Skip to main content Skip to main navigation menu Skip to site footer
  • Register
  • Login
  • Language
    • Čeština
    • Deutsch
    • English
    • Español (España)
    • Français (France)
    • Français (Canada)
    • Hrvatski
    • Italiano
    • Język Polski
    • Srpski
  • Menu
  • Home
  • Current
  • Archives
  • Announcements
  • About
    • About the Journal
    • Submissions
    • Editorial Team
    • Privacy Statement
    • Contact
  • Register
  • Login
  • Language:
  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

A Fine Piece of Ass. Solving Jan Kochanowski’s Gadka
  • Home
  • /
  • A Fine Piece of Ass. Solving Jan Kochanowski’s Gadka
  1. Home /
  2. Archives /
  3. Vol. 60 (2016) /
  4. Materiały

A Fine Piece of Ass. Solving Jan Kochanowski’s Gadka

Authors

  • Radosław Grześkowiak Instytut Filologii Polskiej Uniwersytet Gdański

DOI:

https://doi.org/10.12775/OiRwP.2016.04

Keywords

Jan Kochanowski, old sexuality, poetics of a riddle, scatological humour, ribald humour

Abstract

The collection of Fraszki by Kochanowski contains one riddle (III 78), the answer to which is still widely debated by researchers. The curtly described animal “with just one eye, / standing between a thigh and a thigh” [own trans.] has been interpreted as a musket resting on a stand, a cannon on a platform, but also a homosexual’s anus, a female anus, a penis, a vagina, recently also an old-fashioned outhouse. The paper discusses the poetics of the Old Polish ribald riddle, which suggested indecent associations but eventually provided an innocent answer and embarrassed its recipients for their unseemly thoughts. It turns out, however, that in contrast to the theses put forward up to now, Kochanowski’s Gadka is not such a type of text and should have an unambiguous answer. Detailed lexical analysis of the epigram debunks some of the answers proposed so far (it cannot be a firearm, a penis or an outhouse). The idea according to which the epigram refers to a female anus, despite its inarguable advantages (it does not breach the heteronormativity present in Kochanowski’s erotic poems and constitutes a syncretic combination of erotic and fecal themes of the riddle), is eventually exposed as unacceptable in view of past attitudes towards sodomy, the understanding of which also comprised anal sex. The 17th-century imitators of Gadka – the anonymous author of two variations on the riddle and Stanisław Samuel Szemiot – believed the answer to the riddle was the female reproductive organ. The author of this paper also supports this thesis, giving it grounds by providing comprehensive comparative data on Old Polish erotic riddles concerning the vagina.

Author Biography

Radosław Grześkowiak, Instytut Filologii Polskiej Uniwersytet Gdański

Dr hab. Radosław Grześkowiak, prof. Uniwersytetu Gdańskiego, kierownik Katedry Historii Literatury w Instytucie Filologii Polskiej. Jego zainteresowania naukowe obejmują literaturę staropolską, edytorstwo i emblematykę.

References

Archiwalia

Rkps Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, sygn. 116

Rkps przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie, sygn. Ms.Slav. Fol.9

Rkps Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Kórniku, sygn. 495

Rkps Biblioteki Naukowej Polskiej Akademii Nauk i Akademii Umiejętności, sygn. 1274

Rkps Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, sygn. 190

Rkps British Library w Londynie, Yates Thompson, sygn. Ms 13

Rkps Lwowskiej Narodowej Naukowej Biblioteki Ukrainy, Zbiór Baworowskich, sygn. 1332; Zbiór Ossolineum, sygn. 5888/I

Źródła drukowane

Amoris divini et humani antipathia, Paris 1628

[Biernat z Lublina], Żywot Ezopa Fryga, mędrca obyczajnego i z przypowieściami jego..., Kraków 1578

M. Borzymowski, Morska nawigacyja do Lubeka, oprac. R. Pollak, Gdańsk 1971

R. Columbus, De re anatomica libri XV, Venetiis 1559

Cztery wieki fraszki polskiej, oprac. J. Tuwim, przedm. A. Brückner, wyd. 2, Warszawa 1957

J. Daniecki, Zabawy, Kraków 1606

Gadki toruńskie czyli zagadki weselne z przełomu XVII i XVIII w., oprac. S. Salmonowicz, Toruń 1980

