COVID-19 jako paradygmat choroby globalnej
DOI:
https://doi.org/10.12775/lud104.2020.07Słowa kluczowe
eko-antropologia, COVID-19, koronawirus, pandemia, plagaAbstrakt
Celem artykułu jest interdyscyplinarna refleksja w ramach toczącej się dyskusji nad problematyką pandemii. We wstępie choroba COVID-19 jest przedstawiona jako zjawisko bio-ekologiczne i pojęcie epidemiologiczne (Wprowadzenie). W dalszym ciągu zaprezentowano opis dotychczasowego przebiegu pandemii COVID-19 z uwzględnieniem jej światowej dynamiki i najbardziej charakterystycznych elementów walki z epidemią (Pandemia COVID-19). W paragrafie następnym (Zaraza-pomór-odwieczna plaga) omówiono kulturowo-historyczne aspekty pojęcia plagi jako najbardziej archaicznego i metaforycznego sensu epidemii oraz nakreślono jej uniwersalny, społeczny scenariusz. W ostatniej części (COVID-19 między antropologią lęku a antropologią nadziei) pandemia COVID-19 jest przedstawiona jako metafora globalnej choroby terminalnej i „lustro” epoki, wymagającej zmiany.Bibliografia
Andersen, G.K., Rambaut, A., Lipkin,W.I., Holmes, C.E., Garry, R. (2020). The proximal origin of SARS-CoV-2 . Nature Medicine, 26, 450-455. Pozyskano z https://www.nature.com/articles/s41591-020-0820-9.pdf ].
Ariés, P. (2011). Człowiek i śmierć. Warszawa: PIW.
Baranowski, B. (1965). Pożegnanie z diabłem i czarownicą. Łódź: Wyd. Łódzkie.
Bauman Z. (2008). Płynny lęk (przeł. J.Margański). Kraków: Wyd. Literackie.
Biraben, J.N. (1975-1976). Les hommes et la peste en France et dans les pays européens et méditerranées ,1-2. Paris - La Haye: Mouton.
Bloch E.(1995). The Principle of Hope, 1-3. Cambridge: The MIT Press.
Boccacio, G. (1975). Dekameron (przeł. E. Boyé ).Warszawa: PIW.
Bokszański, Z. (1989). Tożsamość, interakcja, grupa. Tożsamość jednostki w perspektywie teorii socjologicznej. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
Braudel, F. (1971). Historia i trwanie (przeł. B. Geremek).Warszawa: Czytelnik.
Brauer, F., Castillo-Chavez, C., Feng, Z. (2019). Mathematical Models in Epidemiology (Texts in Applied Mathematics ). New York: Springer.
Brouček, S., Krawczyk-Wasilewska, V. (eds.) (1998). Ecology and Folklore III .Prague: Institute of Ethnology of the Academy of Sciences of the Czech Republic.
Brown, J. (2018). Influenza: The Hundred Year Hunt to Cure the Deadliest Disease in History. New York: Atria.
Brzeziński, T. (red.) (1988). Historia medycyny. Warszawa: PZWL.
Burszta, W.(1992). ”My” i „oni” – czyli antropologiczne badania nad kulturą. W:Tenże, Wymiary antropologicznego poznania kultury (s.14-49). Poznań: Wydawnictwa Naukowe UAM.
Burszta, W., Piątkowski, K. (1994). O czym opowiada opowieść antropologiczna. Warszawa: Instytut Kultury.
Cabalion, S., Farag E.A.B.A., Abdelahdi O., Al-Romaihi H., Keck F. (2018) .Middle East respiratory syndrome coronavirus and human-camel relationships in Qatar. Medicine Anthropology Theory, 5 (3): 177–194. https/doi.org/10.17157/mat.5.3.377 ].
Caduff, C. (2015). The Pandemic Perhaps. Dramatic Events in a Public Culture of Danger. Oakland: University of California Press.
Caduff, C. (2020).What Went Wrong: Corona and the World after the Full Stop [preprint]. Medical Anthropology Quarterly. https://doi.org/10.1111/maq.12599].
Camus, A. (1963). Dżuma (przeł. J.Guze). Warszawa: PIW.
[Editorial] (2020) .COVID-19: learning from experience. The Lancet, March 28. Science. doi:10.1126/science.abb0611]. Pozyskano z https://www.sciencemag.org/news/2020/01/wuhan-seafood-market-may-not-be-source-nov l-virus-spreading-globally].
Crapanzano, V.(2003). Reflections on Hope as a Category of Social and Psychological Analysis. Cultural Anthropology, vol.18:1, 3-32.
