Gorliwość – kategoria anachroniczna czy ponadczasowa. Jej typy i znaczenie w pedagogice teoretycznej oraz stosowanej

Abstrakt

W artykule przeanalizowano kategorię niezwykle rzadko poddawaną badaniu naukowemu – gorliwość. Została ukazana zarazem jako idea, cnota moralna i wolicjonalna, cecha charakteru (względnie cecha osobowości, dyspozycja), komponent postawy moralnej i obywatelskiej, składnik ideału wychowania oraz jeden z celów edukacyjnych. Kiedy bada się gorliwość w ten sposób, staje się oczywiste, że zagadnienie to należy do specyfiki wielu dziedzin nauki, zwłaszcza społecznej i humanistycznej. Oprócz wprowadzenia w początkowej części tekstu zaprezentowano wyjaśnienia leksykalne dotyczące gorliwości, które pozwoliły zdefiniować ją jako pilne wypełnianie obowiązków lub wykonywanie określonego zajęcia, a także jako żarliwość religijną. Wśród zasadniczych typów gorliwości wyodrębniono i opisano gorliwość: obywatelską, edukacyjną i zawodową oraz religijną. Zaakcentowano, że z gorliwością współwystępują inne oczekiwane przymioty człowieka, takie jak: wierność, roztropność, dzielność, sprawiedliwość czy wielkoduszność. By dzieci i młodzież uosabiały tę istotną cechę, warto zastosować zaproponowane w końcowej części artykułu metody, formy i środki edukacyjne, które mogą sprawdzić się w wielu środowiskach wychowujących. Zanim to jednak nastąpi, wychowawca powinien nauczyć się rozpoznawać gorliwość w podopiecznych bądź cierpliwie tę cechę w nich kształtować.