A few the Yiddishisms in the Polish criminal dialect
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2019.015Keywords
lexical semantics, etymology, language history, criminal jargonAbstract
The author discussed the etymology of few Yiddishisms – the words used in Polish criminal jargon, from the 19th century until the interwar period. In this text the author presented the lexemes listed in the oldest Polish sociolectical dictionaries, e.g.: bałmelchume, musor, meszures, chatrak, tatajłemnyk (the publishing rules forced the author to limit the description – he dealt with the names of police officers and prison guards). Mainly presented words did not survive, today they are not appearing in non-standard dialect. This article filled the gap in the research on the origins of some jargon words.
References
Adamczyk A., 2018, Hebrew and Polish: Mutual Influences and Their Contribution in Creating a Polish Criminals’ Jargon, Polish Political Science Yearbook 47(2), s. 424–435.
Altbauer M., 2002, Wzajemne wpływy polsko-żydowskie w dziedzinie językowej, wyb. i opr. M. Brzezina, Kraków: PAU.
Althaus H.P., 2010, Kleines Lexikon deutscher Wörter jiddischer Herkunft, München: C.H. Beck,
Avé-Lallemant F.Ch.B., 1858, Das deutsche Gaunerthum in seiner social-politischen, literarischen und linguistischen Ausbildung zu seinem heutigen Bestande. Zweiter Theil, Leipzig: F.A. Brockhaus.
Ben-'Ūrī A., 1936, Słownik hebrajsko-polski, Warszawa–Tel-Aviv: E. Gitlin.
Benury A., 1934, Słownik polsko-hebrajski, Warszawa–Tel-Aviv: E. Gitlin.
Bernfeld I., 1926, Zupełny słownik języka hebrejskiego i polskiego, Berlin–Wiedeń: B. Harz.
Bożyczko Z., 1972, Przestępstwo i życie, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład im. Ossolińskich.
Brafmann A., 1914, Żydzi i Kahały, tłum. K. Wolski, Warszawa: s.n.
Brzezina M., 1979, Języki mniejszości narodowych w tekstach literackich i folklorystycznych. I. Południowokresowa polszczyzna Żydów, Warszawa–Kraków: PWN.
Brzezina M., 1986, Polszczyzna Żydów, Warszawa: PWN.
Budziszewska W., 1957, Żargon ochweśnicki, Łódź–Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
Cała A., 1989, Asymilacja Żydów w Królestwie Polskim (1864–1897). Postawy, konflikty, stereotypy, Warszawa: PIW.
Cała A., Węgrzynek H., Zalewska G., 2000, Historia i kultura Żydów Polskich. Słownik, Warszawa: WSiP.
Cienkowski W., 1964, Ogólne założenia metodologiczne badania zapożyczeń leksykalnych, Poradnik Językowy 10, s. 417–429.
Falkenberg C., 1818, Versuch einer Darstellung der verschiedenen Classen von Räubern, Dieben und Diebeshehlern, mit besonderer Hinsicht auf die vorzüglichsten Mittel sich ihrer zu bemächtigen, ihre Verbrechen zu entdecken und zu verhüten. Zweiter Theil, Berlin: Dunker & Humblot.
Feldman W., 1889, Żydziak. Szkic psychologiczno-społeczny, Lwów: J.L. Pordes.
Feleszko K., 2002, Bukowina – moja miłość. Język Polski na Bukowinie karpackiej do 1945 roku. Tom 2: Słownik [red. E. Rzetelska-Feleszko], Warszawa: IS PAN – SOW.
Gajek M., 2016, Wpływy polskie w jidysz według „History of the Yiddish Language” Maxa Weinreicha – przegląd i próby weryfikacji, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 51, s. 88–118.
Geller E., 1994, Jidysz – język Żydów polskich, Warszawa: PWN.
Geller E., 2001, Warschauer Jiddisch, Tübingen: Max Niemeyer.
Geller E., 2008, Spory o genezę języka jidysz, w: E. Geller, M. Polit (red.), Jidyszland. Polskie przestrzenie, Warszawa: Wydawnictwo UW, s. 17–43.
Geller E., 2011, Koszerny biskup ‘Koscherer Bischof’, partyjna dintojra ‘Parteirache’ und andere religiöse Jiddismen in der polnischen Allgemeinsprache, w: A. Nagórko (red.), Sprachliche Säkularisierung (Westslawisch-Deutsch), Hildesheim: Olms, s. 373–395.