Davis, M. (2005). The Monster at Our Door: The Global Threat of Avian Flu. New York: The New Press.
Davis, M. (2020). The Monster Enters.Covid-19, Avian Flu and the Plagues of Capitalism. New York: OR Books.
Defoe, D. (1959). Dziennik roku zarazy (przeł. J.Dmochowska). Warszawa: PIW.
Delumeau, J. (1986). Strach w kulturze Zachodu .XIV-XVIII wiek. Warszawa: PAX.
Di Nola A.M.(2006) Tryumf śmierci. Antropologia żałoby (przeł. J. Kornecka et al.). Kraków: Universitas.
Douglas, M. (1991). Witchcraft and Leprosy: Two Strategies of Exclusion. Man,26(4), new series, 723-736. doi:10.2307/2803778].
Douglas, M. (2007). Czystość i zmaza (przeł. M. Bucholc). Warszawa: PIW.
Drews, K. (2013). A Brief History of Quarantine. The Virginia Tech Undergraduate Historical Review 2. Pozyskano z http://doi.org/10.21061/vtuhr.v2i0.16].
Duszyński, J., Afelt, A., Ochab-Marcinek, A., Owczuk, R., Pyrć, K. i in. (2020). Zrozumieć COVID-19.Warszawa: PAN. Pozyskano z https://informacje.pan.pl/images/2020/opracowanie-covid19-14-09-2020/ZrozumiecCovid19_opracowanie_PAN.pdf.
Eliade, M. (2020). Sacrum a profanum (przeł. B.Baran).Warszawa: Aletheia.
Everitt, A. (2017). Chwała Aten (przeł. A.Bukowski, J.Środa ). Poznań: Rebis.
Fang, L. (2020). Trump cabinet bible teacher blames coronavirus pandemic on god’s wrath — somehow it involves china, gay people, and environmentalists. Pozyskano z https://theintercept.com/2020/03/24/trump-cabinet-bible-studies-coronavirus/].
Ferguson, N.M., Laydon, D., Nedjati-Gilani, G., et al. (2020). Report 9: Impact of non-pharmaceutical interventions (NPIs) to reduce COVID-19 mortality and healthcare demand. London: Imperial College London ). doi: https://doi.org/10.25561/77482].
Foucault, M. (1977). Archeologia wiedzy (przeł. A. Siemek, sł. wstępnym opatrzył J. Topolski).Warszawa: PIW.
Foucault, M. (2009). Nadzorować i karać. Narodziny więzienia (przeł. T. Komendant).Warszawa: Aletheia.
Foucault, M. (2010). Bezpieczeństwo, terytorium, populacja. Wykłady w Collège de France 1977/1978 (przeł. M. Herer). Warszawa: PWN.
Foucault, M. (2011). Narodziny biopolityki. Wykłady z Collège de France 1978/1979 (przeł. M. Herer). Warszawa: PWN.
Girard, R. (1987). Kozioł ofiarny (przeł. M. Goszczyńska). Łódź: Wyd. Łódzkie.
Goffman, E. (1981). Człowiek w teatrze życia codziennego (przeł. H. P. Śpiewakowie).Warszawa: PIW.
Goffman, E. (2005). Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, (przeł. A. Dzierżyńska, J. Tokarska-Bakir) Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Green, A. (2020). Li Wenliang [Obituary]. The Lancet, vol. 395, 682.18.February.doi:10.1016/S0140-6736(20)30382-2].
h..]]]]]h]
Hays, J.N. (2005). Epidemics and Pandemics.Their Impacts on Human History. Santa Barbara: ABC-CLIO.h..
Hilgenfeld, R., Peiris, M. (2013) .From SARS to MERS: 10 years of research on highly pathogenic human coronaviruses. Antiviral Research , 100 (1), 286–295. doi: 10.1016/j.antiviral.2013.08.015 ].
Hippocrates (1934). Die epidemischen krakheiten „Die Volks krankheiten” in sieben Büchern. W tegoż: Die werke des Hippokrates. Übersetzt von Georg Sticher, Bd.11.: Stuttgart.
[Hope] (2020). Open Anthropology, vol.8:2. Pozyskano z https://www.americananthro.org/StayInformed/OAArchive.aspx].
Huang, Ch., Wang, Y., Li X., Ren, L., Gu, X., et al. (2020).Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. The Lancet, 395, 497-506. doi.org/10.1016/ S0140-6736(20)30183-5 ].
Ioannidis, J., Püschel, K., Wittkowski, K., Thöns, M., Klimczewski, P. i in.(2020). Fałszywa pandemia. Krytyka naukowców i lekarzy. Osuchowa: Fundacja Osuchowa.
