Wilhelm von Humboldt a Jan Baudouin de Courtenay i Ferdinand de Saussure: filozoficzne podstawy nowożytnej myśli lingwistycznej
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2019.002Słowa kluczowe
epistemologia, jednostka lingwistyczna, znak, poznanie, poglądy na naturę językaAbstrakt
Celem artykułu jest próba syntetycznego i konfrontacyjnego nakreślenia poglądów odnoszących się do teorii języka Humboldta, Baudouina i Saussure’a. Autor wskazuje na zależności między tymi koncepcjami, a także śledzi najważniejsze związki między uczonymi. Ostatecznie formułuje hipotezę wyjaśniającą relacje pomiędzy doktrynami. Koncepcje języka Humboldta, Baudouina i Saussure'a nawiązują do hipotezy Kanta głoszącej, że przedmioty doświadczenia stanowią wytwór umysłu, co trzeba uznać za jedną z postaci idealizmu.
Bibliografia
Adamska-Sałaciak A., 1996, Language change in the works of Kruszewski, Baudouin de Courtenay and Rozwadowski, Poznań: MOTIVEX.
Adamska-Sałaciak A., 1998, Jan Baudouin de Courtenay's contribution to linguistic theory, Historiographia Linguistica 25(121), s. 25–60.
Ajdukiewicz K., 1983, Zagadnienia i kierunki filozofii. Teoria poznania. Metafizyka, Warszawa: Czytelnik.
Baudouin de Courtenay J., 1903a, Język i języki, w: A. Pietkiewicz, A. A. Kryński, Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana, t.33, Warszawa: nakład S. Sikorskiego, s. 266–278.
Baudouin de Courtenay J., 1903b, Językoznawstwo, w: J. Aleksandrowicz (red.), Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana, t. 33–34, Warszawa: Drukarnia Aleksandra Tadeusza Jezierskiego, s. 278–296.
Baudouin de Courtenay J., 1904, Szkice językoznawcze, t. 1, Warszawa: Z zapomogi Kasy Pomocy […] im. J. Mianowskiego.
Baudouin de Courtenay J., 1909, Zarys historji językoznawstwa czyli lingwistyki (glottologji), w: A. Heflich, S. Michalski (red.), Dzieje myśli. Historja rozwoju nauk, t. 2(2), Warszawa: Kasa im. J. Mianowskiego, s. 86–293.
Baudouin de Courtenay J., 1922, Zarys historji języka polskiego, Warszawa: Polska Składnica Pomocy Szkolnych.
Baudouin de Courtenay J., 1975–1990, Dzieła wybrane, t. 1–6, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Baudouin de Courtenay J., 2002, Listy z lat 1870–1927, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Baudouin de Courtenay J., 2007, Listy Jana Baudouina de Courtenay do Henryka Ułaszyna z lat 1898–1929, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Baudouin de Courtenay J., 2011, Listy Jana Niecisława Baudouina de Courtenay, w: A. Czelakowska, M. Skarżyński (red.), Materiały do dziejów polskiego językoznawstwa. Listy Jana Niecisława Baudouina de Courtenay, Jana Łosia, Kazimierza Nitscha, Jana Michała Rozwadowskiego, Henryka Ułaszyna, Kraków: Księgarnia Akademicka, s. 29–99.
Baudouin de Courtenay J., 2016a, Autobiogram, w: M. Skarżyński (red.), Materiały do dziejów polskiego językoznawstwa, t. 2: Jan Baudouin de Courtenay. Teksty mniej znane, Kraków: Księgarnia Akademicka, s. 23–57.
Baudouin de Courtenay J., 2016b, Materiały do dziejów polskiego językoznawstwa 2. Jan Baudouin de Courtenay. Teksty mniej znane, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Bogusławski A., Drzazgowska E., 2016, Język w refleksji teoretycznej. Przekroje historyczne, t. 1–2, Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
Brown R. L., 1967, Wilhelm von Humboldt's Conception of Lingustic Relativity, The Hague–Paris: Mouton.
Buyssens E., 1954, Speaking and thinking from the linguistic standpoint, Acta Psychologica 10, s. 136–164.
Chomsky N., 1970, Current Issues in Linguistic Theory, The Hague–Paris: Mouton.
Collinge N. E., 1985, Laws of Indo-European, Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Danielewiczowa M., 2004, Przedmowa do wydania polskiego. Ferdinand de Saussure – siła paradoksu, w: F. d. Saussure, Szkice z językoznawstwa ogólnego, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, s. 11–23.
