COVID-19 jako paradygmat choroby globalnej

Authors

  • Violetta Krawczyk-Wasilewska

DOI:

https://doi.org/10.12775/lud104.2020.07

Keywords

eko-antropologia, COVID-19, koronawirus, pandemia, plaga

Abstract

Celem artykułu jest interdyscyplinarna refleksja w ramach toczącej się dyskusji nad problematyką pandemii. We wstępie choroba COVID-19 jest przedstawiona jako zjawisko bio-ekologiczne i pojęcie epidemiologiczne (Wprowadzenie). W dalszym ciągu zaprezentowano opis dotychczasowego przebiegu pandemii COVID-19 z uwzględnieniem jej światowej dynamiki i najbardziej charakterystycznych elementów walki z epidemią (Pandemia COVID-19). W paragrafie następnym (Zaraza-pomór-odwieczna plaga) omówiono kulturowo-historyczne aspekty pojęcia plagi jako najbardziej archaicznego i metaforycznego sensu epidemii oraz nakreślono jej uniwersalny, społeczny scenariusz. W ostatniej części (COVID-19 między antropologią lęku a antropologią nadziei) pandemia COVID-19 jest przedstawiona jako metafora globalnej choroby terminalnej i „lustro” epoki, wymagającej zmiany.

References

Andersen, G.K., Rambaut, A., Lipkin,W.I., Holmes, C.E., Garry, R. (2020). The proximal origin of SARS-CoV-2 . Nature Medicine, 26, 450-455. Pozyskano z https://www.nature.com/articles/s41591-020-0820-9.pdf ].

Ariés, P. (2011). Człowiek i śmierć. Warszawa: PIW.

Baranowski, B. (1965). Pożegnanie z diabłem i czarownicą. Łódź: Wyd. Łódzkie.

Bauman Z. (2008). Płynny lęk (przeł. J.Margański). Kraków: Wyd. Literackie.

Biraben, J.N. (1975-1976). Les hommes et la peste en France et dans les pays européens et méditerranées ,1-2. Paris - La Haye: Mouton.

Bloch E.(1995). The Principle of Hope, 1-3. Cambridge: The MIT Press.

Boccacio, G. (1975). Dekameron (przeł. E. Boyé ).Warszawa: PIW.

Bokszański, Z. (1989). Tożsamość, interakcja, grupa. Tożsamość jednostki w perspektywie teorii socjologicznej. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.

Braudel, F. (1971). Historia i trwanie (przeł. B. Geremek).Warszawa: Czytelnik.

Brauer, F., Castillo-Chavez, C., Feng, Z. (2019). Mathematical Models in Epidemiology (Texts in Applied Mathematics ). New York: Springer.

Brouček, S., Krawczyk-Wasilewska, V. (eds.) (1998). Ecology and Folklore III .Prague: Institute of Ethnology of the Academy of Sciences of the Czech Republic.

Brown, J. (2018). Influenza: The Hundred Year Hunt to Cure the Deadliest Disease in History. New York: Atria.

Brzeziński, T. (red.) (1988). Historia medycyny. Warszawa: PZWL.

Burszta, W.(1992). ”My” i „oni” – czyli antropologiczne badania nad kulturą. W:Tenże, Wymiary antropologicznego poznania kultury (s.14-49). Poznań: Wydawnictwa Naukowe UAM.

Burszta, W., Piątkowski, K. (1994). O czym opowiada opowieść antropologiczna. Warszawa: Instytut Kultury.

Cabalion, S., Farag E.A.B.A., Abdelahdi O., Al-Romaihi H., Keck F. (2018) .Middle East respiratory syndrome coronavirus and human-camel relationships in Qatar. Medicine Anthropology Theory, 5 (3): 177–194. https/doi.org/10.17157/mat.5.3.377 ].

Caduff, C. (2015). The Pandemic Perhaps. Dramatic Events in a Public Culture of Danger. Oakland: University of California Press.

Caduff, C. (2020).What Went Wrong: Corona and the World after the Full Stop [preprint]. Medical Anthropology Quarterly. https://doi.org/10.1111/maq.12599].

Camus, A. (1963). Dżuma (przeł. J.Guze). Warszawa: PIW.

[Editorial] (2020) .COVID-19: learning from experience. The Lancet, March 28. Science. doi:10.1126/science.abb0611]. Pozyskano z https://www.sciencemag.org/news/2020/01/wuhan-seafood-market-may-not-be-source-nov l-virus-spreading-globally].

Crapanzano, V.(2003). Reflections on Hope as a Category of Social and Psychological Analysis. Cultural Anthropology, vol.18:1, 3-32.

Davis, M. (2005). The Monster at Our Door: The Global Threat of Avian Flu. New York: The New Press.

