Chłopi a mityczny początek narodu w kronikach Marcina Bielskiego i Marcina Kromera
DOI:
https://doi.org/10.12775/OiRwP.2024.01Parole chiave
chłopi, historiografia, Marcin Bielski, Marcin Kromer, sarmatyzm, pamięć kulturowaAbstract
Artykuł analizuje mity fundacyjne zawarte w kronikach Marcina Bielskiego i Marcina Kromera pod kątem obrazowania w nich chłopów. Punktem wyjścia jest tu polemika z popularnym przekonaniem, że w historiografii polskiej XVI stulecia występował mit podboju uzasadniający panowanie szlachty nad plebejuszami. Dzięki zbadaniu inicjalnych partii kronik udowodniono, że w tych dwóch kluczowych pomnikach staropolskiej historiografii nie pojawił się mit podboju chłopów. Zarówno Bielski, jak i Kromer wykorzystują inne strategie legitymizowania podziałów stanowych, co zostało w artykule wskazane i omówione.
Riferimenti bibliografici
Źródła
Bielski J., [Dedykacja] Najjaśniejszemu Zygmuntowi III, w: J. Bielski, M. Bielski, Kronika polska Marcina Bielskiego. Nowo przez Joach[ima] Bielskiego syna jego wydana, Kraków 1597, BK, sygn. Cim.F. 4064
Bielski J., Bielski M., Kronika polska Marcina Bielskiego. Nowo przez Joach[ima] Bielskiego syna jego wydana, Kraków 1597, BK, sygn. Cim.F. 4064
Bielski M., Kronika wszytkiego świata, Kraków 1551, BJ, sygn. St. Dr. Cim. 4059
Bielski M., Kronika wszytkiego świata, Kraków1554, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy, https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/240912/edition/237915/content (2 XI 2023)
Bielski M., Kronika, to jest historyja świata, t. 1–3, oprac. D. Śnieżko, D. Kozaryn, współudz. E. Karczewska, Szczecin 2019 [na podstawie edycji z 1564]
Długosz J., Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 1, tł. S. Gawęda, red. J. Dąbrowski, Warszawa 2009
Kromer M., De origine et rebus gestis Polonorum libri XXX, Basel 1555, BJ, sygn. St. Dr. Cim. 8154
Kromer M., De origine et rebus gestis Polonorum libri XXX, Basel 1568, BJ, sygn. St. Dr. Cim. 8488
Kromer M., O sprawach, dziejach i wszystkich inszych potocznościach koronnych polskich ksiąg XXX, tł. M. Błażewski, Kraków 1611, BJ, sygn. Berol. Uc 4690
Maciej z Miechowa, Chronica Polonorum, Kraków 1521, BJ sygn. St. Dr. Cim. 8516
Orzechowski S., Dyalog albo rozmowa około exekucyi Polskiej Korony, wyd. K. J. Turowski, Kraków 1858
Tacyt P. K., Germania, tł. Tomasz Płóciennik, wstęp i koment. Jerzy Kolendo, Poznań 2008
Opracowania
Assmann J., Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, tł. A. Kryczyńska-Pham, Warszawa 2008
Barycz H., Szlakami dziejopisarstwa staropolskiego. Studia nad historiografią w XVI–XVIII, Wrocław 1981
Bömelburg H.-J., Polska myśl historyczna a humanistyczna historia narodowa (1500–1700), tł. Z. Owczarek, Kraków 2011
Chrzanowski I., Marcin Bielski. Studium literackie, Warszawa 1906
Chwalba A., Harpula W., Cham i pan. A nam, prostym, zewsząd nędza?, Kraków 2022
Cynarski S., Sarmatyzm – ideologia i styl życia, w: Polska XVII wieku. Państwo, społeczeństwo, kultura, red. J. Tazbir, Warszawa 1969
Finkel L., Marcin Kromer historyk polski XVI wieku. Rozbiór krytyczny, Kraków 1883
Głębicka E. J., Pojęcia „populus” i „libertas” w politycznych traktatach Andrzeja Maksymiliana Fredry, w: Łacina jako język elit, red. J. Axer, Warszawa 2004
Kowalski J., Naukowy mit mitu podboju: „naród szlachecki” a naród polski, w: In principio. Mit początku w kulturze średniowiecznej Europy. Tom dedykowany pamięci prof. Jacka Wiesiołowskiego, red. J. Kowalski, W. Miedziak, Poznań 2020
Kowalski J., Sarmacja. Obalanie mitów. Podręcznik bojowy, Warszawa 2016
Kruk-Siwiec J., Czy chłopi zostali skolonizowani przez Sarmatów? O genezie i uporczywym trwaniu pewnego mitu historiograficznego, „Wielogłos. Pismo Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego”, 2022, 3
Leszczyński A., Ludowa historia Polski, Warszawa 2020
Maciejewski J., Sarmatyzm jako formacja kulturowa (geneza i główne cechy wyodrębniające), „Teksty”, 1974, 4
Malicki J., Mity narodowe. Lechiada, Wrocław 1982
Orzeł J., Historia – tradycja – mit w pamięci kulturowej szlachty Rzeczypospolitej XV–XVIII wieku, Warszawa 2016
Otwinowska B., Język – naród – kultura. Antecedencje i motywy renesansowej myśli o języku, Wrocław 1974
Pomian K., Przeszłość jako przedmiot wiary. Historia i filozofia w myśli średniowiecza, Warszawa 1968
Rauszer M., Siła podporządkowanych, Warszawa 2021
Sgambati M., „Lud” – „naród” – „ojczyzna” w słownictwie polskich pisarzy politycznych XVI wieku: Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Stanisława Orzechowskiego, Piotra Skargi, w: Od „Lamentu świętokrzyskiego” do „Adona”. Studia o literaturze staropolskiej, red. G. Brogi Bercoff, T. Michałowska, Warszawa 1995
Słownik starożytności słowiańskich, t. 3, red. W. Kowalenko, G. Labuda, Z. Stieber, Wrocław 1967
Sowa J., Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, Kraków 2011
Suchodolski B., Dzieje kultury polskiej, Warszawa 1986
Szczerbicka-Ślęk L., W kręgu Klio i Kalliope. Staropolska epika historyczna, Wrocław 1973
Śnieżko D., „Kronika wszytkiego świata” Marcina Bielskiego. Pogranicze dyskursów, Szczecin 2004
Śnieżko D., Kozaryn D., Wstęp wydawców, w: M. Bielski, Kronika, to jest historyja świata, t. 1, oprac. D. Śnieżko, D. Kozaryn, współudz. E. Karczewska, Szczecin 2019 [na podstawie edycji z 1564]
Tazbir J., Rzeczpospolita i świat. Studia z dziejów kultury XVII wieku, Wrocław 1971
Ulewicz T., Sarmacja. Studium z problematyki słowiańskiej XV i XVI w., Kraków 2006
Downloads
Pubblicato
Come citare
Fascicolo
Sezione
Licenza
Questo lavoro è fornito con la licenza Creative Commons Attribuzione - Non opere derivate 4.0 Internazionale.
Stats
Number of views and downloads: 340
Number of citations: 0