A. Gdacjusz, Dyszkurs o grzechach szóstego przykazania Bożego..., Brzeg 1682 Ł. Górnicki, Dworzanin polski, Kraków 1566

J. Kochanowski, Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1955

J. Kochanowski, Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, wyd. 11, Warszawa 1980

J. Kochanowski, Dzieła wszystkie. Wydanie pomnikowe, t. 2, Warszawa 1884

J. Kochanowski, Fraszki, Kraków 1612

J. Kochanowski, Fraszki, Kraków 1617

J. Kochanowski, Fraszki, Kraków 1629

J. Kochanowski, Fraszki, oprac. S. Łempicki, Lwów 1928

J. Kochanowski, Fraszki, oprac. J. Pelc, wyd. 2 zm., Wrocław 1991

A. Korczyński, Fraszki, oprac. R. Pollak, Wrocław 1950

A. Korczyński, Wizerunk złocistej przyjaźnią zdrady, wyd. R. Grześkowiak, Warszawa 2000

J. G. Krünitz, Oekonomische Encyklopädie, t. 100: Nachjahr – Nahme, Berlin 1805

H. Morsztyn, Wiersze padewskie, oprac. R. Grześkowiak, Warszawa 2014

J. A. Morsztyn, Utwory zebrane, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1971

Z. Morsztyn, Emblemata, oprac. J. i P. Pelcowie, Warszawa 2001

S. Niemojewski, Diariusz drogi spisanej i różnych przypadków pociesznych i żałosnych prowadząc córkę Jerzego Mniszka, Marynę, Dymitrowi Iwanowiczowi w roku 1606, wyd. R. Krzywy, Warszawa 2006

Polska fraszka mieszczańska. Minucje sowiźrzalskie. Utwory wyłączone z pierwszego wydania zbiorowego, oprac. K. Badecki, Kraków 1948

W. Potocki, Ogród fraszek, wyd. A. Brückner, t. 1–2, Lwów 1907

U. Radziwiłłowa, Komedyje i tragedyje..., Żółkiew 1754

M. Rej, Figliki, oprac. M. Bokszczanin, wstęp J. Krzyżanowski, Warszawa 1974

Rozmowy Salomona z Marchołtem, tł. i oprac. M. Eder, Wrocław 2014

S. Rysiński, Proverbiorum polonicorum ... chiliades duae et centuriae duae / Przypowieści polskich ... dwa tysiąca i dwieście, Lubecae ad Chronum 1621

S.S. Szemiot, Sumariusz wierszów, oprac. M. Korolko, Warszawa 1981

U. Tasso, Gofred abo Jeruzalem wyzwolona, tł. P. Kochanowski, Kraków 1618

Zagadki rozmaite i pytania służące zabawie i nauce. Antologia polskiej zagadki literackiej, oprac. J. M. Kasjan, Toruń 1994

Opracowania

M. Bachtin, Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu, tł. A. i A. Goreniowie, wstęp S. Balbus, Kraków 1975

A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2, Warszawa 2000

E. Barylewska-Szymańska, Czystość i higiena w gdańskich domach mieszczańskich drugiej połowy XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 53, 2005, nr 3/4, s. 411–422

K. Bielas, Niesformatowani. Rozmowy, Kraków 2007

J. Birczyńska, Słownik erotyczny „Fraszek” Jana Kochanowskiego, w: Jan Kochanowski i epoka renesansu. W 450 rocznicę urodzin poety (1530–1980), red. T. Michałowska, Warszawa 1984, s. 334–348

A. Brückner, Ezopy polskie, Kraków 1902

A. Brückner, Język Wacława Potockiego. Przyczynek do historii języka polskiego, Kraków 1900

J. Duska, Tajemnicza „Gadka” z ksiąg III „Fraszek” Jana Kochanowskiego. Rozwiązanie zagadki, w: Wiązanie sobótkowe. Studia o Janie Kochanowskim, red. E. Lasocińska, W. Pawlak, Warszawa 2015, s. 348–355

R. Grześkowiak, Amor curiosus. Studia o osobliwych tematach dawnej poezji erotycznej, Warszawa 2013

R. Grześkowiak, Barokowy tekst i jego twórcy. Studia o edycji i atrybucji poezji „wieku rękopisów”, Gdańsk 2003

R. Grześkowiak, „Próżno się kusić, czym nie dano być”. Jak Salomon Rysiński pasował Biernata z Lublina na pierwszego paremiografa Rzeczypospolitej, w: Biernat z Lublina a literatura i kultura wczesnego renesansu w Polsce, red. J. Dąbkowska-Kujko, A. Nowicka-Struska, Lublin 2015, s. 123–153