Davis, M. (2020). The Monster Enters.Covid-19, Avian Flu and the Plagues of Capitalism. New York: OR Books.

Defoe, D. (1959). Dziennik roku zarazy (przeł. J.Dmochowska). Warszawa: PIW.

Delumeau, J. (1986). Strach w kulturze Zachodu .XIV-XVIII wiek. Warszawa: PAX.

Di Nola A.M.(2006) Tryumf śmierci. Antropologia żałoby (przeł. J. Kornecka et al.). Kraków: Universitas.

Douglas, M. (1991). Witchcraft and Leprosy: Two Strategies of Exclusion. Man,26(4), new series, 723-736. doi:10.2307/2803778].

Douglas, M. (2007). Czystość i zmaza (przeł. M. Bucholc). Warszawa: PIW.

Drews, K. (2013). A Brief History of Quarantine. The Virginia Tech Undergraduate Historical Review 2. Pozyskano z http://doi.org/10.21061/vtuhr.v2i0.16].

Duszyński, J., Afelt, A., Ochab-Marcinek, A., Owczuk, R., Pyrć, K. i in. (2020). Zrozumieć COVID-19.Warszawa: PAN. Pozyskano z https://informacje.pan.pl/images/2020/opracowanie-covid19-14-09-2020/ZrozumiecCovid19_opracowanie_PAN.pdf.

Eliade, M. (2020). Sacrum a profanum (przeł. B.Baran).Warszawa: Aletheia.

Everitt, A. (2017). Chwała Aten (przeł. A.Bukowski, J.Środa ). Poznań: Rebis.

Fang, L. (2020). Trump cabinet bible teacher blames coronavirus pandemic on god’s wrath — somehow it involves china, gay people, and environmentalists. Pozyskano z https://theintercept.com/2020/03/24/trump-cabinet-bible-studies-coronavirus/].

Ferguson, N.M., Laydon, D., Nedjati-Gilani, G., et al. (2020). Report 9: Impact of non-pharmaceutical interventions (NPIs) to reduce COVID-19 mortality and healthcare demand. London: Imperial College London ). doi: https://doi.org/10.25561/77482].

Foucault, M. (1977). Archeologia wiedzy (przeł. A. Siemek, sł. wstępnym opatrzył J. Topolski).Warszawa: PIW.

Foucault, M. (2009). Nadzorować i karać. Narodziny więzienia (przeł. T. Komendant).Warszawa: Aletheia.

Foucault, M. (2010). Bezpieczeństwo, terytorium, populacja. Wykłady w Collège de France 1977/1978 (przeł. M. Herer). Warszawa: PWN.

Foucault, M. (2011). Narodziny biopolityki. Wykłady z Collège de France 1978/1979 (przeł. M. Herer). Warszawa: PWN.

Girard, R. (1987). Kozioł ofiarny (przeł. M. Goszczyńska). Łódź: Wyd. Łódzkie.

Goffman, E. (1981). Człowiek w teatrze życia codziennego (przeł. H. P. Śpiewakowie).Warszawa: PIW.

Goffman, E. (2005). Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, (przeł. A. Dzierżyńska, J. Tokarska-Bakir) Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Green, A. (2020). Li Wenliang [Obituary]. The Lancet, vol. 395, 682.18.February.doi:10.1016/S0140-6736(20)30382-2].

h..]]]]]h]

Hays, J.N. (2005). Epidemics and Pandemics.Their Impacts on Human History. Santa Barbara: ABC-CLIO.h..

Hilgenfeld, R., Peiris, M. (2013) .From SARS to MERS: 10 years of research on highly pathogenic human coronaviruses. Antiviral Research , 100 (1), 286–295. doi: 10.1016/j.antiviral.2013.08.015 ].

Hippocrates (1934). Die epidemischen krakheiten „Die Volks krankheiten” in sieben Büchern. W tegoż: Die werke des Hippokrates. Übersetzt von Georg Sticher, Bd.11.: Stuttgart.

[Hope] (2020). Open Anthropology, vol.8:2. Pozyskano z https://www.americananthro.org/StayInformed/OAArchive.aspx].

Huang, Ch., Wang, Y., Li X., Ren, L., Gu, X., et al. (2020).Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. The Lancet, 395, 497-506. doi.org/10.1016/ S0140-6736(20)30183-5 ].

Ioannidis, J., Püschel, K., Wittkowski, K., Thöns, M., Klimczewski, P. i in.(2020). Fałszywa pandemia. Krytyka naukowców i lekarzy. Osuchowa: Fundacja Osuchowa.

Jabrzyk, J., Gęsina-Torres, E., Wacowski, P. (realizatorzy) (2020). Brudna strefa. Koronawirus w Polsce (film dok.).

