Filipa Melanchtona myśl o muzyce i jej rola w kształtowaniu kultury muzycznej humanistycznego Wrocławia
DOI:
https://doi.org/10.12775/OiRwP.2021.04Parole chiave
Filip Melanchton, humanizm, Wrocław, muzyka, edukacja muzycznaAbstract
Kultura muzyczna szesnastowiecznego Wrocławia pielęgnowana była przede wszystkim w środowiskach kościelnych i szkolnych, które – od czasu wprowadzenia w tym mieście reformacji – tworzyły dopełniający się wzajemnie system powiązań. Ze względu na to, że w kształtowaniu obydwu tych domen niezwykle czynny udział brał Filip Melanchton, zasadnym jawi się pytanie o jego wpływ na funkcjonowanie ośrodków muzycznych nadodrzańskiej metropolii. Odpowiedź na to pytanie przynosi analiza jego piśmiennictwa, powiązanego zarówno z kwestią postrzegania sztuki dźwięku, jak i praktyki muzycznej, uprawianej w ewangelickich kościołach i szkołach miasta.
Riferimenti bibliografici
Źródła
Ad Clariss. Principem, eundemque Reverendiss. D. D. Balthasarem Episcopum Vratislaviens: etc. Epistola Gratulatoria. Autore Ambrosio Moibano Parocho Vratislavien: Adiecta est et Epistola Phil. Melan. ad eundem Episcopum, Wrocław 1541, BUWr, sygn. 303030
Catechismi capita decem: primum quibusdam thematis deinde etiam colloquiis puerilibus illustrata, iuventuti Wratislaviensi proposita. Ambrosius Moibanus. Accessit et puellae cuiusdam oratiuncula in nativitate Ihesu Christi publice dicta. Cum prefatione Phil. Mel., Wittenberg 1538, BUWr, sygn. 301174
De artibus liberalibus oratio à Philippo Melanchthone Tubingae habita, [Hagenau 1518], Thüringer Universitätsund Landesbibliothek, sygn. 4 Gl.IV,17(3)
Elementa latinae grammatices ab ipso autore recognita. Philip. Melancht., Wrocław 1539, BUWr, sygn. 372172
Erasmi Roterodami libellus de constructione octo partium orationis ex Britannia super huc perlatus: ut ex eo pueri bonis in literis optimo compendio bonum profectum faciant, Coloniae 1515, Den Haag, Koninklijke Bibliotek, sygn. 226 E 65
Erotemata dialecticae et rhetoricae Philippi Melanchtonis et praeceptionum Erasmi Roterodami de utraque copia verborum et rerum, iam primum ad usum scholarum (quas vocant triviales) breviter selecta et contracta per Lucam Lossium Luneburgensem ediscendi, Leipzig 1563, BN, sygn. SD XVL.O.1090 adl.
Erotemata musicae practice ad captum puerilem formata, Virgilio Haug autore, Wrocław 1541, Bruksela, Bibliothèque royale de Belgique, sygn. A–G8
Gnomae sive sententiae morales, tyronibus literarum praescribendae, iuxta seriem alphabeticam collectae, et Germanicis verbis citra figuras expositae, Wrocław 1565, Olomouc, Vědecká knihovna, sygn. 22.484
Musica Nicolai Listenii, ab authore denuo recognita, multisque novis regulis et exemplis adaucta, Wittenberg 1537, Freiburg, Universitätsbibliothek, sygn. 62909
Officium (ut vocant) de Nativitate, Circumcisione, Epiphania Domini et Purificatione etc. tomus primus, Wittenberg 1545, Berlin, Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, sygn. Mus.ant.pract. R 460
Oratio Philippi Melanchtonis dicta ab ipso cum decerneretur gradus magisterii D. Andreae Winclero Vratisla. et alijs quibusdam bonis et doctis viris anno M.D. XXXV. die Aprilis 14, Strasbourg [1535], Jena, Thüringer Universitätsund Landesbibliothek, sygn. 8 Phil.IX,24
P. Terentii comoediae, iuxta doctissimorum virorum recognitionem, quam diligentissimae excusae. [– –] Accesserunt praeterea argumenta. Philippi Melanch. et Rivij castigationes, scholia cum omnium fere scenarum argumentis, quae prolixi commentarij vice esse possunt, Wrocław 1540, BUWr, sygn. 373119
Paedia artis grammatice Ambrosij Moibani opera, in compendie formam redacta ac denuo recognita locupletataque cuius praesidio, pueri latinae linguae rudimenta facilius condiscant, Leipzig 1522, BUWr, sygn. 442131
Primus tomus ecclesiasticarum cantionum, quatuor, quinque, sex, et plurium vocum, a prima dominica Adventus, usque ad Passionem Domini et Salvatoris nostri Iesu Christi, Nürnberg 1573, BUWr, sygn. 50674 Muz.
