https://apcz.umk.pl/OR/issue/feedOdrodzenie i Reformacja w Polsce2024-03-05T18:50:42+01:00Anna Horeczyorwp@ihpan.edu.plOpen Journal Systems<p><span class="ff2 fc0 fs12 ">"Odrodzenie i Reformacja w Polsce" jest rocznikiem wydawanym przez Instytut Historii PAN im. Tadeusza Manteuffla w Warszawie. Od 2016 roku ukazuje się w wersji cyfrowej, jako referencyjnej, na zasadach open access, na licencji CC BY-ND i jest dostępne na Akademickiej Platformie Czasopism. „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” otrzymało 70 punktów na liście MNiSW.”</span></p> <p><span class="ff2 fc0 fs12 ">Publikowane w periodyku artykuły dotyczą głównie renesansu polskiego i europejskiego oraz szeroko pojętej reformacji (od jej początków na ziemiach polskich po wiek XVII). Ponadto w czasopiśmie ukazują się tłumaczenia z języków klasycznych (głównie dzieł z okresu XV i XVI wieku), a także recenzje nowości wydawniczych, związanych tematycznie z profilem pisma.</span></p>https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49214Wykaz skrótów2024-03-05T18:39:25+01:00<p>Wykaz skrótów</p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49215Zasady przygotowywania tekstów do rocznika „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, wydawanego przez Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN2024-03-05T18:41:28+01:00<p><strong>Zasady przygotowywania tekstów do rocznika „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, wydawanego przez Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN</strong></p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49216Lista recenzentów 2024-03-05T18:43:56+01:00<p><strong>Lista recenzentów </strong></p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49210Recenzje2024-03-05T18:10:30+01:00<p>Recenzje</p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49207W cieniu wielkiego jubileuszu. O najnowszej biografistyce Dantego2024-03-05T18:02:15+01:00Anna Pomierny-Wąsińskaa.pomierny-wasinska@uw.edu.pl<p>Przedmiotem tekstu jest omówienie wydanej niedawno w przekładzie na język polski biografii Dantego Alighieri pióra Alessandra Barbera. Pracę przedstawiono na tle innych rysów biograficznych tego twórcy, powstałych w ostatnich latach. W rozważaniach przyjęto perspektywę historyka, nie literaturoznawcy i filologa.</p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49209O nowożytnych wojnach religijnych, skuteczności propagandy i granicach Europy. Uwagi w związku z książką Christiana Mühlinga, Die europäische Debatte über den Religionskrieg (1679–1714) (Göttingen 2018)2024-03-05T18:06:04+01:00Jacek Kordeljkordel@uw.edu.pl<p>Poświęcona pojęciu wojny religijnej we francuskim, niemieckim i angielskim dziejopisarstwie oraz publicystyce przełomu XVII i XVIII w. rozprawa Christiana Mühlinga pobudza do refleksji nad treścią, metodami i skutecznością prowadzonej w epoce nowożytnej walki na pióra. Zachęca również do zastanowienia się nad rolą obszarów położonych poza dominującymi ośrodkami politycznymi i kulturalnymi Starego Kontynentu w dyskusji publicystycznej oraz ich wpływem na formowanie europejskiej opinii publicznej. Prowokuje wreszcie do postawienia pytania o możliwości i ograniczenia związane z korzystaniem z pełnotekstowych baz danych w badaniach historycznych.</p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49202Lektury Wawrzyńca Jelitowskiego, dworzanina królowej Barbary Radziwiłłówny2024-03-05T17:45:30+01:00Waldemar Kowalskiwaldemar.kowalski@ujk.edu.pl<p>Artykuł przedstawia spis szesnastu książek będący częścią pośmiertnego inwentarza rzeczy Wawrzyńca Jelitowskiego, zmarłego w 1551 r. szafarza dworu królowej Barbary Radziwiłłówny. Ingrosowany do akt wójta Krakowa inwentarz jest jednym z nielicznych takich szesnastowiecznych rejestrów przybliżających zainteresowania czytelnicze szlachcica. Jest też jednym z najstarszych szlacheckich spisów książek. Księgozbiór ten potwierdza szerokie zainteresowanie literaturą reformacyjną w ówczesnych kręgach dworskich oraz ignorowanie przez ówczesne elity królestwa zakazów zakupu oraz udostępniania luterańskich druków.