Cyfrowe archiwum Polskiego Atlasu Etnograficznego ‒ możliwości wyszukiwawcze i dalsze perspektywy badawcze
DOI:
https://doi.org/10.12775/lud103.2019.11Słowa kluczowe
etnologia, Polski Atlas Etnograficzny, ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego, digitalizacja, platforma cyfrowa, archiwum cyfrowe, Cyfrowe Archiwum Polskiego Atlasu EtnograficznegoAbstrakt
W ostatnich latach w Europie Środkowo-Wschodniej realizuje się coraz więcej projektów digitalizacyjnych mających na celu popularyzację różnych zagadnień dotyczących tzw. kultury tradycyjnej. Od 2014 do 2018 roku na Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie realizowano projekt Polski Atlas Etnograficzny ‒ opracowanie naukowe, elektroniczny katalog danych, publikacja zasobów w sieci Internet, etap I. Polski Atlas Etnograficzny to jedyne archiwum etnograficzne w Polsce obejmujące swoim zasięgiem cały kraj. Cieszyńskie archiwum stanowi unikalne źródło wiedzy na temat historii wsi, zbierane przez etnografów, etnologów i folklorystów w drugiej połowie XX wieku, jest jednak niewystarczająco znane. Prezentowany artykuł ma na celu zwrócenie uwagi na efekty omawianego projektu badawczego, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki i możliwości unikalnej platformy cyfrowej funkcjonującej jako Cyfrowe Archiwum Polskiego Atlasu Etnograficznego. Obecnie na platformie dostępne są trzy kolekcje danych etnograficznych: fotografie PAE (1954–1971), wszystkie opublikowane mapy (1958–2013) oraz kwestionariusze dotyczące wykorzystania dziko rosnących roślin do celów konsumpcyjnych i leczniczych (1947‒1953) ‒ około 13 200 obiektów. Wszystkie te kolekcje są warte udostępnienia, gdyż mają szczególną wartość historyczną dla osób zainteresowanych kulturą wiejską i są najbardziej typowe dla działalności atlasowej. Wiele materiałów źródłowych zebranych w cieszyńskim archiwum wciąż jednak czeka na opracowanie naukowe. Kolejne etapy projektu digitalizacji PAE zakładają udostępnienie w wersji cyfrowej kolekcji atlasowych kwestionariuszy dotyczących obrzędowości narodzinowej, weselnej i pogrzebowej (około 1000 notatników) ‒ najczęściej analizowanych przez badaczy.
Bibliografia
Bohdanowicz, J., Kłodnicki, Z., (red.) (1999). Zwyczaje, obrzędy i wierzenia pogrzebowe. Seria: Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 5. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Cyfrowe Archiwum (2017). Cyfrowe Archiwum Polskiego Atlasu Etnograficznego (folder promocyjny). Cieszyn: Studio-CMYK.
Diakowska, E., Kłodnicki, Z. (2010). Demony porywające i odmieniające dzieci. W: Z. Kłodnicki, A. Pieńczak (red.), Zwyczaje, obrzędy i wierzenia urodzinowe (s. 176‒262). Seria: Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 9, cz. 1: Zwyczaje, obrzędy i wierzenia związane z narodzinami i wychowaniem dziecka. Wrocław ‒ Cieszyn: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ‒ Uniwersytet Śląski ‒ Uniwersytet Wrocławski.
Diakowska-Kohut, E. (2013). Odwiedzanie i obdarowywanie położnicy oraz jej dziecka. W: Z. Kłodnicki, A. Pieńczak (red.), Zwyczaje, obrzędy i wierzenia urodzinowe (s. 100‒166). Seria: Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 9, cz. 2: Zwyczaje, obrzędy i wierzenia związane z matką i dzieckiem. Wrocław ‒ Cieszyn: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ‒ Uniwersytet Śląski ‒ Uniwersytet Wrocławski.
Digital Archives (2017). Digital Archives of The Polish Ethnographic Atlas (folder promocyjny). Cieszyn: Studio-CMYK.
Drożdż, A. (2018). Re/konstrukcje codzienności. Przeszłość w materiałach źródłowych Polskiego atlasu etnograficznego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Gajek, J. (1969a). Zwyczaje, obrzędy i wierzenia pogrzebowe. Wybrane zagadnienia z zakresu kultury społecznej i duchowej. Kwestionariusz do badań Polskiego Atlasu Etnograficznego. Kwestionariusz-notatnik terenowy Nr VIII. Wrocław: Zakład PAE.
Gajek, J. (1969b). Zwyczaje, obrzędy i wierzenia urodzinowe. Wybrane zagadnienia z zakresu kultury społecznej i duchowej. Kwestionariusz do badań Polskiego Atlasu Etnograficznego. Kwestionariusz-notatnik terenowy Nr VII. Wrocław: Zakład PAE.
indi (2014). Unikatowe zielniki w Cieszynie. Portal Śląska Cieszyńskiego ox.pl (15.12.2014). Pozyskano z http://wiadomosci.ox.pl/wiadomosc,28742,unikatowe-zielniki-w-cieszynie.html.
