Dwa „tryby” mówienia a kłamstwo
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2023.009Słowa kluczowe
kłamstwo, teoria mówienia, znaczenie czasownikówAbstrakt
Artykuł jest komentarzem do wykładu Andrzej Bogusławskiego wygłoszonego 9 października 2021 r., a poświęconego kłamstwu i wypowiedziom kłamliwym. W pracy przypomniane zostały także podstawowe kontrowersje dotyczące pojęcia ‘kłamstwa’ dyskutowane w filozoficznej i lingwistycznej literaturze przedmiotu. Autorka twierdzi, że obserwacja możliwych w danym języku układów słownych pozwala rozstrzygnąć wątpliwe kwestie. Według niej podstawowym wykładnikiem kłamstwa jest jednostka [ktośi] okłamał [kogośj]. W treści tego predykatu zawarte są dwa pojęcia ‘mówienia’ scharakteryzowane i opisane wcześniej przez A. Bogusławskiego (2021). Predykat ten przesądza także o wiedzy metanadawcy i kłamcy co do faktycznej wartości logicznej treści propozycjonalnej, o którą chodzi. Ponadto wyraża negatywną ocenę działania kłamcy oraz chęć wprowadzenia go w błąd. W artykule pokazane są różnice między dwoma konkurującymi wykładnikami ‘kłamstwa’ - [ktośi] okłamał [kogośj] oraz [ktośi] skłamał [komuśj].
Bibliografia
Antas J., 1999, O kłamstwie i kłamaniu. Studium semantyczno-pragmatyczne, Kraków: Universitas.
Augustyn, św.; De mendacio / On lying, tłum. R.H. Browne, [online:] https://www.newadvent.org/fathers/1312.htm [dostęp: 15.08.2023].
Benton M.A., 2016, Gricean Quality, Nous 50 (4), s. 689–703.
Benton M.A., 2018, Lying, believe and knowledge, w: J. Meibauer (red.), The Oxford Handbook of Lying, Oxford: UOP, s. 120–133.
Bogusławski A., 2004, Remarks on quotative saying, Studies in Polish Linguistics 1, s. 29–45.
Bogusławski A., 2005 (2011), Veredicum laudare necesse est, vitam sustinare non est necesse, Journal of Pragmatics 37, s. 411–431; przedruk w: tegoż, Roztrząsania nadlingwistyczne, Warszawa: BEL Studio, s. 51–74.
Bogusławski A., 2007, A Study in the Linguistics-Philosophy Interface, Warszawa: BEL Studio.
Bogusławski A., 2008, Semantyka, pragmatyka: leksykografa głos demarkacyjny, Warszawa: Takt.
Bogusławski A., 2011, Roztrząsania nadlingwistyczne, Warszawa: BEL Studio, s. 51–74.
Bogusławski A., 2021, Lingwistyczna teoria mowy: preliminaria, Warszawa: WUW.
Boguslawski A., 2023, Wybrane obserwacje logiczno-lingwistyczno-filozoficzne, Warszawa.
Bok S., 1999, Lying. Moral choice in private and public life, New York: Vintage Books/Kindle Edition.
Carson T., 2010, Lying and Deception: Theory and Practice, OUP Oxford. Kindle Edition.
Chishom R.D., Feehan T.D., 1977, The Intend to Deceive, Journal of Philosophy 74, s. 143–159.
Chudy W., 2003, Filozofia kłamstwa, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
Coleman L., Kay P., 1981, Prototype Semantics. The English Word Lie, Language 57 (1), s. 26–44.
Fallis D., 2012, Lying and as a Violation of Grice’s First Maxim of Quality, Dialectica 66 (4), s. 563–581.
Falkenberg G., 1982 (2017), Lüngen. Grundzüge einer Theorie sprachlichter Täuschung. Tübingen: Niemeyer; Kłamstwo. Zarys teorii językowego wprowadzania w błąd (fragmenty), tłum. E. Drzazgowska, komputeropis.
Frankfurt H., 2005 (2008), On Bullshit, Princeton: PUP; O wciskaniu kitu, tłum. H. Pustuła-Lewicka, Warszawa: Wydawnictwo Czuły Barbarzyńca.
Frege G., 1977, Pisma semantyczne, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa: PWN. Kucharski J., 2014, Usprawiedliwione kłamstwo we współczesnej etyce stosowanej, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Lackley J., 2013, Lies and Deception: An Unhappy Divorce, Analysis 73(2), s. 236–248.
Mahon J.E, 2016, The Definition of Lying and Deception, w: E. N. Zalta (red.), The Stanford Encyclopaedia of Philosophy, [online:] https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/lying-definition [dostęp 15.07.2023].
Mahon J.E., 2018, Contemporary approaches to the philosophy of lying, w: J. Meibauer (red.), The Oxford Handbook of Lying, Oxford: UOP, s. 32–55.
Meibauer J., 2014, Lying at the Semantics-Pragmatics Interface, Mouton Series in Pragmatics, De Gruyter. Kindle Edition.
Meibauer J., 2018, Lying, implicating, presupposing, w: J. Meibauer (red.) The Oxford Handbook of Lying, Oxford: UOP, s. 193–202.
Pelc J., 1990, O pojęciu kłamstwa z punktu widzenia semiotyki, Studia Semiotyczne XVI–XVII, s. 89–97.
Puczyłowski T. A., 2018, Uwagi o kłamstwie i kłamaniu na kanwie pracy Jerzego Pelca O pojęciu kłamstwa z punktu widzenia semiotyki, Przegląd Filozoficzny. Nowa seria 2, s. 165–184.
Puzynina J., 1992, O kłamaniu i kłamstwie, w: Język wartości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 186–202.
Saul J. M, 2012, Lying, Misleading and What is Said. An Exploration in Philosophy of Language and in Ethics, Oxford: OUP.
Sorensen R., 2007, Bald-faced lies. Lying without the intend to deceive, Pacific Philosophical Quarterly 88 (2), s. 251–264.
Stalnaker R., 2002, Common Ground, Linguistics and Philosophy 25 (5–6), s. 701–721.
Stokke A., 2018, Lying and Insincerity, Oxford: OUP. Tomasz z Akwinu, św., 1975–1983, Suma teologiczna, tłum. S. Bełcha, Londyn: Veritas, II–II q. 110 a 1–4, s. 26–44.
Wierzbicka A., 2006, Semantyka: jednostki elementarne i uniwersalne, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Wikipedia, [online:] Aleksander Kwaśniewski – Wikipedia, wolna encyklopedia [dostęp 05.10.2023].
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Joanna Zaucha
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 221
Liczba cytowań: 0