Geremek B., 1980, O językach tajemnych, Teksty 2(50), s. 13–36.
Grabias S., 1994, Język w zachowaniach społecznych, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Grabias S., 2010, Środowiskowe i zawodowe odmiany języka – socjolekty, w: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 240–250.
Grek-Pabisowa I., 1997, Historia i współczesność języka polskiego na Kresach Wschodnich, Warszawa: IS PAN – SOW.
Grzegorczykowa R., 1993, Pokora, pycha i pojęcia pokrewne, w: J. Bartmiński, M. Mazurkiewicz-Brzozowska (red.), Nazwy wartości. Studia leksykalno-semantyczne, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 23–39.
Janowska A., Waśkowski K., 2011, Krótkie rzeczy potrzebnych z strony wolności a swobód polskich zebranie. Wolność, swoboda, niepodległość, w: A. Janowska, M. Pastuchowa, R. Pawelec (red.), Humanizm w języku. Wartości humanistyczne w polskiej leksyce i refleksji o języku, Warszawa: Neriton, s. 417–453.
Jędrzejewski P., 2009, Judaizm bez tajemnic, Kraków: Stowarzyszenie Pardes.
Kamińska-Szmaj I., 2007, Agresja językowa w życiu publicznym. Leksykon inwektyw politycznych (1918–2000), Wrocław: Wydawnictwo UWr.
Kania S., 1972, Grypsera, Poradnik Językowy 10, s. 597–602.
Kania S., 1986, Polska gwara konspiracyjno-partyzancka. 1939–1945, Warszawa–Poznań: PWN.
Katz D., 2019, A Yiddish Cultural Dictionary (for the 21st Century), Wilno: Vilnius Gediminas Technical University.
Kempf Z., 1985, Wyrazy „gorsze” dotyczące zwierząt, Język Polski LXV, 2–3, s. 125–144.
Kempf Z., 1989, Dwa aspekty wyrazów negatywnych dotyczących zwierząt, Język Polski LXIX, 2–3, s. 208–209.
Klepsch A., 2004, Westjiddisches Wörterbuch. Auf der Basis dialektologischer Erhebungen in Mittelfranken. Band 1–2, Tübingen: Мах Niemeyer.
Klugman A., 2000, Słownik polsko-hebrajski 2000, Wrocław: Europa.
Klugman A., 2003, Żyd – co to znaczy?, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Kopciowski A., 2014, Półświatek przestępczy na łamach lubelskiej prasy jidysz (1918–1939), Studia Judaica 17, 1(33), s. 57–84.
Kopciowski A., 2016, Polska to nie oni. Polska i Polacy w polskojęzycznej prasie żydowskiej II Rzeczypospolitej, The Polish Review 61, 1, s. 106–109.
Królikowska S., 1974, O współczesnym słownictwie przestępców, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne 110, s. 55–77.
Kurzowa Z., 1983, Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, Warszawa–Kraków: PWN.
Malec J., 1987, U źródeł polskiej nauki policji w XVIII wieku, Krakowskie Studia Prawnicze 20, s. 159–173.
Małocha A., 1994, Żydowskie zapożyczenia leksykalne w socjolekcie przestępczym, w: J. Anusiewicz, B. Siciński (red.), Język a kultura. Tom 10: Język subkultur, Wrocław: Wiedza o Kulturze, s. 135–170.
Mark A., 2016, Słownik polsko-jidysz, Kraków: Europa.
Milewski S., 1971, Gwara przestępcza i jej przenikanie do języka ogólnego, Poradnik Językowy 2, s. 92–101.
Misiuk A., 2008, Historia Policji w Polsce od X wieku do współczesności, Warszawa: WAiP.
Obara J., 2012, Zapożyczenia w żargonie przestępczym i slangu młodzieżowym, Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego XXIX, s. 87–104.
Pacuła J., 2012, Polskie i rosyjskie egzoetnonimy i przezwiska Żyda w kontekście stereotypu językowego, w: B. Mitrenga (red.), Linguarum Silva. T. 1: Opozycja – przeciwieństwo – kontrast, Katowice: Wydawnictwo UŚ, s. 135–148.
Pacuła J., 2016, Szablony nazewnicze Żyda w polszczyźnie i innych językach słowiańskich, w: M. Grech, A. Siemes (red.), Badanie i projektowanie komunikacji. T.5, Wrocław: Libron, s. 165–192.
