The History of Polish Names of Plants Appearing in P. Crescentius’s Manual
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2014.042Keywords
History of the Polish language, the Polish language of the 16th century, historical fitonyms, Polish vocabulary concerning plants in the reference manual by P. CrescentiusAbstract
The material presented in the article comes from the second edition (1571) of the Polish translation of the reference manual by Peturs de Crescentius. To the extent possible, it was identified and confronted with the historical botanic vocabulary. The aim of the analysis is to trace the mechanism of naming plants described in the manual and to research how the fitonyms functioned in the historical Polish language at that time as well as in the subsequent centuries.
It has been noticed that most names of the pre-Slavic and pre-Indo-European origin fossilize and do not alter throughout the history of the Polish language. Words of younger origin frequently illustrate the phonetic changes which took place in order to simplify articulation. Examples of secondary nominalization, taken from the text, prove that, on the one hand, foreign influences are still present (e.g. sałata); on the other hand, they manifest the use of word-formative mechanisms. Some of the names have disappeared, while others have survived and appear in the botanic nomenclature of the 18th century (in K. Kluk). Moreover, the material analyzed shows the creative input of the translator of the work, who evinced good intuition in choosing the terms which have stood the test of time (e.g. faseol, lubczyk, por).
References
BUDZISZEWSKA W., 1965, Słowiańskie słownictwo dotyczące przyrody żywej, Wro-cław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
CHODURSKA H., 2003, Ze studiów nad fitonimami rękopiśmiennych zielników wschodniosłowiańskich XVII–XVIII wieku, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
DUBISZ S., 1977, Nazwy roślin w gwarach ostródzko-warmińsko-mazurskich, Wro-cław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
HANDKE K., [1992] 1997, Łacińska terminologia a polskie słownictwo botaniczne, w: K. Handke, Rozważania i analizy językoznawcze, Warszawa: Instytut Slawistyki PAN, s. 165–172.
HANDKE K., [1993] 1997, Polskie nazewnictwo botaniczne oczami językoznawcy, w: K. Handke, Rozważania i analizy językoznawcze, Warszawa: Instytut Slawistyki PAN, s. 173–185.
JANKOWIAK L. A., 2005, Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 1: Początki pol-skiej renesansowej terminologii medycznej, Warszawa: Instytut Slawistyki PAN.
JANKOWIAK L. A., 2006, Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 2: Słownik, War-szawa: Instytut Slawistyki PAN.
KAMPER-WAREJKO J., 2009a, Kilka uwag o historii nazw ziół z poradnika P. Krescen-cjusza (1571r.), Studia Językoznawcze 8, Szczecin, s. 71–81.
KAMPER-WAREJKO J., 2009b, Nazwy roślin „z náśienia śię rodzących ná ogrodźiech ku żywnośći ludzkiey” u Krescencjusza a wybrane XVI-wieczne zielniki, Biało-stockie Archiwum Językowe 9, Białystok, s. 115–126.
KAMPER-WAREJKO J., 2009c, XVI-wieczne nazwy polskich roślin jako świadectwo rozwoju języka. Na podstawie „Ksiąg o gospodarstwie” Piotra Krescencjusza, w: D. Bieńkowska, A. Lenartowicz (red.), Tajemnice rozwoju, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, s. 223–234.
KAMPER-WAREJKO J., 2013, Obce nazwy winorośli występujące w poradniku P. Kre-scencjusza (1571), Studia Językoznawcze 12, Szczecin, s. 73–81.
KARŁOWICZ J., 1900–1911, Słownik gwar polskich, Kraków: Nakładem Akademii Umiejętności.
NITSCH K., 1955, Mazowieckie nazwy przyrodnicze, w tegoż: Wybór pism poloni-stycznych, t. 2, Kraków–Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich.
PAWŁOWSKI E., 1974a, Polskie nazwy roślin (Próba klasyfikacji semantycznej), Studia Indoeuropejskie, s. 163–169.
PAWŁOWSKI E., 1974b, Z badań nad nazwami roślin polskich: dzięcielina, Prace Filo-logiczne XXV,
Warszawa, s. 317–324.
PAWŁOWSKI E., 1975, Z badań nad nazwami roślin polskich. Przenęt (Prenanthes), Język Polski LV, s. 201–205.