Jankowska, B. (1999). Zapowiedzi śmierci. W: J. Bohdanowicz, Z. Kłodnicki (red.), Zwyczaje, obrzędy i wierzenia pogrzebowe (s. 13‒50). Seria: Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 5. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Kłodnicki, Z., Pieńczak, A., Koźmińska, J. (2017): Polski Atlas Etnograficzny ‒ historia, osiągnięcia, perspektywy badawcze. Seria: Biblioteka Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 1. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Kłodnicki, Z., Pieńczak, A., (red.) (2010): Zwyczaje, obrzędy i wierzenia urodzinowe. Seria: Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 9, cz. I: Zwyczaje, obrzędy i wierzenia związane z narodzinami i wychowaniem dziecka. Wrocław ‒ Cieszyn: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ‒ Uniwersytet Śląski ‒ Uniwersytet Wrocławski.
Kłodnicki, Z., Pieńczak, A., (red.) (2013): Zwyczaje, obrzędy i wierzenia urodzinowe. Seria: Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 9, cz. 2: Zwyczaje, obrzędy i wierzenia związane z matką i dzieckiem. Wrocław ‒ Cieszyn: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ‒ Uniwersytet Śląski ‒ Uniwersytet Wrocławski.
Karwowski, M. (2017): Atlas kulturowego dziedzictwa. Forum Akademickie, 10 (2017). Pozyskano z http: //prenumeruj.forumakademickie.pl/fa/2017/10/atlas-kulturowego-dziedzictwa/.
Kliks-Pudlik, A. (2017): Część zasobów Polskiego Atlasu Etnograficznego można oglądać w internecie. Polska Agencja Prasowa (27.12.2017). Pozyskano z http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C27693%2Cczesc-zasobow-polskiego-atlasu-etnograficznego-mozna-ogladac-w-internecie.
Kłoskowicz, M. (2017): Kultura ukryta w mapach. Gazeta Uniwersytecka UŚ 9 (49) (czerwiec 2017), 26. Pozyskano z http://gazeta.us.edu.pl/node/420093.
Kłoskowicz, M. (2018): Cyfrowe Archiwum Polskiego Atlasu Etnograficznego. Strona Uniwersytetu Śląskiego (24.01.2018). Pozyskano z https://www.us.edu.pl/cyfrowe-archiwum-polskiego-atlasu-etnograficznego.
Kopp, P., Pieńczak, A. (2010): Rodzice chrzestni. W: Z. Kłodnicki, A. Pieńczak (red.), Zwyczaje, obrzędy i wierzenia urodzinowe (s. 263‒321). Seria: Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 9, cz. I: Zwyczaje, obrzędy i wierzenia związane z narodzinami i wychowaniem dziecka. Wrocław ‒ Cieszyn: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ‒ Uniwersytet Śląski ‒ Uniwersytet Wrocławski.
Pieńczak, A. (2016a): The collection of questionnaires concerning wild plants on the digital platformof the Polish Ethnographic Atlas. Slovenský národopis 15 (2), 228‒240.
Pieńczak A. (2016b): The Polish Ethnographic Atlas: Research Achievements and Prospects. Ethnologia Actualis 15 (2) (Dec), 81‒94. doi: https://dx.doi.org/10.21104/CL.2018.4.05.
Pieńczak A., (2016c): Polski Atlas Etnograficzny – dokumentowanie, zachowanie i popularyzacja niematerialnego dziedzictwa kulturowego wsi polskiej. W: A. Przybyła-Dumin (red.), Narracja, obyczaj, wiedza.... O zachowaniu niematerialnego dziedzictwa kulturowego (s. 205‒219). Chorzów ‒ Lublin ‒ Warszawa: Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” ‒ Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej ‒ Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Pieńczak A. (2018): The Digital Platform of the Polish Ethnographic Atlas ‒ From Idea to Implementation. Český lid 4 (105) (Dec), 459‒473. doi: http://doi.org/10.1515/eas-2015-0018.
Szalbot, M. (2019): Photographs of Digital Archives of the Polish Ethnographic Atlas as a source of knowledge about rural children’s toys and games in the years 1954‒1971. Studia Etnologiczne i Antropologiczne 19 (w druku).
Zowada, R. (2010): Babka, babiąca w obrzędowości narodzinowej. W: Z. Kłodnicki, A. Pieńczak (red.), Zwyczaje, obrzędy i wierzenia urodzinowe (s. 51‒82). Seria: Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 9, cz. I: Zwyczaje, obrzędy i wierzenia związane z narodzinami i wychowaniem dziecka. Wrocław ‒ Cieszyn: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ‒ Uniwersytet Śląski ‒ Uniwersytet Wrocławski.
Źródła internetowe
http://www.archiwumpae.us.edu.pl/
http://cyfrowearchiwum.amu.edu.pl/.
http://www.cyfrowaetnografia.pl/dlibra.
http://www.facebook.com/archiwumpae/
http://www.uet.sav.sk/?q=sk/tradicna-ludova-kultura-slovenska-slovom-obrazom.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
- utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
- wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
- rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 239
Liczba cytowań: 2