Psalmodia hoc est cantica sacra veteris Ecclesiae selecta, Wittenberg 1569, BUWr, sygn. 351352
Saecularem Melanchthoniani Diei Emortualis, memoriam in Gymnasio Vratislaviensi Elisabethano a. d. IV Non. Majas Anno Chr. CIƆ IƆ CLX horis a prima pomeridianis recolendam indicit M. Elias Major Rector, Wrocław 1660, Berlin, Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, sygn. Ah 16124
Secundus tomus ecclesiasticarum cantionum, quatuor, quinque, sex, et plurium vocum, a Passione Domini et Salvatoris nostri Iesu Christi, usque ad primam dominicam post festum Trinitatis, Nürnberg 1573, München, Bayerische Staatsbibliothek, sygn. Mus.pr. 2013.211
Selectae harmoniae quatuor vocum de passione Domini, Wittenberg 1538, München, Bayerische Staatsbibliothek, sygn. 4 Mus.pr. 106#Beibd.9
Selectiores Horatiani Operis Odea ad formandos mores tum cognitu utiles, tum perquem iucundae. Adiecta sunt aliquot pia epigrammata ex varijs poetis Christianis, Wrocław 1542, BUWr, sygn. 336073
Syntaxis Philippi Melanchtonis emendata et aucta ab autore, Wrocław 1540, BUWr, sygn. 372174
Unterricht der Visitatoren, an die Pfarrherren im Kurfürstenthum zu Sachssen, Wittenberg 1528, Jena, Thüringer Universitätsund Landesbibliothek, sygn. HZ: 8 MS 30942(5)
Opracowania
Aριστοξενου Αρμονικα Στοιχεια. The Harmonics of Aristoxenus, ed. with translation notes, introd. and index of words by H. S. Marcan, Oxford 1902
Arystoteles, O duszy, tł., wstęp, koment. i skorowidz P. Siwek, Warszawa 1972
Baecker J., Thomas Rehdiger, der Mann und sein Werk. Ein Beitrag zur Geschichte des geistigen Lebens im 16. Jahrhundert. Inaugural-Dissertation zur Erlangung der Doktorwürde der Hohen Philosophischen Fakultät der Schlesischen Friedrich Wilhelms-Universität zu Breslau, Breslau 1921
Bauch G., Geschichte des Breslauer Schulwesens in der Zeit der Reformation, Breslau 1911 (Codex Diplomaticus Silesiae, Bd. 26)
Bauch G., Laurentius Corvinus, der Breslauer Stadtschreiber und Humanist. Sein Leben und seine Schriften, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”, 17, 1883, s. 230–302
Bohn E., Die musikalischen Handschriften des XVI. und XVII. Jahrhunderts in der Stadtbibliothek zu Breslau, Breslau 1890
Das Breslauer Schultheater im 17. und 18. Jahrhundert. Einladungsschriften zu den Schulactus und Szenare zu den Aufführungen förmlicher Comödien an den protestantischen Gymnasien, hrsg. K. Gajek, Tübingen 1994
Burbianka M., Andrzej Winkler – drukarz wrocławski XVI wieku, „Roczniki Biblioteczne”, 4, 1960, s. 329–445, 636–638
Delumeau J., Reformy chrześcijaństwa w XVI i XVII w., t. 1: Narodziny i rozwój reformy protestanckiej, tł. J. M. Kłoczowski, Warszawa 1986
Eggebrecht H. H., Heinrich Schütz musicus poeticus, Göttingen 1959
Fleischer M. P., Die Konkordienformel in Schlesien, „Jahrbuch für schlesische Kirchengeschichte”, 58, 1979, s. 50–83
Garber K., Das alte Breslau. Kulturgeschichte einer geistigen Metropole, Köln–Weimar–Wien 2014
Harasimowicz J., Śląski luteranizm wieku reformacji – próba charakterystyki, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 39, 1984, 4, s. 493–516
Jeż T., Danielis Sartorii musicalia wratislaviensia, Warszawa 2017 (Fontes Musicae in Polonia, seria A, t. 1)
Jeż T., Łacińska twórczość muzyczna w ewangelickim Wrocławiu. Kwestia trwałości tradycji w czasach przemian konfesyjnych, „Barok. Historia – Literatura – Sztuka”, 11, 2004, 2 (22), s. 185–205
Jeż T., Z pamiętników muzykalnego humanisty. „Schreibkalender” Eliasa Maiora (1588–1669) jako źródło do historii kultury muzycznej Wrocławia, OiRwP, 61, 2017, s. 165–193
Karski K., Filip Melanchton w 500. rocznicę urodzin, „Myśl Protestancka”, 4, 1997, s. 32–38
Knopp L., Philipp Melanchthon in der Musik seiner Zeit, „Musik und Kirche”, 67, 1997, 3, s. 165–171
Krummacher C., Musik als praxis pietatis. Zum Selbstverständnis evangelischer Kirchenmusik, Göttingen 1994
Mathesius J., Luthers Leben in Predigten, hrsg. G. Loesche, Prag 1906
Modlińska-Piekarz A., Doktryna i polityka w łacińskiej poezji biblijnej śląskich uczniów Filipa Melanchtona, OiRwP, 61, 2017, s. 195–233
Philippi Melanchthonis opera quae supersunt omnia, hrsg. C. G. Bretschneider, Halle 1834–1846 (Corpus Reformatorum, vol. 1–13)
Pol N., Jahrbücher der Stadt Breslau, Bd. 3, Breslau 1819
Raley J. M., Traversing Borders – Defining Boundaries. Cosmopolitan Harmonies and Confessional Theology in Georg Rhau’s Liturgical Publications, „Sixteenth Century Journal”, 43, 2012, 4, s. 1079–1105
Sander H.-A., Beiträge zur Geschichte des lutherischen Gottesdienstes und der Kirchenmusik in Breslau. Die lateinischen Hauptund Nebengottesdienste im 16. und 17. Jahrhundert, Breslau 1937 (Breslauer Studien zur Musikwissenschaft, Bd. 1)
Söhngen O., Theologische Grundlagen der Kirchenmusik, w: Leiturgia. Handbuch des evangelisches Gottesdienstes, Bd. 4: Die Musik des evangelisches Gottesdienstes, Kassel 1961, s. 1–267
Tazbir J., Filip Melanchton w pamięci Polaków, OiRwP, 40, 1996, s. 5–16
Downloads
Pubblicato
Come citare
Fascicolo
Sezione
Licenza
Questo lavoro è fornito con la licenza Creative Commons Attribuzione - Non opere derivate 4.0 Internazionale.
Stats
Number of views and downloads: 668
Number of citations: 0