Rosół R., 2010, O zapomnianych znaczeniach pol. „bachor” i „bachur”, Linguistica Copernicana 1(3), s. 235–249.
Rozenman G., 1936, Zagadnienie uboju rytualnego, Białystok: s.n.
Schoeps J.H. (red.), Nowy Leksykon Judaistyczny, tłum. E. Ptaszyńska-Sadowska, Z. Rybicka, Warszawa: Cyklady.
Spivak C.D., Bloomgarden Y.S., 1911, Yiddish dictionary, containing all the Hebrew and Chaldaic elements of the Yiddish lanuage, illustrated with proverbs and idiomatic expressions, New York: Minkus Bros.
Stępniak K., 1973, Nazwy gwary złodziejskiej, Poradnik Językowy 4, s. 209–213.
Thiele A.F., 1841, Die jüdischen Gauner in Deutschland, ihre Taktik, ihre Eigenthümlichkeiten und ihre Sprache, nebst ausführlichen Nachrichten über die in Deutschland und an dessen Grenzen sich aufhaltenden beriichtigsten judischen Gauner, Berlin: Selbstverl.
Tomaszewski J., Żbikowski A. (red.), 2001, Żydzi w Polsce. Leksykon. Życie i kultura, Warszawa: Cyklady.
Rak M., 2016, Kilka uwag o socjolekcie przestępczym polszczyzny przedwojennego Lwowa, Socjolingwistyka 30, s. 133–145.
Walczak B., 1986, Metoda świadectw bezpośrednich w badaniach etymologicznych nad zapożyczeniami, Prace Filologiczne XXXIII, s. 171–177.
Walczak B., 1989, Paralele w rozwoju znaczeniowym galicyzmów w języku polskim i rosyjskim, w: H. Popowska-Taborska (red.), Paralele w rozwoju słownictwa języków słowiańskich, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład im. Ossolińskich, s. 77–93.
Walczak B., 1999, Zapożyczenia leksykalne (formalnosemantyczne) czy kalki? O pewnym typie zapożyczeń w kontaktach języków blisko spokrewnionych, w: M. Blicharski, H. Fontański (red.), Słowotwórstwo, semantyka i składnia języków słowiańskich, Katowice: Wydawnictwo UŚ, s. 124–133.
Wieczorkiewicz B., 1961, O gwarach środowiskowych, Poradnik Językowy 5, s. 225–232.
Wolf S.A., 1994, Wörterbuch des Rotwelschen. Deutsche Gaunersprache, Hamburg: Buske.
Yiddish Dialect Dictionary, [online:] https://yiddishdialectdictionary.com [25.07.2019].
Zdanowicz A. et al., 1861, Słownik języka polskiego, t. 1–2, Wilno: Maurycy Orgelbrand.
Балдаев Д.С., Белко В.К., Исупов И.М., 1992, Словарь тюремно-лагерно-блатного жаргона. Речевой и графический портрет советской тюрьмы, Москва: Края Москвы.
Грачёв М., 1992, Язык из мрака. Блатная музыка и феня. Словарь, Нижний Новгород: Флокс.
Грачёв М.А., 2006, Толковый словарь русского жаргона, Москва: Юнвес.
Елистратов В.С., 2000, Словарь русского арго (материалы 1980-1990-х гг.), Москва: Русские словари.
Елистратов В.С., 2006, Толковый словарь русского сленга, Москва: АСТ-Пресс Книга.
Ожегов С.И., Шшедова Н.Ю́., (red.), Толковый словарь русского языка, Москва: Азъ.
Підкуймуха Л.М., 2013, Батярський жаргон міжвоєнного Львова в соціокультурному аспекті, Наукові записки НДУ. Серія: Філологічні науки 1, s. 228–233.
Потапов С.М., 1827, Словарь жаргона преступников (блатная музыка), Москва: НКВД.
Смирнов В.П., 2003, Большой полутолковый словарь одесского языка, Москва: Друк.
Трубачёв О.Н. (red.), 1994, Этимологический словарь славянских языков. Вып. 20, Москва: Наука.
Трубачёв О.Н. (red.), 2007, Этимологический словарь русского языка. Вып. 10, Москва: Наука.
Хобзей Н., Сімович К., Ястремська Т., Дидик-Меуш Г., 2012, Лексикон львівський – поважно і на жарт, Львів: Інститут українознавства НАН України.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Stats
Number of views and downloads: 628
Number of citations: 0
