Relacja między systemem językowym i jego realizacjami w gramatyce konstrukcji

Abstrakt

Artykuł przedstawia, jako przykład ujęcia relacji między systemem językowym a jego realizacjami we współczesnych modelach językoznawczych, które rozwijają i modyfikują rozróżnienie langue i parole de Saussure’a, wizję tego zagadnienia w gramatyce konstrukcji (rozwijanej w różnych wersjach przez C.J. Fillmore’a, A. Goldberg, P. Kaya, M. Fried i in.), należącej do szeroko rozumianego nurtu kognitywnego. Omówione są pojęcia konstrukcji jako skonwencjonalizowanego elementu systemu łączącego formę i funkcję komunikacyjną oraz konstruktu jako rzeczywistego wypowiedzenia, będącego realizacją wielu konstrukcji. Gramatyka konstrukcji należy do modeli języka opartych na uzusie, przyjmujących założenie, że generalizacje systemowe wyłaniają się z częstych przypadków użycia umotywowanych komunikacyjnie. Pokazane są więc przykłady tzw. koercji – „narzucania” konstrukcji na leksemy systemowo z nią niezgodne, widzianego tu nie jako łamanie systemu, lecz jako jeden z mechanizmów jego wykorzystywania w celu kreowania nowych znaczeń, co może prowadzić do przekształcania się konstrukcji, wykształcania się nowych konstrukcji i modyfikacji systemu.