Old Testament Colour Terms in Polish Sixteenth-Century Translations of the Bible
DOI:
https://doi.org/10.12775/OiRwP.2025.06Keywords
colour terms, 16th-century Polish Bible translations, Middle Polish, Hebrew, Greek, LatinAbstract
This article aims to examine colour terms in Polish translations of the Old Testament made in the sixteenth century: of Jan Leopolita (1561), the Radziwiłł (Brzeska) Bible (1563), of Szymon Budny (1572) and Jakub Wujek (1599). The differences between translations are apparent both on a non-linguistic and linguistic level. Non-linguistic differences arise from religious variations that influence the choice of primary sources, while linguistic differences are seen in the increased number of colour terms used in translations. Additionally, the original motivation behind specific words often gets lost during translation, which can obscure the meaning of the original content.
References
Źródła i skróty
Bud. – Biblia, to iest księgi Starego i Nowego przymierza z nowu z ięzyka ebrejskiego, greckiego, łacińskiego prełożona z predmową S. Budnego, jako tłumacza, Nieśwież 1570; Zasław 1570–1572
Calv. – La Bible Française de Calvin, t. 1: Livres de L’ancien Testament, Paris 1897
Leop. – Leopolita. Faksimile der Ausgabe Krakau 1561, Paderborn et al. 1988
LXX – Septuaginta. Id est Vetus Testament graece iuxta LXX interpretes edidit Alfred Rahls, Stuttgart 1979.
Ostrog. – Библия, Острог 1581
Radz. – Biblia Święta, to iest księgi Starego y Nowego Zakonu własnie z żydowskiego, greckiego i łacińskiego na polski język z pilnością i wiernie wyłożone, Brześć Litewski 1563
SJPD – Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, https://doroszewski. pwn.pl (20 V 2025)
SP XVI – Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 1–, Wrocław–Warszawa 1956–
SW – Słownik języka polskiego, t. 5, red. J. Karłowicz et al., Warszawa 1912
Vulg. – Biblia Sacra. Iuxta Vulgatam Versionem, Stuttgart 1994
WSJP – Wielki słownik języka polskiego (Kraków), https://www.wsjp.pl (20 V 2025)
Wuj. – Biblia w przekładzie J. Wujka z 1599 r. Transkrypcja typu B, Warszawa 2000
Opracowania
Almalech M., Colors as a Semiotic Tool for Bible Analysis, w: Sign, Method and the Sacred. New Directions in Semiotic Methodologies for the Study of Religion, ed. by J. Cronbach Van Boom, T.-A. Põder, Berlin–Boston 2021, s. 243–266
Almalech M., The Cultural Unit Black in the Old Testament, w: Discourses on Colour, ed. by D. Gonigroszek, Piotrków Trybunalski 2018, s. 27–60
Almalech M., Cultural Unit Red in the Old Testament, „Language and Semiotic Studies”, 9, 2023, 1, s. 104–142
Beeks R., Etymological Dictionary of Greek, vol. 2, Leiden–Boston 2010
Bieńkowska D., Jak Jakub Wujek Pismo święte na język polski przekładał, „Bobolanum”, 9, 1998, s. 26–32
Blue Letter Bible, https://www.blueletterbible.org (14 XII 2024)
Boryś W., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005
Brown F. et al., Enhanced Brown-Driver-Briggs Hebrew and English Lexicon, with an Appendix Containing the Biblical Aramaic, Based on the Lexicon of W. Gesenius as Translated by E. Robinson, by F. Brown, with the Cooperation of S. R. Driver and Ch. A. Briggs, Oxford 1977 (Washington 2000)
Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1985
Eco U., How Culture Conditions the Colours We See, w: On Signs, ed. by M. Blonsky, Baltimore 1996, s. 157–175
Frick D. A., Polish Sacred Philology in the Reformation and the Counter-Reformation, Los Angeles–London 1989
Gesenius W., Hebrew and Chaldee Lexicon to the Old Testament Scriptures, Cambridge–Boston 1882
Godefroy F., Dictionnaire l’ancienne langue française et de tous ses dialectes du IX au XV siècle, Paris 1892
Górski K., Biblia polska do r. 1632, w: Fragen der polnischen Kultur in 16. Jahrhundert, hrsg. von R. Olesch, H. Rothe, Giessen 1980, s. 172–181
Gradwohl R., Die Farben im Alten Testament, Berlin 1963
Hoad T. F., The Concise Oxford Dictionary of English Etymology, Oxford 1996
Jastrow M., A Dictionary of the Targum, the Talmud Babli and Yerushalmi, and Midrashic Literature, London–New York 1903
Kossowska M., Biblia w języku polskim, t. 1, Poznań 1968
Kwilecka I., Biblia Brzeska, jej dzieje i znaczenie, „Nauka”, 3, 2006, s. 112–121
Kwilecka I., Problem autorstwa przekładu Apokryfów w Biblii Szymona Budnego z 1572 roku, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, 33, 1996, s. 47–64
Larousse, https://www.larousse.fr/dictionnaires/francais/ternir/77419#:~:text= verbe%20passif,1.,objets%20d’%C3%A9tain%20ternissent%20rapidement.&text=brillant%20-%20%C3%A9clatant%20-%20%C3%A9tincelant,2.,sort%20terni%20de%20cette%20affaire (14 XII 2024)
Leszczyński R. M., Biblia brzeska – ewangelicka czy antytrynitarna?, w: idem, Biblia brzeska – historia, język, teologia, Łódź 2013, s. 55–104
Lewis Ch. T., Short Ch., A Latin Dictionary, Oxford 1879
Liddell H. G., Scott R., A Greek-English Lexicon, Oxford 1901
Linde S. B., Słownik języka polskiego, t. 3, Warszawa 1812
Łuczak A., Droga Szymona Budnego do krytycznego wydania Nowego Testamentu z 1574 roku, Warszawa 2016
Niermeyer J. F., Mediae Latinitatis lexicon minus, Leiden 1976
Rashi, The Complete Jewish Bible with Rashi Commentary, https://www.chabad. org/library/bible_cdo (14 XII 2024)
Sikora T., Symbolika barw w mistyce żydowskiej. Prolegomena, „Studia Judaica”, 6, 2003, 2 (12), s. 47–77
Sobczykowa J., O naukowej polszczyźnie humanistycznej złotego wieku. Wujek – Budny – Murzynowski, Katowice 2012
Taylor B. A., Analytical Lexicon to the Septuagint, Peabody (MA) 2009
Thayer’s Greek Lexicon, https://www.blueletterbible.org (14 XII 2024)
Vaan de M., Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages, Leiden–Boston 2008
Wierzbicka A., The Meaning of Colour Terms. Semantics, Cultures and Cognition, „Cognitive Linguistics”, 1, 1990, 1, s. 99–150
Zaręba A., Nazwy barw w dialektach i historii języka polskiego, Wrocław 1954
Дворецкий И., Древнегреческо-русский словарь, t. 1–2, Москва 1958
Дворецкий И., Латинско-русский словарь, Москва 2000
Лабынцаў Ю., Пачатае Скарынам, Мінск 1990
Черных П., Историко-этимологический словарь современного русского языка, t. 2, Москва 1994
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 6
Number of citations: 0