R. Grześkowiak, Przysłowia „są jakoby szpikiem niejakim bystrego rozumu i głębokiego dowcipu ludzkiego”. Nieznane wydanie „Przypowieści polskich, od Solomona Rysińskiego zebranych, dwa tysiąca i dwieście” z roku 1621, w: Sarmackie theatrum VII. W kręgu rodziny i prywatności, red. M. Jarczykowa, R. Ryba, Katowice 2014, s. 117–123

M. Hanusiewicz, Pięć stopni miłości. O wyobraźni erotycznej w polskiej poezji barokowej, Warszawa 2004

J. M. Kasjan, Polska zagadka ludowa, Wrocław 1983

R. Krzywy, Eros wyzwolony. Obscena Daniela Naborowskiego w kontekście kulturowym i literackim, w: Daniel Naborowski. Krakowianin – Litwin – Europejczyk, red. K. Follprecht, K. Gajdka, Katowice 2008, s. 27–44

R. Krzywy, Rokokowe epitalamiony Stanisława Trembeckiego wobec tradycji gatunku, „Wiek Oświecenia”, 20, 2004, s. 121–142

J. Krzyżanowski, Zagadka i jej problematyka, w: idem, Szkice folklorystyczne, s. 3: Wokół legendy i zagadki. Z zagadnień przysłowioznawstwa, Kraków 1980, s. 16–36

S. B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 1/1–2, Lwów 1807–1808

T. Nastulczyk, P. Oczko, Homoseksualność staropolska. Przyczynek do badań, Kraków 2012

K. Obremski, „Ma Eufrozyna coś osobliwego”. Poetyka toruńskiej zagadki weselnej przełomu XVII i XVIII w., „Barok”, 15, 2008, nr 1, s. 173–188

K. Obremski, O alternatywnych rozwiązaniach toruńskich zagadek weselnych, „Literatura Ludowa”, 2012, nr 2, s. 25–31

K. Obremski, Toruńskie zagadki weselne: porównania – obrazowanie – obyczajność, „Pamiętnik Literacki”, 104, 2013, nr 3, s. 99–118

M. Pankowski, Polska poezja nieokrzesana (próba określenia zjawiska), „Teksty”, 1978, nr 4, s. 30–46

R. Pollak, Notatki na marginesie utworów A. Korczyńskiego, „Pamiętnik Literacki”, 43, 1952, s. 599–603

S. Salmonowicz, Szkice toruńskie z XVII–XVIII wieku, Toruń 1992

Słownik folkloru polskiego, red. J. Krzyżanowski, Warszawa 1965

Słownik polszczyzny Jana Kochanowskiego, t. 1–5, red. M. Kucała, Kraków 1994–2012

Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 21, red. M. R. Mayenowa, Wrocław 1992

Sowiźrzał krotochwilny i śmieszny. Krytyczna edycja staropolskiego przekładu „Ulenspiegla”, wyd. R. Grześkowiak, E. Kizik, Gdańsk 2005

M. D. Stringer, I. Becker, Colombo and the Clitoris, „European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology”, 151, 2010, nr 2, s. 130–133

I. Szlesiński, Język Samuela Twardowskiego (frazeologia i składnia), „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, 16, 1970, s. 87–120

T. Ulewicz, O najstarszych i późniejszych zapożyczeniach językowych w Polsce: glosa historyczno-kulturalna, „Terminus”, 1/2, 2000, s. 19–26

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

Downloads

  • PDF (Język Polski)

Published

2016-01-01

How to Cite

1.
GRZEŚKOWIAK, Radosław. A Fine Piece of Ass. Solving Jan Kochanowski’s Gadka. Odrodzenie i Reformacja w Polsce. Online. 1 January 2016. Vol. 60, pp. 111-141. [Accessed 8 July 2025]. DOI 10.12775/OiRwP.2016.04.
  • ISO 690
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Download Citation
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Issue

Vol. 60 (2016)

Section

Materiały

Stats

Number of views and downloads: 573
Number of citations: 0

Search

Search

Browse

  • Browse Author Index
  • Issue archive

User

User

Current Issue

  • Atom logo
  • RSS2 logo
  • RSS1 logo

Information

  • For Readers
  • For Authors
  • For Librarians

Newsletter

Subscribe Unsubscribe

Language

  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Tags

Search using one of provided tags:

Jan Kochanowski, old sexuality, poetics of a riddle, scatological humour, ribald humour
Up

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partners

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Nicolaus Copernicus University Accessibility statement Shop