Towards phrasal attachment of European Portuguese proclitics. A corpus-based inquiry into diachronic phonology-syntax interface
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2019.011Słowa kluczowe
portugalski europejski, allomorfia, interpolacja, zaimki atoniczne, negacja, korpusAbstrakt
Ku nieafiksalnym związkom proklityka-czasownik w europejskiej odmianie języka portugalskiego. Badanie korpusowe nad zmianą w składni wywołaną czynnikami fonologicznymi
Artykuł przybliża powody, dla których portugalskie (europejskie) zaimki atoniczne w pozycji prewerbalnej, dawniej stanowiące część innych wyrażeń, stały się wyrażeniami prozodycznie wprawdzie niesamodzielnymi, lecz składniowo samodzielnymi. Materiał empiryczny pochodzi z utworzonego przez autorów korpusu, opartego na tekstach z XVII, XVIII i XIX wieku, wydobytych z portugalskiej Narodowej Biblioteki Cyfrowej. Ważną rolę w ewolucji klityk odegrał model linearny zwany ‘interpolacją’, czyli brak styczności między przedczasownikową klityką a formą czasownika. Elementem, który jako jedyny mógł je rozdzielić w analizowanym czasie był wykładnik negacji não ‘nie’. Jego lokalizacja po zaimku eliminowała możliwość zmian alomorficznych, jakim ulegały w zwykłej proklizie zaimki 3 os. dopełnienia bliższego. To te właśnie zaimki były najczęściej oddzielone od formy czasownikowej przez não. Zmiana wyeliminowała bardzo trudne w przetwarzaniu mowy sekwencje sylab powstałych wskutek sąsiedztwa não-zaimek 3 os. (stąd popularność sekwencji o odwrotnym szyku: zaimek-não). Ponadto dowiedzione zostało istnienie tzw. samoistnej (nie wymuszonej) interpolacji. Analiza materiału językowego wskazuje, że była ona możliwa w kontekstach pozostawiających użytkownikom swobodę wyboru lokalizacji zaimka (przed bądź po czasowniku), a w których w obecnym portugalskim europejskim obowiązkowa stała się pozycja poczasownikowa.
Bibliografia
Anderson S.R., 2005, Aspects of the Theory of Clitics, Oxford: Oxford University Press.
Arteaga D., 2009, On the existence of null complementizers in Old French, In: P.J. Masullo, E. O’Rourke, C-H Huang (eds.), Romance linguistics 2007: Selected Papers from the 37th Linguistic Symposium on Romance Languages (LSRL), Pittsburgh, 15–18 March 20017, AmsterdamPhiladelphia: John Benjamins, pp. 19–36, [online:] https://doi.org/10.1075/cilt.304.03art.
Bouzouita M., Kempson R.M., 2006, Clitic Placement in Old and Modern Spanish: A Dynamic Account , In: O. Nedergaard Thomsen (ed.), Competing Models of Linguistic Change: Evolution and beyond, AmsterdamPhiladelphia: John Benjamins, pp. 253–268, [online:] https://doi.org/10.1075/cilt.279.16bou.
Bresnan J., 2001, Lexical-Functional Syntax, Oxford: Blackwell.
Castro I., 2006, Introdução à história do português, Lisboa: Edições Colibri.
Da Tos M., The Italian FINIRE-type verbs: a case of morphomic attraction, In: S. Cruschina, M. Maiden, J.-Ch. Smith (eds.), The Boundaries of Pure Morphology, Oxford: Oxford University Press, pp. 45–67.
Dalrymple M., 2001, Lexical Functional Grammar, New York: Academic Press.
Delfitto D., 2002, On the Semantics of Pronominal Clitics and some of its Consequences, Catalan Journal of Linguistics 1, pp. 41–69.
Dryer M., 1988, Universals of negative position, In: M. Hammond, E. Moravcsik, J. Wirth (eds.), Studies in Syntactic Typology, AmsterdamPhiladelphia: John Benjamins, pp. 93–124, [online:] https://doi.org/10.1075/tsl.17.10dry.
Duarte I., Matos G., 2000, Romance Clitics and the Minimalist Program, In: J. Costa (ed.), Portuguese Syntax. New Comparative Studies, Oxford: Oxford University Press, pp. 116–142.
Fiéis M.A., 2001, Interpolação em Português Medieval como Adjunção a XP, In: Actas do XVI Encontro Nacional da Associação Portuguesa de Linguística, Lisboa, Colibri-APL, pp. 197–211.
Gerlach B., 2002, Clitics between syntax and lexicon, AmsterdamPhiladelphia. John Benjamins.
Heap D., Oliviéri M., Palasis K., 2017, Clitic pronouns, In: A. Dufter, E. Stark (eds.), Manual of Romance Morphosyntax and Syntax, BerlinBoston: De Gruyter, pp. 183–229, [online:] https://doi.org/10.1515/9783110377088-005.