Jarynowski, A., Grabowski, A. (2015). Modelowanie epidemiologiczne dedykowane Polsce. Gdańsk: Portal Centrum Zastosowań Matematyki, Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej Politechniki Gdańskiej. Pozyskano z http://www.czm.mif.pg.gda.pl/wp-content/uploads/fam/publ/jarynowski2.pdf ].

Johnson, N.P.A.S., Mueller, J. (2002).Updating the accounts: global mortality of the 1918-1920 „Spanish” influenza pandemic. Bulletin of the History of Medicine 76 (1), 105–115. doi:10.1353/bhm.2002.0022].

Kandel, N., Chungong, S.A., Omaar, A., Xing, J. (2020). Health security capacities in the context of COVID-19 outbreak: an analysis of International Health Regulations. Annual report data from 182 countries. The Lancet, 395,1047-1053. doi:.org/10.1016/S0140-6736(20)30553-5].

Karpiński, A. (2001). W walce z niewidzialnym wrogiem : epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne. Warszawa: Neriton.

Kierkegaard, S.A. (2000). Pojęcie lęku (przeł. A. Szwed).Kęty: Antyk.

Kleist, N. & Jansen, S. (2016).Introduction: Hope over Time—Crisis, Immobility and Future-Making. History and Anthropology, 27:4, 373-392, doi: 10.1080/02757206.2016.1207636].

Kracik, J. (1991). Pokonać Czarną Śmierć. Staropolskie postawy wobec zarazy. Kraków: Wyd.M [ Maszachaba].

Krawczyk-Wasilewska, V., Łukowska, M. (eds.) (1992). Ecology and Folklore. Papers Presented at the International Conference Łódź-Dobieszków, Sept. 9th- 12th 1992. Łódź : Folklore Dept., Univ.of Łodź.

Krawczyk-Wasilewska, V. (ed.) (1994). Ecology and Folklore II. Łódź: Folklore Dept., University of Łódź.

Krawczyk-Wasilewska, V. (1998). „Act Locally, Think Globally”: The Folklorist’s Remarks on Ecological Anthropology and Environmental Education. In: A. Posern-Zieliński (ed.), The Task of Ethnology, Cultural Anthropology in Unifying Europe (pp.127-136). Poznań: ”Prace Komitetu Nauk Etnologicznych PAN”( 8).

Krawczyk-Wasilewska, V. (2000). AIDS. Studium antropologiczne. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Krawczyk-Wasilewska, V. (2016). E-folklor w dobie kultury digitalnej. Szkice i studia ( Z przedmową A.Rossa). Łódź: Wydawnictwo UŁ.

Kubala, L. (1901). Szkice historyczne. Warszawa: Gebethner i Wolff.

Kübler-Ross, E. (1998). Rozmowy o śmierci i umieraniu ( przeł. I. Doleżal-Nowicka). Poznań: Media Rodzina.

Kuligowski, W. Antropologia literatury z punktu widzenia antropologii kulturowej W: Czapliński, P., Legeżyńska, A.,Telicki, M. (red.) (2010). Jaka antropologia literatury jest dzisiaj możliwa? Poznań: "Poznańskie Studia Polonistyczne", s.85-100.

Lakoff, G., Johnson, M. (2010). Metafory w naszym życiu. Warszawa: Aletheia.

Littman, J.R. (2009). The Plague of Athens: Epidemiology and Paleopathology. Mount Sinai Journal of Medicine,76 (5),456-467. doi: 10.1002/msj.2013 7].

Malinowski, A. (1999). Wstęp do antropologii i ekologii człowieka. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

McCaa, R. (1995). Spanish and Nahuatl Views on Smallpox and Demographic Catastrophe in Mexico. The Journal of Interdisciplinary History, 25.(3 ), 397–431 doi: 10.2307/205693].

Nicholls, S. (reżyser) (2020). Koronawirus. Globalne zagrożenie ( tytuł oryginalny Coronavirus). Wlk. Brytania ( film dok., 46 min.).

Nycz, R. (2007). Antropologia literatury - kulturowa teoria literatury - poetyka doświadczenia. Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja , 6 (108), 34-49.

Penkala-Gawęcka, D. (red.) (2011). Nie czas chorować. Zdrowie, choroba i leczenie w perspektywie antropologii medycznej. Poznań: Biblioteka Telgte.

Piątkowski,W. (2008). Lecznictwo niemedyczne w Polsce. Tradycja i współczesność. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Piontek, J., Wiercińska, A. (1993). Człowiek w perspektywie ujęć biokulturowych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu .Biblia Tysiąclecia (1980). Poznań-Warszawa (wyd.3).

Pyrć, K. (2015). Ludzkie koronawirusy . Postępy Nauk Medycznych, t. XXVIII, nr 4B, 48-54.

Rapport N. (2018). Natura ludzka: założenie i nadzieja antropologii. Teksty Drugie, nr 1, 201–221. doi: 10.18318/td.2018.1.11.