Jabrzyk, J., Gęsina-Torres, E., Wacowski, P. (realizatorzy) (2020). Brudna strefa. Koronawirus w Polsce (film dok.).
Jarynowski, A., Grabowski, A. (2015). Modelowanie epidemiologiczne dedykowane Polsce. Gdańsk: Portal Centrum Zastosowań Matematyki, Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej Politechniki Gdańskiej. Pozyskano z http://www.czm.mif.pg.gda.pl/wp-content/uploads/fam/publ/jarynowski2.pdf ].
Johnson, N.P.A.S., Mueller, J. (2002).Updating the accounts: global mortality of the 1918-1920 „Spanish” influenza pandemic. Bulletin of the History of Medicine 76 (1), 105–115. doi:10.1353/bhm.2002.0022].
Kandel, N., Chungong, S.A., Omaar, A., Xing, J. (2020). Health security capacities in the context of COVID-19 outbreak: an analysis of International Health Regulations. Annual report data from 182 countries. The Lancet, 395,1047-1053. doi:.org/10.1016/S0140-6736(20)30553-5].
Karpiński, A. (2001). W walce z niewidzialnym wrogiem : epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne. Warszawa: Neriton.
Kierkegaard, S.A. (2000). Pojęcie lęku (przeł. A. Szwed).Kęty: Antyk.
Kleist, N. & Jansen, S. (2016).Introduction: Hope over Time—Crisis, Immobility and Future-Making. History and Anthropology, 27:4, 373-392, doi: 10.1080/02757206.2016.1207636].
Kracik, J. (1991). Pokonać Czarną Śmierć. Staropolskie postawy wobec zarazy. Kraków: Wyd.M [ Maszachaba].
Krawczyk-Wasilewska, V., Łukowska, M. (eds.) (1992). Ecology and Folklore. Papers Presented at the International Conference Łódź-Dobieszków, Sept. 9th- 12th 1992. Łódź : Folklore Dept., Univ.of Łodź.
Krawczyk-Wasilewska, V. (ed.) (1994). Ecology and Folklore II. Łódź: Folklore Dept., University of Łódź.
Krawczyk-Wasilewska, V. (1998). „Act Locally, Think Globally”: The Folklorist’s Remarks on Ecological Anthropology and Environmental Education. In: A. Posern-Zieliński (ed.), The Task of Ethnology, Cultural Anthropology in Unifying Europe (pp.127-136). Poznań: ”Prace Komitetu Nauk Etnologicznych PAN”( 8).
Krawczyk-Wasilewska, V. (2000). AIDS. Studium antropologiczne. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Krawczyk-Wasilewska, V. (2016). E-folklor w dobie kultury digitalnej. Szkice i studia ( Z przedmową A.Rossa). Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Kubala, L. (1901). Szkice historyczne. Warszawa: Gebethner i Wolff.
Kübler-Ross, E. (1998). Rozmowy o śmierci i umieraniu ( przeł. I. Doleżal-Nowicka). Poznań: Media Rodzina.
Kuligowski, W. Antropologia literatury z punktu widzenia antropologii kulturowej W: Czapliński, P., Legeżyńska, A.,Telicki, M. (red.) (2010). Jaka antropologia literatury jest dzisiaj możliwa? Poznań: "Poznańskie Studia Polonistyczne", s.85-100.
Lakoff, G., Johnson, M. (2010). Metafory w naszym życiu. Warszawa: Aletheia.
Littman, J.R. (2009). The Plague of Athens: Epidemiology and Paleopathology. Mount Sinai Journal of Medicine,76 (5),456-467. doi: 10.1002/msj.2013 7].
Malinowski, A. (1999). Wstęp do antropologii i ekologii człowieka. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
McCaa, R. (1995). Spanish and Nahuatl Views on Smallpox and Demographic Catastrophe in Mexico. The Journal of Interdisciplinary History, 25.(3 ), 397–431 doi: 10.2307/205693].
Nicholls, S. (reżyser) (2020). Koronawirus. Globalne zagrożenie ( tytuł oryginalny Coronavirus). Wlk. Brytania ( film dok., 46 min.).
Nycz, R. (2007). Antropologia literatury - kulturowa teoria literatury - poetyka doświadczenia. Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja , 6 (108), 34-49.
Penkala-Gawęcka, D. (red.) (2011). Nie czas chorować. Zdrowie, choroba i leczenie w perspektywie antropologii medycznej. Poznań: Biblioteka Telgte.