</p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49203Kalwińska z Chrystusem wojna i odnaleziona Kolęda paniom saskim – domniemany autor i edycja wierszy antyprotestanckich2024-03-05T17:48:44+01:00Michał E. Nowakowskimichal.nowakowski@kul.pl<p>Celem artykułu jest próba ustalenia autorstwa dwóch siedemnastowiecznych, antyprotestanckich cyklów epigramatycznych – <em>Kolędy paniom saskim </em>oraz <em>Kalwińskiej z Chrystusem wojny </em>– oraz ich pierwsze krytyczne wydanie, uwzględniające utwory dotychczas nieznane oraz uważane za zaginione. Wywód atrybucyjny obejmuje ustalenia dotyczące czasu i okoliczności powstania obu cyklów, omówienie ich cech wspólnych oraz istniejących przekazów, a także skorygowanie i uzupełnienie stanu wiedzy na temat życia i twórczości jezuity Jana Chądzyńskiego, prawdopodobnego autora epigramatów.</p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49204The Correspondence of Michał Antoni Hacki and Johannes Hevelius2024-03-05T17:52:47+01:00Maciej Jasińskimjasinski@ihnpan.pl<p>Artykuł przedstawia korespondencję opata oliwskiego Michała Antoniego Hackiego (ok. 1630–1703) z gdańskim astronomem Janem Heweliuszem (1611–1687), prowadzoną nieregularnie w latach 1654–1686. Omawia obecne w niej zagadnienia, które uzupełniają dotychczasowe ustalenia dotyczące biografii obu korespondentów, w tym m.in. zainteresowania Hackiego muzyką czy przekonanie Heweliusza o niesłuszności stosowania pozycyjnych instrumentów astronomicznych zaopatrzonych w lunety. Ponadto przedstawia nieznane dotychczas okoliczności wyznaczenia gwiazdozbioru Tarczy ku czci Jana III i dedykowania mu książki Heweliusza.</p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49206Due biblioteche cracoviesi del tardo Seicento: piani di lettura incrociati fra presente e passato2024-03-05T17:57:14+01:00Rita Mazzeirita.mazzei@unifi.it<p>Il saggio prende in esame due biblioteche tardo-seicentesche, di cittadini cracoviesi di origine italiana. Quella di Andrzej Kortyn, ossia Andrea Cortini, italiano di seconda generazione, con poco più di una settantina di titoli; e quella del mercante lucchese Girolamo Pinocci, con poco meno di duemila titoli. La formazione di entrambe risaliva al secolo precedente, e i dati incrociati dell’una e dell’altra ci parlano della Cracovia seicentesca, ma anche di quella che era stata l’antica capitale del Regno, e dei suoi molteplici legami con l’Italia.</p> <p> </p> <p>Artykuł omawia dwie biblioteki z drugiej połowy XVII w., będące własnością mieszczan krakowskich pochodzenia włoskiego. Pierwsza z nich, należąca do Andrzeja Kortyna <em>vel </em>Andrei Cortiniego, włoskiego migranta drugiego pokolenia, liczyła nieco ponad 70 tytułów, a druga, której właścicielem był kupiec z Lukki Girolamo Pinocci – nieco mniej niż 2 tys. tytułów. Obydwie powstały w poprzednim stuleciu, a zbiorcza analiza wypływających z nich informacji pozwala na poznanie nie tylko siedemnastowiecznego Krakowa, ale również dawniejszego miasta, niegdyś stolicy Królestwa, oraz jego wielorakich związków z Italią.