Hinzelin M-O., 2010, L’interpolation dans les langues romanes: aspects diachroniques, In: M. Iliescu, H. Siller-Runggaldier, P. Danler (eds.), Actes du XXVe Congrès International de Linguistique et Philologie Romanes. Innsbruck, 3–8 septembre 2007, t. II, Tübingen: Niemeyer, pp. 331–339.
Labelle M., 2001, Trente ans de psycholinguistique, Revue québécoise de linguistique 30(1), pp. 155–176.
Levelt W.J., 1989, Speaking: from intention to articulation, Cambridge, Mass.: MIT Press.
Luís A. 2014, On clitic attachment in Ibero-Romance. Evidence from Portuguese and Spanish, In: P. Amaral, A.M. Carvalho (eds.), Portuguese-Spanish Interfaces: Diachrony, synchrony and contact, AmsterdamPhiladelphia: John Benjamins, pp. 203–235.
Luís A., Otoguro R., 2011, Inflectional Morphology and Syntax in Correspondence: Evidence from European Portuguese, In: A. Galani, G. Hicks, G. Tsoualas (eds.), AmsterdamPhiladelphia: John Benjamins, pp. 97–136, [online:] https://doi.org/10.1075/la.178.07luf.
Luís A., Kaiser G., 2016, Clitic Pronouns: Phonology, Morphology, and Syntax, In: L.W. Wetzels, J. Costa, S. Menuzzi (eds.), The Handbook of Portuguese Linguistics, West Sussex: John Wiley & Sons, Inc, pp. 471–486.
Magro C., 2010, When corpus analysis refutes common beliefs: The case of interpolation in European Portuguese dialects, Corpus 9, pp. 115–135.
Martins A.M., 2000, A Minimalist Approach to Clitic Climbing, In: J. Costa (ed.), Portuguese Syntax. New Comparative Studies, Oxford: Oxford University Press, pp. 169–190.
Martins A.M., 2014, Syntactic Change in Portuguese and Spanish. Divergent and parallel patterns of linguistic splitting, In: P. Amaral, A.M. Carvalho (eds.), Portuguese-Spanish Interfaces: Diachrony, synchrony and contact, AmsterdamPhiladelphia: John Benjamins, pp. 35–64.
Martins A.M., 2016a, Introdução: O português numa perspetiva diacrónica e comparativa, In: A.M. Martins, E. Carrilho (eds.), Manual de linguística portuguesa, BerlinBoston: De Gruyter, pp. 1–40, [online:] https://doi.org/10.1515/9783110368840-003.
Martins A.M., 2016b, A colocação dos pronomes clíticos em sincronia e diacronia, In: A.M. Martins, E. Carrilho (eds.), Manual de linguística portuguesa, Berlin–Boston: De Gruyter, pp. 410–430, [online:] https://doi.org/10.1515/9783110368840-017.
Matos G., 2003, Aspectos sintáticos da negação, In: M.H.M. Mateus, A.M. Brito, I. Duarte, I.H. Faria (eds.), Gramática da Língua Portuguesa (6.a edição), Lisboa: Caminho, pp. 767–793.
Miller Ph., Monachesi P., 2003, Les pronoms clitiques dans les langues romanes, In: D. Godard, A. Abeillé (eds.), Les langues romanes, problèmes de la phrase simple, Paris: CNRS, pp. 53–106.
Piel J.-M., 1989, A flexão verbal do português (Estudo de morfologia histórica), In: J.-M. Piel (eds.), Estudos de linguística Galego-Portuguesa, Lisboa: Imprensa Nacional-Casa de Moeda, pp. 213–244.
Raposo E., 2000, Clitic Pronouns and Verb Movement, In: J. Costa (ed.), Portuguese Syntax. New Comparative Studies, Oxford: Oxford University Press, pp. 266–297.
Sánchez López C., 2017, Coordination and correlatives, In: A. Dufter, E. Stark (eds.), Manual of Romance Morphosyntax and Syntax, BerlinBoston: De Gruyter, pp. 647–688 [online:] https://doi.org/10.1515/9783110377088-018.
Sánchez-Rei X.M., 1999, Repercusións gramaticais do uso da interpolación pronominal en galego, Cadernos de Lingua 19, pp. 85–110.
Spencer A., Luís, A., 2012, Clitics. An Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
Thornton A., 2011, Overabundance (Multiple Forms Realizing the Same Cell): A Non-Canonical Phenomenon in Italian Verb Morphology, In: M. Maiden, J.-Ch. Smith, M. Goldbach, M.-O. Hinzelin (eds.), Morphological Autonomy. Perspectives From Romance Inflectional Morphology, Oxford: Oxford University Press, pp. 358–381.
Vigário M., 2003, The Prosodic Word in European Portuguese, Berlin–New York: De Gruyter.
Waltereit R., 2012, Reflexive Marking in the History of French, Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins.
Zanuttini R., 2001, Sentential Negation, In: M. Baltin, Ch. Collins (eds.), The handbook of contemporary syntactic theory, Oxford–Malden: Blackwell, pp. 511–535.
Zwicky A.M., Pullum, G., 1983, Cliticization vs. Inflection. English n’t. Language 59(3), pp. 502–513.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 380
Liczba cytowań: 0