Danielewiczowa M., 2016, Dosięgnąć przedmiotu. Rzecz o Ferdynandzie de Saussurze, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Deme L., 1980, Egy kérdés visszafordítása. Jan Baudouin de Courtenay emlékére, halálának 50. évfordulóján, Nyelvtudományi Közlemények 82, s. 358–360.
Ferron I., 2009, „Sprache ist Rede”. Ein Beitrag zur dynamischen und organizistischen Sprachauffassung Wilhelm von Humboldts, Würzburg: Königshausen & Neumann.
Feudel G., 1976, Baudouin de Courtenay und F. de Saussure – zwei Traditionslinien in der Entwicklung der Sprachwissenschaft, STUF – Language Typology and Universals 29(1-6), s. 529–533.
Gasparov B., 2013, Beyond pure reason. Ferdinand de Saussure’s philosophy of language and its early romantic antecedents, New York: Columbia Yniversity Press.
H. Tóth I., 1997, Statika, dinamika, nyelvtörténet (Ferdinand de Saussure és Jan Baudouin de Courtenay). w: L. Büky (red.), Nyíri Antal kilencvenéves, Szeged: JATE Magyar Nyelvészeti Tanszék, s. 163–172.
Heinz A., 1978, Dzieje językoznawstwa w zarysie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Heinz A., 1990, Jan Baudouin de Courtenay jako teoretyk języka i indoeuropeista, w: J. Baudouin de Courtenay, Dzieła wybrane, t.4, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 7–31.
Humboldt W. von, 1903–1936, Wilhelm von Humboldts gesammelte Schriften, Berlin–Leipzig: B. Behr–Friedrich Feddersen.
Humboldt W. von, 1905, Wilhelm von Humboldts gesammelte Schriften, t. 4, Berlin: B. Behr.
Humboldt W. von, 1906, Wilhelm von Humboldts gesammelte Schriften, t. 5, Berlin: B. Behr.
Humboldt W. von, 1907a, Wilhelm von Humboldts gesammelte Schriften, t. 7(1), Berlin: B. Behr.
Humboldt W. von, 1907b, Wilhelm von Humboldts gesammelte Schriften, t. 6(1), Berlin: B. Behr.
Humboldt W. von, 1908, Wilhelm von Humboldts gesammelte Schriten, t. 7(2), Berlin: B. Behr.
Humboldt W. von. (2004–2018). Wilhelm von Humboldt: Sprachwissenschaftliche Korrespondenz, [online] https://wvh-briefe.bbaw.de [03.09.2019].
Hurch B., 2018, Humboldts Gegenwart im 19. Jahrhundert, Zeitschrift für Literaturwissenschaft und Linguistik 48(4), s. 611–640.
Kant I., 2004, Krytyka władzy sądzenia, tłum. J. Gałecki i A. Landman, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kant I., 2013, Krytyka czystego rozumu, tłum. M. Żelazny, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Koerner E. F. K., 1973, Ferdinand de Saussure. Origin and development of his linguistic thought in Western studies of language (A contribution to the history and theory of linguistics), Braunschweig: F. Vieweg & Sohn.
Kowalska E. M., 2001, Wprowadzenie, w: W. v. Humboldt, Rozmaitość języków a rozwój umysłowy ludzkości, Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, s. 5–63.
Kowalski M., 2016, Język i czas. Studium myśli naukowej Jana Baudouina de Courtenay i Ferdinanda de Saussure'a, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Lenček R. L., 1989, Language-Society Nexus in Baudouin's Theory of Language Evolution: Language Change in Progress, w: J. Rieger, M. Szymczak, S. Urbańczyk (red.), Jan Niecisław Baudouin de Courtenay a lingwistyka światowa. Materiały z konferencji międzynarodowej, Warszawa 4–7 IX 1979, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińsklich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, s. 75–81.
Lyons J., 1977, Semantics, t. 1-2, Cambridge: Cambridge University Press.
Martinet A., 1980, Éléments de linguistique générale, Paris: Armand Colin.
Meillet A., 1937, Introduction à l'étude comparative des langues indo-européennes, Paris: Hachette.
Minissi N., 1989, F. de Saussure, J. Baudouin de Courtenay and the linguistics of the time, w: J. Rieger, M. Szymczak, S. Urbańczyk (red.), Jan Niecisław Baudouin de Courtenay a lingwistyka światowa. Materiały z konferencji międzynarodowej, Warszawa 4–7 IX 1979, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińsklich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, s. 149–156.
Mueller H., 1966, On re-reading von Humboldt, Monograph Series on Languages and Linguistics 19, s. 97–107.
