Schemat składniowy jako idiom – prolegomena do frazeologii operacyjnej
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2021.009Słowa kluczowe
frazeologia operacyjna, gramatyka operacyjna, matryca frazeotwórcza, jednostka językaAbstrakt
Celem artykułu jest wstępna charakterystyka frazeologii operacyjnej, której kształt wyłania się z gramatyki operacyjnej Andrzeja Bogusławskiego. Rozważania w pierwszym podrozdziale szkicu – osadzone na gruncie amerykańskiej filozofii neopragmatystycznej – dotyczą statusu ontologicznego idiomów. Dwie następne partie tekstu są poświęcone, kolejno, terminom: schemat syntaktyczny oraz frazeologizm aktualny. Drugie ze wskazanych wyrażeń oznacza realizację tekstową związku frazeologicznego, tzn. elementu sfery langue. W ostatniej części artykułu autor określa (z proporcjonalistycznego punktu widzenia) właściwy przedmiot badań omawianego paradygmatu frazeologii teoretycznej – jest to byt językowy (frazeologizm, dokładniej: matryca frazeotwórcza) objawiający nieregularność już na poziomie schematu syntaktycznego i/lub na płaszczyźnie suprasegmentalnej.
Bibliografia
Bańko M., 2001, Z pogranicza leksykografii i językoznawstwa: studia o słowniku jednojęzycznym, Warszawa: Wydział Polonistyki UW.
Bąba S., 2009, Frazeologia polska: studia i szkice, P. Fliciński, K. Skibski (red.), Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”.
Bednarek A., Grochowski M., 1993, Zadania z semantyki językoznawczej, Toruń: Wydawnictwo UMK.
Bobrowski I., 2005, Składniowy model polszczyzny, Kraków: Wydawnictwo Lexis.
Bogusławski A., 1971, O metaforze, Pamiętnik Literacki, z. 4, s. 113–126.
Bogusławski A., 1976, O zasadach rejestracji jednostek języka, Poradnik Językowy, z. 8, s. 356–364.
Bogusławski A., 1987, Obiekty leksykograficzne a jednostki języka, w: Z. Saloni (red.), Studia z polskiej leksykografii współczesnej, t. 2, Białystok: Dział Wydawnictw Filii UW, s. 13–34.
Bogusławski A., 1988, Preliminaria gramatyki operacyjnej, Polonica 13, s. 163–222.
Bogusławski A., 1989, Uwagi o pracy nad frazeologią, w: Z. Saloni (red.), Studia z polskiej leksykografii współczesnej, t. 3, Białystok: Dział Wydawnictw Filii UW, s. 13–30.
Bogusławski A., 1993, O proporcjonalności w języku i jej warunkach, w: J. Sambor, J. Linde-Usiekniewicz, R. Huszcza (red.), Językoznawstwo diachroniczne i synchroniczne, Warszawa: Wydawnictwo UW, s. 59–76.
Bogusławski A., 1996, Jeszcze o delimitacji bilateralnych wielkości językowych, w: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Symbolae slavisticae: dedykowane pani profesor Hannie Popowskiej-Taborskiej, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, s. 47–56.
Bogusławski A., 2008, Semantyka, pragmatyka. Leksykografa głos demarkacyjny, Warszawa: Wydawnictwo „Takt”.
Bogusławski A., Garnysz-Kozłowska T., 1979, Addenda do frazeologii polskiej: zeszyt wstępny, Carbondale–Edmonton: Linguistic Research.
Chlebda W., 2003, Elementy frazematyki: wprowadzenie do frazeologii nadawcy, Łask: Oficyna Wydawnicza LEKSEM.
Chlebda W., 2005, Szkice o skrzydlatych słowach: interpretacje lingwistyczne, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Chlebda W., 2010, Skrzydlate słowa a frazeologia, w: S. Bąba, K. Skibski, M. Szczyszek (red.), Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Teoria. Zagadnienia ogólne, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 9–20.
