie. W: Hieronim ze Strydonu, Listy I (1–50) (s. 5–14). Kraków: WAM.
Panasiewicz, J. T. (2015).Człowiek i dzieło. Stanisław Staszic i Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie. Kraków: Stowarzyszenie Wychowanków Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie.
Piotr z Dusburga (2004). Kronika ziemi pruskiej. Tłum. S. Wyszomirski. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Piramowicz, G. (1919).Powinności nauczyciela mianowicie zaś w szkołach parafjalnych i sposoby ich dopełnienia. Z pierwszego wydania w r. 1787 podał i objaśnił W. Osterloff. Łódź: Nakładem Księgarni Ludwika Fiszera.
Poniatowski, M., Poray Garnysz, M., Sułkowski, A., Radziwiłł, M., Nałęcz Małachowski, A., Chreptowicz, J., Potocki, I. i Przebendowski, I. F. (1785). Elementarz dla szkół parafialnych narodowych zawierający I. Naukę pisania i czytania. II. Katechizm. III. Naukę obyczajową. IV. Naukę rachunków. Kraków: Drukarnia Szkoły Głównej Koronney.
Przyłębski, A. (2019). Hermeneutyka. Od sztuki interpretacji do teorii i filozofii rozumienia. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Ravasi, G. (2012). Powrót do cnót. Tłum. A. Wojnowski. Kraków: Wydawnictwo „Salwator”.
Reguła Świętego Benedykta (2010). Tłum. A. Świderkówna. Kraków–Tyniec: Wydawnictwo Benedyktynów.
Richter, M. (2016).Jan Amos Komeński w Polsce. Zarys życia i działalności. Siedlce: Wydawnictwo IKRiBL.
Sawicki, B. (2010). Wstęp. W: Reguła Świętego Benedykta. Tłum. A. Świderkówna. Kraków–Tyniec: Wydawnictwo Benedyktynów.
Skodlarski, J. (2010).Nowe spojrzenie na poglądy i działalność Stanisława Staszica. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Sołowiej, J. (1997). Psychologia twórczości. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Staszic, S. (1956a). Edukacja. W: S. Staszic, Pisma i wypowiedzi pedagogiczne (s. 3–26). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Staszic, S. (1956b). Pochwała Stanisława Potockiego czytana na publicznym posiedzeniu Towarzystwa Królewskiego Warszawskiego Przyjaciół Nauk dnia 7 maja 1824 roku. W: S. Staszic, Pisma i wypowiedzi pedagogiczne (s. 234–261). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Staszic, S. (1985).Być narodowi użytecznym. Katowice: Wydawnictwo Stronnictwa Demokratycznego „Epoka”.
Staszic, S. (2019).Ród ludzki. Pobrano 18 maja 2019 z: https://www.powrotdonatury.net.pl/...Ród%20ludzki%20...%20Staszic.pdf/download.html.
Szacka, B. (1966). Wstęp. W: B. Szacka, Stanisław Staszic (s. 5–10). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Szymczak, M. (red.) (1993). Słownik języka polskiego, t. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szymon Maricius z Pilzna (1925).O szkołach, czyli akademjach ksiąg dwoje (1551). Tłum. A. Danysz. Kraków: Nakładem M. Arcta w Warszawie.
Św. Tomasz z Akwinu (1967). Suma teologiczna, t. 10: Uczucia. Tłum. J. Bardan, F. Bednarski i P. Bełch. London: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”.
Trentowski, B. F. (1970). Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej jako umiejętności wychowania, nauki i oświaty, słowem wykształcenia naszej młodzieży, t. 1–2. Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum.
Twardowski, J. (1921). Jan Ludwik Vives i Andrzej Frycz Modrzewski. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Tyszczyk, A., Fiała, E. i Zajączkowski, R. (red.) (2003). Wartość i sens. Aksjologiczne aspekty teorii interpretacji. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Vives, J. L. (1968). O podawaniu umiejętności. Tłum. A. Kempfi. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Umiejętności.
Walter, E. (red.) (2011). Rabindranath Tagore. Poeta świata. Antologia. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Wielki słownik języka polskiego PWN ze słownikiem wyrazów bliskoznacznych (2018). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wigand von Marburg (2017). Kronika nowopruska obejmująca lata 1293–1394. Tłum. E. Raczyński. Sandomierz: Armoryka.
Wincenty Kadłubek (2009).Kronika polska. Tłum. B. Kürbis. Diepholz: Wydawca MAK Verlag GmbH. Wydanie oparte na publikacji Zakładu Narodowego im. Ossolińskich – Wydawnictwo z 1996 roku.
Wnętrzak, T. (2009). Święty Hieronim – magister puellarum.Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historica, 8, 3–35.
Wołoszyn, S. (1995). Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, t. 1. Kielce: Dom Wydawniczy „Strzelec”.
Życie Jerzego Ossolińskiego, kanclerza wielkiego koronnego, t. 1. Warszawa: Drukarnia Nadworna J. K. Mcr. roku pańskiego 1777, rozdział 39. Pobrano 14 kwietnia 2020 z: https://jbc.bj.uj.edu.pl/Content/283451/PDF/NDIGSTDR012661.pdf.
Żywczok, A. (2019). Oryginalność – główny wyznacznik statusu naukowego. W: A. Żywczok i M. Kitlińska-Król (red.), Naukowcy. Osobowość, rola, profesjonalizm (s. 37–51). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Żywoty świętych pańskich na każdy dzień roku (1989). Tłum. Z. Pniewski. Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne.
Żywoty świętych pańskich na wszystkie dnie roku podług najwiarogodniejszych źródeł wyjętych z dzieł ojców i doktorów Kościoła Św. (1905). Mikołów–Warszawa: Nakładem Karola Miarki.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1097
Liczba cytowań: 0