Bez chęci podróże – tułaczka jako inspirator mitotwórstwa w działalności Zoriana Dołęgi Chodakowskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/lud107.2023.11Słowa kluczowe
Zorian Dołęga Chodakowski, ludoznawstwo, badania terenowe, etnografia, romantyzmAbstrakt
Zorian Dołęga Chodakowski (wcześniej: Adam Czarnocki, 1784–1825) znany jest polskiej nauce jako zbieracz słowiańskich starożytności i autor O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem, tekstu zaznaczającego potrzebę pochylenia się nad warstwą chłopską w celu wydobycia z jej wytworów pozostałości dawnej „sławiańskości”. W pierwszych relacjach o badaczu wyraźnie podkreślany jest wątek częstych przeprowadzek i naukowych eskapad Chodakowskiego – ów tułaczy tryb życia został zinterpretowany jako doświadczenie konstytuujące specyficzny typ osobowościowy niepokornego romantyka, co znacznie zaważyło na dalszej recepcji jego działalności. Poprzez analizę konstrukcji owych biografii oraz wybranych tekstów badacza, autorka ukazuje elementy, które mogły przyczynić się do stworzenia obrazu Chodakowskiego jako romantycznego tułacza-indywidualisty.
Bibliografia
Burszta, J. (1973). Oświecenie i romantyzm a polska etnografia i folklorystyka. Lud, t. 53, 5–32.
Chlebowski, B., Sulimierski, F. (red.) (1892). Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 12, Warszawa: Druk „Wieku” Nowy Świat.
Chodźko, D. (1857). Wzmianka o życiu i pismach Adama Czarnockiego, Teka Wileńska, nr 2.
Ćwiczenia Naukowe. Oddział literatury (1818), t. 2, nr 5. Pozyskano z http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/docmetadata?id=17742&from=publication.
Damrosz J. 1988, Rozwój pojęć podstawowych w polskiej nauce o kulturze ludowej do 1939 roku, Wrocław: Ossolineum.
Dembowski, E. (1842). Zorian Dołęga Chodakowski czyli (właściwie) Adam Czarnocki, Przegląd Naukowy, Literaturze, Wiedzy i Umnictwu Poświęcony, t. 3, nr 26. Pozyskano z https://repozytorium.put.poznan.pl/dlibra/publication/305457/edition/268898/content?ref=%2Fpublication%2F305500%2Fedition%2F269649.
Dołęga Chodakowski, Z. (1967). O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem oraz inne pisma i listy, opr. J. Maślanka, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe.
Dołęga Chodakowski, Z. (1973). Śpiewy sławiańskie pod strzechą wiejską zebrane, tłum. i opr. J. Maślanka, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Hernas, C. (1965). Antologia polskiej pieśni ludowej ze zbiorków polskich: XVIII w., Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Hernas, C. (1965). U źródeł folklorystyki polskiej, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Janion, M. (2020). Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Jasiewicz, Z. (2010). Początki etnologii/antropologii kulturowej w Polsce. Poszukiwanie nazwy dla zainteresowań badawczych i rodzącej się dyscypliny.
W: M. Radkowska-Walkowicz, A. Malewska-Szałygin (red.), Antropolog wobec współczesności (s. 36–51). Warszawa: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW.
Jasiewicz, Z. (2018a). Kim jesteśmy? Kim jesteście? Tożsamość etnologii/antropologii społecznokulturowej i jej/ich przedstawicieli. W: K. Baraniecka-Olszewska, I. Kabzińska, O. Tangad (red.), Lokalne i globalne perspektywy azjanistyczne. Księga jubileuszowa dla Profesora Sławoja Szynkiewicza, Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Jasiewicz, Z. (2018b). Skąd, z czym i w jaki sposób etnografia/etnologia/antropologia pojawiła się przed 100 laty w odrodzonym państwie polskim?, Lud, t. 102, 41–83, doi:10.12775/lud102.2018.01.
Jasiewicz, Z. 2011, Początki polskiej etnologii i antropologii kulturowej: od końca XVIII wieku do roku 1918, Poznań: Wydawnictwo Instytutu im. Oskara Kolberga.
Kapełuś, H., Krzyżanowski, J. (red.) (1970). Dzieje folklorystyki polskiej: 1800–1863: epoka przedkolbergowska, Wrocław: Ossolineum.
Klarnerówna, Z. (1926). Słowianofilstwo w literaturze polskiej lat 1800 do 1848, Warszawa: Kasa im. Mianowskiego Instytutu Popierania Nauki.