POLAŃSKI K. (red.), 2003, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
ROGOWSKA E., 1998a, Kaszubskie nazwy roślin uprawnych, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
ROGOWSKA E., 1998b, Z kaszubskiego zielnika: Kąkol, Pomerania, nr 7/8, s. 76–77.
ROGOWSKA E., 2003, Aktywność słowotwórcza nazw roślin w polszczyźnie (w świetle słownika gniazd słowotwórczych współczesnego języka polskiego), w: A. Pstyga (red.), Wokół struktury słowa, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 51–61.
ROGOWSKA E., 2005, Gwarowy obraz roślin w świetle aktywności nominacyjnej ich nazw, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
SOBOTKA P., 2006, Od predykacji do nominacji: próba rekonstrukcji żydowskiej wizji Boga na przykładzie Jego biblijnych i talmudycznych określeń, w: H. Karaś (red.), Czynić słowami, Warszawa: Wydział Polonistyki UW, s. 3–13.
SPÓLNIK A., 1988, Nazwy polskich roślin leczniczych w źródłach od XVI do XVIII w., w: W. Boryś (red.), Studia językoznawcze. Streszczenia prac doktorskich XII, Studia konfrontatywne i historia, Wrocław: Wydawnictwo PAN, s. 177–228.
SPÓLNIK A., 1990, Zapożyczenia w polskim
nazewnictwie botanicznym w źródłach do XVIII wieku, w: M. Preyzner (red.), Język – Teoria – Dydaktyka, Kielce, s. 191–
–206.
SPÓLNIK A., 1993, Nazwy roślinnych afrodyzjaków w staropolskich herbarzach, w: B. Kuźnicka (red.), Historia leków naturalnych, t. 4: Z historii i etymologii pol-skich nazw roślin leczniczych, Warszawa: Instytut Historii Nauki PAN, s. 51–59.
SZCZAUS A., 2002, Funkcjonowanie w polszczyźnie XVI wieku tożsamych znacze-niowo przymiotnikowych dubletów słowotwórczych (na przykładzie przymiotni-ków od nazw roślin), w: M. Białoskórska, L. Mariak (red.), Synchroniczne i dia-chroniczne aspekty badań polszczyzny, t. 8, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, s. 159–171.
WAJDA-ADAMCZYKOWA L., 1989, Polskie nazwy drzew, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
WANIAKOWA J., 2006a, Antroponimia w polskich gwarowych nazwach roślin, w: K. Rymut (red.), Munuscula linguistica in honorem Alexandrae Cieślikowa, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, s. 493–505.
WANIAKOWA J., 2006b, Bunch of Persian plants, w: A. Krasnowolska, K. Maciuszak, B. Mękarska (red.), In the Orient where the Gracious Light... Satura orientalis in honorem Andrzej Pisowicz, Kraków: Księgarnia Akademicka, s. 207–213.
WANIAKOWA J., 2006c, Nazwy niezapominajki (Myosotis) w gwarach polskich jako przykład ekspansji słownictwa literackiego, w: J. Okoniowa (red.), Studia Dialek-tologiczne III, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, s. 71–79.
WANIAKOWA J., 2007a, Dawne polskie ziela w gwarowej szacie, w: R. Laskowski, R. Mazurkiewicz (red.), Amoenitates vel lepores philologiae, Kraków: Instytut Ję-zyka Polskiego PAN, Lexis, s. 332–339.
WANIAKOWA J., 2007b, Pokrzyk wilcza jagoda – polskie nazwy gwarowe rośliny magicznej, w: S. Cygan (red.), W kręgu dialektów i folkloru. Prace ofiarowane Doktor Teresie Gołębiowskiej, Docent Wandzie Pomianowskiej i Docent Zofii Stamirowskiej, Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, s. 215–223.
WRÓBEL H., 1962, Związki staroczesko-staropolskie w terminologii botanicznej, Zeszyty Naukowe WSP w Katowicach, Prace Katedry Języka Polskiego II, s. 105–137.
НЕЩИМЕНКО Γ., 2003, Πроявление тенденции экономии в номинации славянских языков, w: I. Ohnheiser (red.), Komparacja systemów i funkcjonowanie współcze-snych języków słowiańskich. Słowotwórstwo/Nominacja, Opole: Uniwersytet Opolski – Instytut Filologii Polskiej i Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, s. 288–306.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Stats
Number of views and downloads: 485
Number of citations: 0