Danielewiczowa M., 2010, Schematy składniowe – podstawowe kwestie metodologiczne, Poradnik Językowy, z. 3, s. 5–27.
Davidson D., 2005, Truth, Language, and History: Philosophical Essays Volume 5, Oxford: Clarendon Press.
Dobaczewski A., 2018, Powtórzenie jako zjawisko tekstowe i systemowe: repetycje, reduplikacje i quasi-tautologie w języku polskim, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Dziamska-Lenart G., 1993, Kolega po piórze, Głos Wielkopolski, nr 72, s. 23.
Dziamska-Lenart G., Fliciński P., 2016, Nowa frazeologia publicystyczna, w: K. Skibski, A. Piotrowicz, M. Witaszek-Samborska (red.), Kultura komunikacji w językach słowiańskich: co nas łączy, co różni, co dziwi, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk: Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, s. 11–25.
Fish S. E., 2002, Interpretacja, retoryka, polityka: eseje wybrane, A. Szahaj (red.) (tłum. K. Abriszewski, A. Derra-Włochowicz, M. Glasenapp-Konkol, A. Grzeliński, M. Kilanowski, A. Lenartowicz, M. Smoczyński, A. Szahaj), Kraków: Universitas.
Fliciński P., 2008, Co po „Psach” zostało? Refleksje frazeografa o niefilmowej przestrzeni współczesnej polszczyzny, Images 11–12, s. 189–197.
Fliciński P., 2015, Migracja stylistyczna w zakresie frazeologii czy zapożyczenie wewnętrzne?, w: B. Afeltowicz, E. Pajewska (red.), Dyskursy trzeciego tysiąclecia III, Szczecin: Volumina.pl Daniel Krzanowski, s. 47–59.
Frege G., 1977, Pisma semantyczne (tłum. B. Wolniewicz), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Grochowski M., 1982, Zarys leksykologii i leksykografii: zagadnienia synchroniczne, Toruń: UMK.
Grochowski M., 1993, Konwencje semantyczne a definiowanie wyrażeń językowych, Warszawa: Zakład Semiotyki Logicznej Uniwersytetu Warszawskiego „Znak – Język – Rzeczywistość”: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
Grzegorczykowa R., 2012, Wykłady z polskiej składni, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Januszkiewicz M., 2012, Wczytywanie (się) w tekst. O interpretacji transakcyjnej, Teksty Drugie, z. 1–2, s. 74–86.
Januszkiewicz M., 2013, O interpretacji, Przestrzenie Teorii 20, s. 219–233.
Jezierska B., 2016, Frazeologizmy w polskich przekładach współczesnej prozy francuskiej, Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”.
Kopczyńska D., 2002, Metafory nazwiskowe w konstrukcjach z pogranicza frazeologii i składni, Poradnik Językowy, z. 6, s. 30–42.
Kosek I., 2011, Wariantywność zwrotów frazeologicznych a granice jednostki leksykalnej, w: P. Fliciński (red.), Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Wariantywność we frazeologii, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, s. 9–22.
Lewicki A. M., 1976, Wprowadzenie do frazeologii syntaktycznej: teoria zwrotu frazeologicznego, Katowice: UŚ.
Lewicki A. M., 1983, Składnia związków frazeologicznych, Biuletyn PTJ, t. 40, s. 75–83.
Lewicki A. M., 2003, Studia z teorii frazeologii, Łask: Oficyna Wydawnicza LEKSEM.
Liberek J., 1999, Skrzydlate słowa w perspektywie frazeologicznej. (Sprawozdanie z posiedzenia Komisji Frazeologicznej Komitetu Językoznawstwa PAN, Warszawa, 6 listopada 1998 roku), Poradnik Językowy, z. 4, s. 41–51.
Nowak T., 2013, Od przesłanki do konkluzji: polskie czasowniki wnioskowania, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Pajdzińska A., 1982, Szeregi wariantów a mechanizmy łączliwości frazeologicznej, w: A. M. Lewicki (red.), Stałość i zmienność związków frazeologicznych, Lublin: UMCS, s. 55–67.