Kołłątaj, H. (1963). List do księgarza Jana Maja w Krakowie, pisany w Ołomuńcu z więzienia 15 lipca 1802 roku. W: M. Serejski, Historycy o historii. Od Adama Naruszewicza do Stanisława Kętrzyńskiego: 1775–1918, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe.
Kosowska, E. (2008). Tradycja jako wehikuł swoistości kultury, Postscriptum Polonistyczne, nr 2 (2), doi:10.31261/PS_P.
Kozak, Ł. (2020). Upiór. Historia naturalna, Warszawa: Fundacja Evviva L’arte.
Lelewel, J. (1859). Adam Czarnocki, Dziennik Literacki, nr 79.
Libera, Z. (2003). Etnograficzne wycieczki i zbieranie rzeczy ludowych w XIX wieku. W: P. Kowalski (red.), Wędrować, pielgrzymować, być turystą: podróż w dyskursach kultury, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Maślanka, J. (1965). Zorian Dołęga Chodakowski. Jego miejsce w kulturze polskiej i wpływ na polskie piśmiennictwo romantyczne, Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum.
Maślanka, J. (1968). Słowiańskie mity historyczne w literaturze polskiego oświecenia, Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum.
Mencwel, A. (2011). Wyobraźnia antropologiczna: próby i studia, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Michalski, M. (2013). Dawni Słowianie w tradycji polskiej I połowy XIX wieku. W poszukiwaniu tożsamości wspólnotowej, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Pigoń, S. (1929). Z dawnego Wilna. Szkice obyczajowe i literackie, Wilno: Wydawnictwo Magistratu m. Wilna.
Poppe, A. (1955). U źródeł postępowej historiografii szlacheckiego rewolucjonizmu: Zorian Dołęga Chodakowski (1784—1825), Kwartalnik Historyczny, nr 2, 13–35.
Rawita-Gawroński, F. (1901). Zoryan Dołęga Chodakowski (Adam Czarnocki), Warszawa, Amoryka.
Roczniki Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk 1803, t. 2. Pozyskano z https://crispa.uw.edu.pl/object/files/400436/display/Default.
Rygielska, M. (2019). Monografia Ignacego Lubicz Czerwińskiego „Okolica Za-dniestrska”:studium kulturoznawcze, Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Uniwersytet Wrocławski.
Serejski, M. (1954). Zarys historiografii polskiej. Część I: od połowy XVIII w. do roku ok. 1860, Łódź: Polskie Wydawnictwo Naukowe.
Skimborowicz, H. (1858). Jeszcze o Zorianie Chodakowskim czyli Adamie Czarnockim, Teka Wileńska, nr 6, 3–4.
Surowiecki, W. (1819). Zdanie o pismie P. Z. D. Chodakowskiego umieszczonem w nrze 5. „Ćwiczeń Naukowych” r. 1818 pod tytułem: O Słowiańszczyźnie przedchrześciiańskiey, Pamiętnik Warszawski czyli Dziennik Nauk i Umiejętności, nr 5.
Terlecka, M. (red.) (1973). Historia etnografii polskiej, Wrocław: Wydawnictwo PAN.
Walicki, R. 1967, Wacław Maciejowski i Zorian Dołęga Chodakowski. Z dziejów słowianofilstwa polskiego, Archiwum historii filozofii i myśli społecznej, t. 13, 271–301.
Wiszniewski, M. 1840, Historia literatury polskiej, Kraków: Drukarnia Stanisława Gieszkowskiego. Pozyskano z https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/7330/edition/7192/content.
Witkowska, A. (1972). Sławianie, my lubim sielanki…, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Wojniłowicz, L. (1840). Zorjan Dołęga Chodakowski. Kim był rzeczywiście?, Piśmiennictwo Krajowe. Dodatek do Gazety Porannej, nr 15.
Woźniak, A. (1971). Źródła zainteresowań ludoznawczych w ideologii polskiego oświecenia, Etnografia Polska, t. XV, nr 2, 37–51.
Woźniak, A. (1995). Oświeceniowy przełom w kulturze a początki polskiego ludoznawstwa, Lud, t. 78.
Zgorzelski, C. (1978). Od Oświecenia ku Romantyzmowi i współczesności: szkice historycznoliterackie, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Anna Leśniewska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
- utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
- wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
- rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 356
Liczba cytowań: 0