Piątkowski,W. (2008). Lecznictwo niemedyczne w Polsce. Tradycja i współczesność. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Piontek, J., Wiercińska, A. (1993). Człowiek w perspektywie ujęć biokulturowych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu .Biblia Tysiąclecia (1980). Poznań-Warszawa (wyd.3).
Pyrć, K. (2015). Ludzkie koronawirusy . Postępy Nauk Medycznych, t. XXVIII, nr 4B, 48-54.
Rapport N. (2018). Natura ludzka: założenie i nadzieja antropologii. Teksty Drugie, nr 1, 201–221. doi: 10.18318/td.2018.1.11.
Reynolds, H.(2012). A History of Tasmania. New York: Cambridge University Press.
Ricoeur, P. (1975). Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie (przeł. E. Bieńkowska i in., Wybór i opr. S. Cichowicz). Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX”.
Ricoeur, P. (2015). Symbolika zła (przeł. S. Cichowicz i M. Ochab). Warszawa: Aletheia.
Ruffié, J., Sournia, J.Ch. (1996). Historia epidemii. Od dżumy do AIDS (przeł. A. Matusiak). Warszawa: WAB.
Schaeffler, R.(1985). Antropologia i etyka nadziei . Analecta Cracoviensia, XVII.143-157.
Schütz, A. (2008) . Obcy: esej z zakresu psychologii społecznej. W: Tenże: O wielości światów. Szkice z socjologii fenomenologicznej (przeł. B. Jabłońska). Kraków: Nomos.
Scruton, D.L. (ed.) (1986). Sociophobics.The Anthropology of Fear. Boulder: Westview Press.
Shahsavari, S., Holur, P., Tangherlini, T., Roychowdry, V. (2020). Conspiracy in the Time of Corona:Automatic Detection of Covid-19 Conspiracy Theories in Social Media and the News [preprint] .doi: 10.21203/rs.3.rs-52079/v1].
Smith, M. (2002). The Aztecs . Oxford: Blackwell Publishers.
Snowden, M.F. (2019). Epidemics and Society. From the Black Death to the Present. New Haven & London: Yale University Press.
Sontag, S. (1989). Metafory AIDS. Odra, 4, 24-29.
Stefanowska, Z. Sławiński, J. (red.) (1978). Dzieło literackie jako źródło historyczne. Warszawa: Czytelnik.
Szczypiorski, A. ( 1982). Msza za miasto Arras. Warszawa: Czytelnik.
Sznajderman, M. (1994). Zaraza. Mitologia dżumy, cholery i AIDS. Warszawa: Semper.
Taleb, N.N. (2015).Czarny Łabędź. O skutkach nieprzewidywalnych zdarzeń (przeł. O. Siara, T. Kasprowicz).Warszawa: Kurhaus.
Thiel, V. (ed.) (2007). Coronaviruses: Molecular and Cellular Biology. Norfolk: Caister Academic Press.
Tuan, Y-F. (1979). Landscapes of Fear. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Tukidydes (1991). Wojna peloponeska. (przeł. K.Kumaniecki, Opr. R.Turasiewicz). Wrocław: Ossolineum.
Uspienski, L. (1993).Teologia ikony (przeł. M.Żurowska). Poznań: „W drodze ”.
Verity, R., Okell, L.C, Dorigatti I., et al. (2020). Estimates of the severity of coronavirus disease 2019: a model-based analysis. The Lancet,3099(20):43-47. doi.org/10.1016/S1473-3099(20)30243-7].
Waldenfels, B. (2002). Topografia obcego. Studia z fenomenologii obcego (przeł. J. Sidorek). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Wang, L.F., Cowled, Ch.(eds.) (2015). Bats and Viruses: A New Frontier of Emerging Infectious Diseases. Hoboken NJ: Wiley-Blackwell.
White, H. ( 2010 ). Poetyka pisarstwa historycznego (przeł. A. Marciniak, M. Wilczyński, M. Loba, E. Domańska). Kraków: Universitas.
Wilson, F.P. (1963). The Plague in Shakespeare’s London. Oxford: University Oxford Press.
Zhou, P., et al. (2020). A pneumonia outbreak associated with a new coronavirus of probable bat origin. Nature. doi.org/10.1038/s41586-020-2012-7].
Žižek, S. (2020). Pandemic ! COVID-19 Shakes the World. New York: OR Books.
Young, M., King, N., Harper, S., Humphreys, K.(2013). The influence of popular media on perceptions of personal and population risk in possible disease outbreaks. Health, Risk & Society, 15(1), 103–114. https://doi.org/10.1080/13698575.2012.748884].
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
- utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
- wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
- rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 956
Liczba cytowań: 0