PJZ: Bogusławski A., Wawrzyńczyk J., 1993, Polszczyzna, jaką znamy: nowa sonda słownikowa, Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Rorty R., 1996, Przygodność, ironia i solidarność (tłum. W. J. Popowski), Warszawa: Wydawnictwo SPACJA.
Rorty R., 1999, Obiektywność, relatywizm i prawda (tłum. J. Margański), Warszawa: Fundacja Aletheia.
Rosalska P., 2011, Krok po kroku, krok za krokiem, krok w krok – konstrukcje składniowe czy jednostki języka?, Linguistica Copernicana 6 (2), s. 149–160.
Saloni Z., Świdziński M., 2001, Składnia współczesnego języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Skibski K., 2017, Poezja jako iteratura: relacje między elementami języka poetyckiego w wierszu wolnym, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Skorupka S., 1967, Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. 1, Warszawa: Wiedza Powszechna.
SPP: Anusiewicz J., Skawiński J., 1996, Słownik polszczyzny potocznej, Warszawa– Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN.
SRIPP: Dobaczewski A., Sobotka P., Żurowski S., 2018, Słownik reduplikacji i powtórzeń polskich: od zleksykalizowanych podwojeń do regularnych układów repetycyjnych, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Stefanowitsch A., 2007, Wortwiederholung im Englischen und Deutschen: eine korpuslinguistische Annäherung, w: A. Amman, A. Urdze (red.), Wiederholung, Parallelismus, Reduplikation. Strategien der multiplen Strukturanwendung, Bochum: Universitätsverlag Brockmeyer, s. 29–45.
SWFP: Bąba S., Liberek J., 2001, Słownik frazeologiczny współczesnej polszczyzny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szahaj A., 2012, Ironia i miłość: neopragmatyzm Richarda Rorty’ego w kontekście sporu o postmodernizm, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Szerszunowicz J., 2012, Connotations and Schemata in Phraseology (on the example of the Polish unit druga Japonia), w: A. Inoue, T. Kanzaki (red.), Aspects of English Studies in the 21 Century. Linguistic and Cultural, Tokyo: Kaitakusha, s. 398–427.
Szerszunowicz J., Vidović Bolt I., 2019, Konwencjonalne peryfrazy zastępujące antroponimy w ujęciu kontrastywnym (na przykładzie polskich wyrażeń omownych i ich chorwackich odpowiedników), Poznańskie Studia Slawistyczne 15, s. 287–304.
VPA: – Bogusławski A., Danielewiczowa M., 2005, Verba polona abscondita: sonda słownikowa III, Warszawa: Elma Books.
Wierzbicka A., 1987, Boys Will Be Boys: ‘Radical Semantics’ vs. ‘Radical Pragmatics’, Language 63 (1), s. 95–114.
WSF: Fliciński P., 2012, Wielki słownik frazeologiczny, Poznań: Wydawnictwo IBIS.
WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, 2007–, P. Żmigrodzki (red.), Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, [online:] https://wsjp.pl [29.05.2021].
Zawadowski L., 1966, Lingwistyczna teoria języka, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Zgółka T., 1980, Język, kompetencja, gramatyka: studium z metodologii lingwistyki, Poznań–Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Żabowska M., 2017, Niedookreślenie, dekonkretyzacja i zmienne językowe – o quasi-tautologicznych układach typu ten i ten, to i to, tak a tak, LingVaria 12 (23), s. 115–129.
Żurowski S., 2013, Gdzie szukać w słownikach nieleksykalnych jednostek języka?, Prace Filologiczne 64 (1), s. 421–430.
Мокиенко В. М., 1980, Славянская фразеология, Москва: Высшая школа.
Шулежкова С. Г., 2002, Крылатые выражения русского языка, их источники и развитие, Москва: Издательский центр „Азбуковник”.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 612
Liczba cytowań: 0
