Altomesayoq, czyli ten który rozmawia z apus. Ontologia praktyk szamanistycznych u Q’eros z Andów Peruwiańskich
DOI:
https://doi.org/10.12775/lud103.2019.08Słowa kluczowe
szamanizm, nie-ludzie, ontologia, natura, kultura andyjska, Peru, Q’eros, KeczuaAbstrakt
Szamani Q’eros zwani altomesayoq odpowiedzialni są za leczenie ludzi i zwierząt, a także za zapewnienie dobrostanu i pomyślności mieszkańcom wiosek. W tym celu pośredniczą pomiędzy światem ludzi i nie-ludzi (apus i pachamamas), a dzięki rytuałom szamanistycznym zapewniają zdrowie, płodność zwierząt oraz dobre plony. Świat Q’eros współtworzą bowiem ludzkie i nie-ludzkie byty osobowe związane ze sobą siecią stałych relacji, które polegają na transferze substancji życiowych co wyrażane jest w terminach „karmienia się wzajemnie” (schemat wzajemności) lub „karmienie się kimś innym” (schemat drapieżczości). W tym kontekście praktyki szamanistyczne polegają na utrzymywaniu równowagi pomiędzy światem ludzi i nie-ludzi poprzez określone rytuały, które mają na celu karmienie nie-ludzi, którzy w akcie wzajemności obdarowują ludzi zdrowiem i obfitością. Tekst ukazuje charakterystykę praktyk szamanistycznych Q’eros z uwzględnieniem inicjacji oraz rytuałów leczniczych, które stanowią przykład relacji wzajemności (schemat wymiany).
Bibliografia
Allen, C. (1988). The Hold Life Has: Coca and Cultural Identity in an Andean Community. Washington (DC): Smithsonian Institution Press.
Bolton, Ch. Bolton, R. (1976). Rites of Retribution and Restoration in Canchis. Journal of Latin American Lore, 2 (1), 97-114.
Descola, P. (1996) Constructing natures: symbolic ecology and social practice, w: (red.) P. Descola y G. Palsson (red.) Nature and society. Anthropological perspective. Routledge, London, New York (s. 82-102).
Descola, P. (2013). Beyond nature and culture. Chicago: University of Chicago Press.
Flores Ochoa, J. (1977). Enqa, enqaychu, illa y khuya rumi. Aspectos mágico-religiosos entre pastores, w: J. Flores Ochoa (red.). Pastores de puna. Uywamichiq punarunakuna (s. 245-262). Lima: IEP.
Fourtané, N. (2015) El condenado andino. Estudios de cuentos peruanos. Lima, Cusco: IFEA, CBC.
Greenway, Ch. (1998) Objectified Selves: An analysis of Medicines in Andean Sacrificial Healing. Medical Anthropology Quarterly, 12(2), 147-167.
Hallowell, A. I. (1960) Ojibwa Ontology, Behavior, and World View, w: Diamond S. (red.) Culture in history: essays in honor of Paul Radin. New York: Columbia University Press.
Harvey, G. (2005) Animism: Respecting the Living World. London: Hurst & Co.
Lorente Fernández, D. (2010). 3-cerro y 4-mundo: los números del banquete en las ofrendas quechuas, Anthropologica, 28, 163-190.
Núñez del Prado Béjar, J. (1970). El mundo sobrenatural de los Quechuas del Sur del Perú a través de la comunidad de Qotobamba. Allpanchis Phuturinqa, 2, 57–119.
Przytomska, Anna (2019) Ludzie i nie-ludzie. Ontologia andyjska w ujęciu antropologicznym na przykładzie keczuańskiej społeczności Q’eros z Peru, praca doktorska, UAM w Poznaniu. (w przygotowaniu)
Ricard Lanata, X. (2007) Ladrones de sombra. El universo religioso de los pastores del Ausangate (Andes surperuanos). Lima: IFEA i CBC.
Rozas Alvarez, Jesús W. (1992) Sana, sana patita de rana…”. W: Tomoeda H., Flores Ochoa J.A. . (red.). El Qosqo. Antropología de la ciudad. Cuzco: CEAC i Ministerio de Educación del Japón.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
- utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
- wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
- rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 342
Liczba cytowań: 0