Najstarsza słowiańska leksyka intelektualna
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2011.002Słowa kluczowe
historia leksyki słowiańskiej, leksyka prasłowiańska, etymologia słowiańskaAbstrakt
Der Beitrag ist der Analyse des urslawischen Wortschatzes zum Ausdruck von höheren Hirnfunktionen oder des Intellektes gewidmet. Er untersucht die Her-kunft und die existierenden etymologischen Erklärungen der Substantive mit der Bedeutung ‘Verstand, Vernunft, Intellekt’ (ursl. *umъ, *orzumъ), ‘Gedächtnis’ (ursl. *pamętь), ‘Denken, Nachdenken, Sinnen, Gedanke, Urteil’ (ursl. *myslь, *sdъ, *duma) und Verben mit der Bedeutung ‘denken, nachdenken, grübeln, überlegen, meinen’(ursl. *mьněti, *měniti, *mysliti, *dumati, *sditi), ‘wissen, kennen’ (ursl. *znati, *věděti), ‘können’ (ursl. *umĕti), ‘verstehen, begreifen’ (ursl. *orzumĕti), ‘erinnern, entsinnen’ (ursl. *pomьněti, *pomęnti, *pomenti), ‘vergessen’ (ursl. *zabyti). Fast alle der analysierten Wörter sind im Urslawischen aufgekommen. Nur das ursl. **mętь (< praie. *mentis), das im compositum *pa-mętь erhalten ist, kann man als Erbgut bezeichnen. Zu den Wörtern, die auf indoeuropäische Elemente zurückgehen (für einige gibt es Äquivalente in baltischen Sprachen), gehören die frühen ur-slawischen Innovationen: *mьněti, *-menti, *měniti, *myslь, *pamętь, *sdъ, *umъ, *věděti, *znati. Die anderen sind spätere urslawische Derivate. Das einzige Lehnwort ist vielleicht ursl. *duma.
Bibliografia
BAŃKOWSKI A., 2000, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
BER = Български етимологичен речник, 1962–2011, т. 1–7, София: Издателство на Българската Академия на Науките.
BERNEKER E., 1908–1913, Slavisches etymologisches Wörterbuch, Bd. 1–2, Heidelberg: Carl Winter’s Universitätsbuchhandlung.
BEZLAJ F., 1977–2005, Etimološki slovar slovenskega jezika, t. 1–4, Ljubljana: Mla-dinska knjiga.
BORYŚ W., 1975, Prefiksacja imienna w językach słowiańskich, Wrocław–Warszawa–
–Kraków–Gdańsk: Wydawnictwo Ossolineum.
BORYŚ W., 2005, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
BRÜCKNER A., 1927, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
DERKSEN R., 2008, Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon, Leiden: Brill.
ESBM = Этымалагiчны слоўнiк беларускай мовы, 1978–2010, т. 1–13, Мiнск: „Навука і тэхніка”.
ESJS = Etymologický slovník jazyka staroslověnského, 1989–2010, hl. red. E. Havlová [z. 7–12: red. A. Erhart, od z. 13: red. I. Janyšková], z. 1–15, Praha: Academia.
ESSJa = Этимологический словарь славянских языков. Праславянский лексический фонд, 1974–2010, oтв. редактор О. Н. Трубачев [od t. 32 А. Ф. Журавлев], вып. 1–36, Мoсква: Издательство „Наука”.
ESUM = Етимологiчний словник украïнськоï мови, 1982–2008, т. 1–6, Киïв: Наукова думка.
FRAENKEL E., 1955–1965, Litauisches etymologisches Wörterbuch, Bd. 1–2, Heidel-berg–Göttingen: Winter, Vandenhoeck & Ruprecht.
MACHEK, V., 1968, Etymologický slovník jazyka českého, Druhé, opravené a doplněné vydání, Praha: Academia.
MEILLET A., 1905, Études sur l’étymologie et le vocabulaire du vieux slave, p. 2, Paris: Librairie Émile Bouillon.
MIKLOSICH F., 1886, Etymologisches Wörterbuch der slavischen Sprachen, Wien: Wilhelm Braumüller.
MOSZYŃSKI K., 1967, Kultura ludowa Słowian, t. 2: Kultura duchowa, cz. 1, wyd. drugie, Warszawa: Książka i Wiedza.
POKORNY J., 1949–1959, Indogermanisches etymologisches Wörterbuch, Bd. 1, Bern: Francke Verlag.
POLAŃSKI K., 1962–1994, Słownik etymologiczny języka Drzewian połabskich, t. 1–6, Wrocław: Ossolineum – Warszawa: Energeia.
REJZEK J., 2001, Český etymologický slovník, Voznice: Leda.
SADNIK L., AITZETMÜLLER R., 1975, Vergleichendes Wörterbuch der slavischen Sprachen, Bd. I: A–B, Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
SCHUSTER-ŠEWC H., 1978–1996, Historisch-etymologisches Wörterbuch der ober- und niedersorbischen Sprache, Bd. 1–5, Bautzen: VEB Domowina-Verlag.
SKOK P., 1971–1974, Etimologijski rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, t. 1–4, Zagreb: Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti.
SŁAWSKI F., 1974, Zarys słowotwórstwa prasłowiańskiego, w: Słownik prasłowiański, t. I, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum, s. 43–141.
SŁAWSKI F., 2000, Prasłowiańskie menti ‘wspominać, pamiętać, mentionem facere, commemorare, meminisse’, Јужнословенски филолог LVI/3-4, s. 1033–1034.
SMOCZYŃSKI W., 2007, Słownik etymologiczny języka litewskiego, Wilno: Uniwersytet Wileński.
SNOJ M., 1997, Slovenski etimološki slovar, Ljubljana: Mladinska knjiga.
SP = Słownik prasłowiański, 1974–2001, opracowany przez Zespół Zakładu Słowia-noznawstwa (Instytutu Słowianoznawstwa, Instytutu Slawistyki) PAN, F. Sławski (red.), t. 1–8, Wrocław: Ossolineum.
TRAUTMANN R., 1923, Baltisch-Slavisches Wörterbuch, Göttingen: Bandenhoeck & Ruprecht.
VAILLANT A., 1974, Grammaire comparée des langues slaves, t. 4: La formation des noms, Paris: Éditions Klincksieck.
VASMER = Фасмер М., Этимологический словарь русского языка, перевод с немецкого и дополнения О. Н. Трубачева, т. 1–4, Мoсква 1964–1973: Издательство „Прогресс”.
МЕЛЬНИЧУК А. С., 1967, Об одном из важных видов этимологических исследований, Этимология, Москва: „Наука”, s. 57–66.
ТОПОРОВ В. Н., 1963, К этимологии слав. myslь, Этимлогия, Москва, s. 5–13.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1863
Liczba cytowań: 0