</p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49198Muzyczne imaginarium Erazma z Rotterdamu2024-03-05T16:55:06+01:00Tomasz Jeżtomasz.jez@uw.edu.pl<p>Przedmiotem artykułu są wyobrażenia na temat muzyki rekonstruowane na podstawie piśmiennictwa Erazma z Rotterdamu. Muzyczne imaginarium tego humanisty obejmuje przede wszystkim refleksje nad rolą sztuki dźwięku w edukacji, formacji religijnej, liturgii i życiu społecznym. Uwaga, którą poświęca tej formie ludzkiej aktywności, wiąże się z wywodzonym z tradycji antycznej i patrystycznej programem odnowy moralnej (<em>renascentia</em>). Pragmatyczne funkcje muzyki są w tym ujęciu jednak także kluczowym elementem jego narratywu humanistycznego, eksploatowanego później i rozwijanego w piśmiennictwie szesnastowiecznych reformatorów Kościoła.</p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49199Boccaccio czy Petrarka? O wybranych źródłach Facecyi polskich2024-03-05T17:00:11+01:00Anna Gallewicza.m.gallewicz@uw.edu.pl<p>Artykuł dotyczy czterech facecji zawartych w traktacie czwartym anonimowego zbioru <em>Facecye polskie</em>, za których pierwowzory uważane są nowele Giovanniego Boccaccia. Analizowane teksty łączy błyskotliwa reakcja słowna bohatera, będąca sposobem na ratunek z opresji. Celem artykułu jest omówienie strategii translatorskich zastosowanych przez polskiego autora oraz próba odpowiedzi na pytanie o inne możliwe źródła facecji 138 aniżeli <em>Dekameron</em>.</p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49200The Battle of Orsha (1514) on Maps: Mapping the Muscovian War as Renaissance Politics of Memory2024-03-05T17:04:59+01:00Jakub Niedźwiedźjakub.niedzwiedz@uj.edu.pl<p>14 września 1514 r. w okolicach miasta Orsza połączone siły polsko-litewskie pokonały wojska moskiewskie. Wśród wielu tekstów upamiętniających bitwę znajdują się również mapy, wydane drukiem między rokiem 1526 a połową XVII w. Autor dowodzi, że każde odwzorowanie kartograficzne bitwy może być interpretowane jako przykład renesansowej polityki pamięci. Bitwa mogła być elementem propagandy dynastycznej Jagiellonów, argumentem w rywalizacji między Rusią Litewską a Moskwą, fragmentem dyskursu republikańskiego lub częścią narracji o wielkiej przeszłości Wielkiego Księstwa Litewskiego.</p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49201Kto napisał Zwierzciadło człowieka krześcijańskiego? O pierwszych jezuickich tłumaczach pism Ludwika z Granady2024-03-05T17:40:34+01:00Mirosława Hanusiewicz-Lavalleemirhan@kul.lublin.pl<p>Artykuł, czyniąc punktem wyjścia problem atrybucji dzieła <em>Zwierzciadło człowieka krześcijańskiego </em>(1567), które od czasów publikacji bibliografii Estreichera uważano za sporządzony przez Stanisława Warszewickiego SJ przekład fragmentu <em>Libro de la oración y meditación </em>Ludwika z Granady, wskazuje Szymona Wysockiego SJ jako właściwego tłumacza oraz przy tej okazji przedstawia dwa inne, nieznane dotychczas, przełożone przez niego teksty hiszpańskiego dominikanina. Twórczość Wysockiego, będącego najpłodniejszym tłumaczem jezuickim we wczesnonowożytnej Europie, pozostaje do tej pory niezbadana. Zarówno jego przekłady pism Ludwika z Granady, jak też kolejne translacje są wszakże interesującym pryzmatem, pozwalającym analizować tajemnice duchowości pierwszej generacji jezuitów polskich oraz ich sposoby konfrontowania się ze „zwrotem antymistycznym” w Towarzystwie Jezusowym za generalatu Ewerarda Mercuriana i później.</p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49211Czesław Głombik (1935–2022)2024-03-05T18:32:44+01:00Kazimierz Wolszaorwp@ihpan.edu.pl<p>Czesław Głombik (1935–2022)</p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49212Stanisław Salmonowicz (1931–2022)2024-03-05T18:35:25+01:00Jacek Wijaczkaorwp@ihpan.edu.pl<p>Stanisław Salmonowicz (1931–2022)</p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 https://apcz.umk.pl/OR/article/view/49213Jan Ślaski (1934–2022)2024-03-05T18:36:57+01:00Marcello Piacentiniorwp@ihpan.edu.pl<p>Jan Ślaski (1934–2022)</p>2024-03-05T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024