Reynolds, H.(2012). A History of Tasmania. New York: Cambridge University Press.

Ricoeur, P. (1975). Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie (przeł. E. Bieńkowska i in., Wybór i opr. S. Cichowicz). Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX”.

Ricoeur, P. (2015). Symbolika zła (przeł. S. Cichowicz i M. Ochab). Warszawa: Aletheia.

Ruffié, J., Sournia, J.Ch. (1996). Historia epidemii. Od dżumy do AIDS (przeł. A. Matusiak). Warszawa: WAB.

Schaeffler, R.(1985). Antropologia i etyka nadziei . Analecta Cracoviensia, XVII.143-157.

Schütz, A. (2008) . Obcy: esej z zakresu psychologii społecznej. W: Tenże: O wielości światów. Szkice z socjologii fenomenologicznej (przeł. B. Jabłońska). Kraków: Nomos.

Scruton, D.L. (ed.) (1986). Sociophobics.The Anthropology of Fear. Boulder: Westview Press.

Shahsavari, S., Holur, P., Tangherlini, T., Roychowdry, V. (2020). Conspiracy in the Time of Corona:Automatic Detection of Covid-19 Conspiracy Theories in Social Media and the News [preprint] .doi: 10.21203/rs.3.rs-52079/v1].

Smith, M. (2002). The Aztecs . Oxford: Blackwell Publishers.

Snowden, M.F. (2019). Epidemics and Society. From the Black Death to the Present. New Haven & London: Yale University Press.

Sontag, S. (1989). Metafory AIDS. Odra, 4, 24-29.

Stefanowska, Z. Sławiński, J. (red.) (1978). Dzieło literackie jako źródło historyczne. Warszawa: Czytelnik.

Szczypiorski, A. ( 1982). Msza za miasto Arras. Warszawa: Czytelnik.

Sznajderman, M. (1994). Zaraza. Mitologia dżumy, cholery i AIDS. Warszawa: Semper.

Taleb, N.N. (2015).Czarny Łabędź. O skutkach nieprzewidywalnych zdarzeń (przeł. O. Siara, T. Kasprowicz).Warszawa: Kurhaus.

Thiel, V. (ed.) (2007). Coronaviruses: Molecular and Cellular Biology. Norfolk: Caister Academic Press.

Tuan, Y-F. (1979). Landscapes of Fear. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Tukidydes (1991). Wojna peloponeska. (przeł. K.Kumaniecki, Opr. R.Turasiewicz). Wrocław: Ossolineum.

Uspienski, L. (1993).Teologia ikony (przeł. M.Żurowska). Poznań: „W drodze ”.

Verity, R., Okell, L.C, Dorigatti I., et al. (2020). Estimates of the severity of coronavirus disease 2019: a model-based analysis. The Lancet,3099(20):43-47. doi.org/10.1016/S1473-3099(20)30243-7].

Waldenfels, B. (2002). Topografia obcego. Studia z fenomenologii obcego (przeł. J. Sidorek). Warszawa: Oficyna Naukowa.

Wang, L.F., Cowled, Ch.(eds.) (2015). Bats and Viruses: A New Frontier of Emerging Infectious Diseases. Hoboken NJ: Wiley-Blackwell.

White, H. ( 2010 ). Poetyka pisarstwa historycznego (przeł. A. Marciniak, M. Wilczyński, M. Loba, E. Domańska). Kraków: Universitas.

Wilson, F.P. (1963). The Plague in Shakespeare’s London. Oxford: University Oxford Press.

Zhou, P., et al. (2020). A pneumonia outbreak associated with a new coronavirus of probable bat origin. Nature. doi.org/10.1038/s41586-020-2012-7].

Žižek, S. (2020). Pandemic ! COVID-19 Shakes the World. New York: OR Books.

Young, M., King, N., Harper, S., Humphreys, K.(2013). The influence of popular media on perceptions of personal and population risk in possible disease outbreaks. Health, Risk & Society, 15(1), 103–114. https://doi.org/10.1080/13698575.2012.748884].

LUD. Organ Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego

Downloads

Published

2020-10-20

How to Cite

1.
KRAWCZYK-WASILEWSKA, Violetta. COVID-19 jako paradygmat choroby globalnej. LUD. Organ Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. Online. 20 October 2020. Vol. 104, pp. 155-184. [Accessed 6 July 2025]. DOI 10.12775/lud104.2020.07.

Issue

Vol. 104 (2020)

Section

ETNOGRAFIE CZASU ZARAZY

License

  1. The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:
    • recording of a Work / subject of a related copyright;
    • reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
    • marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
    • introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
    • dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 3.0).
  2. The authors give the publisher the license free of charge.
  3. The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.

Stats

Number of views and downloads: 1640
Number of citations: 0