Nitsch K., 2011, Listy Kazimierza Nitscha do Henryka Ułaszyna (1905–1955), w: A. Czelakowska, M. Skarżyński (red.), Materiały do dziejów polskiego językoznawstwa. Listy Jana Niecisława Baudouina de Courtenay, Jana Łosia, Kazimierza Nitscha, Jana Michała Rozwadowskiego, Henryka Ułaszyna, Kraków: Księgarnia Akademicka, s. 2003–325.
Petit D., Quijano C. M., 2008, Du nouveau à propos du voyage de F.de Saussure en Lituanie, Cahiers Ferdinand de Saussure 61, s. 133–157.
de Saussure F., 1879, Mémoire sur le système primitif des voyelles dans les langues indo-européennes, Leipsick: B. G. Teubner.
de Saussure F., 1894a, À propos de l'accentuation lituanienne, Mémoires de la Société de Linguistique de Paris 8, s. 425–446.
de Saussure F., 1894b, Sur le nominatif pluriel et le génitif singulier de la déclinaison consonantique en lituanien, Indogermanische Forschungen 4(1), s. 456–470.
de Saussure F., 1896, Accentuation lituanienne, Indogermanische Forschungen 6(Anzeiger), s. 157–166.
de Saussure F., 1991, Kurs językoznawstwa ogólnego, tłum. K. Kasprzyk, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
de Saussure F., 1995, Cours de linguistique générale, Paris: Éditions Payot & Rivages.
de Saussure F., 2002, Écrits de linguistique générale, Paris: Gallimard.
de Saussure F., 2004, Szkice z językoznawstwa ogólnego, tłum. M. Danielewiczowa, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
de Saussure F., 2014, Ferdinand de Saussure: Une vie en lettres, 1866–1913, Nantes: Éditions nouvelles Cécile Defaut.
Schlegel F., 2018, „Atheneum”-Fragmente und andere frühromantische Schriften, Ditzingen: Reclam.
Schmidt J., 1865, Die Wurzel AK in Indogermanischen. Mit einem Vorworte von August Schleicher, Weimar: Hermann Böhlau.
Sechehaye A., 1917, Les problèmes de la langue à la lumière d'une théorie nouvelle, Revue Philosophique de la France et de l'Étranger 84, s. 1–30.
Sljusareva N. A., 1970, Lettres de Ferdinand de Saussure à J. Baudouin de Courtenay, Cahiers Ferdinand de Saussure (27), s. 7–17.
Sljusareva N. A., 1974, Essai de comparaison des conceptions de F. de Saussure et de W. von Humboldt, w: R. Godel, R. Amacker, T. de Mauro, L.J. Prieto (red.), Studi saussuriani, Bologna: Il Mulino, s. 265–276.
Sobotka P., 2017, Jan Baudouin de Courtenay – językoznawca filozoficzny, gramatyk, w: Z. Zaron, Z. Greń (red.), My z nich. Spuścizna językoznawców Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: Wydział Polonistyki UW, s. 7–25.
Stankiewicz E., 1986, Baudouin de Courtenay a podstawy współczesnego językoznawstwa, tłum. W. Kalaga, E. Stankiewicz. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Waterman J. T., 1970, Perspectives in linguistics: an account of the background of modern linguistics, Chicago–London: University of Chicago Press.
Бодуэн де Куртенэ И., 1871, Некоторые общие замечания о языковедении и языке, Санкт Петерсбург: Печ. В.И. Головина.
Бодуэн де Куртенэ И., 1963a, Избранные труды по общему языкознанию, t. 1, Москва: Издательство Академии наук СССР.
Бодуэн де Куртенэ И., 1963b, Избранные труды по общему языкознанию, t. 2, Москва: Издательство Академии наук СССР.
Поливанов Е. Д., 1931, За марксистское языкознание. Сборник популярных лингвистических статей, Москва: Изфательство «Федерация».
Слюсарева Н. А., 1970, Теории языковедов Казанской школы и идеи Фердинанда де Соссюра, Труды Самаркандского государственного университета 174(1–26).
Соссюр Ф. де, 1933, Курс общей лингвистики, tłum. А. М. Сухотин, Москва: Соцэкгиз.
Шарадзенидзе, Т. С., 1980, Лингвистическая теория И. А. Бодуэна де Куртенэ и ее место в языкознании XIX-XX веков, Москва: Издательство «Наука».
Щерба Л. В., 1929, И. А. Бодуэн де Куртенэ и его значение в науке о языке (1845–1929), Русский язык в советской школе 6, s. 66.
Щерба Л. В., 1957, И. А. Бодуэн де Куртенэ и его значение в науке о языке (1845–1929), w: Л. В. Щерба, Избранные работы по русскому языку, Москва: Государственное учебно-педагогические издательство Министерства просвещения РСФСР, s. 85–96.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 395
Liczba cytowań: 0