(Nie)mobilność, zamieszkiwanie oraz płeć w praktykach i dyskursach rozwodu w wiejskiej społeczności. Etnografia rolniczej gminy wschodniego Mazowsza

Autor

DOI:

https://doi.org/10.12775/lud105.2021.04

Słowa kluczowe

rozwód, wieś, dyskursy moralne, mobilność, zamieszkiwanie, mieszkanki wsi

Abstrakt

W artykule analizuję relacje między upłciowionymi praktykami i dyskursami rozwodu w wiejskiej społeczności a ścieżkami (nie)mobilności mieszkanek wsi. Pokazuję, że „pionierki rozwodu”, czyli kobiety z rolniczych, konserwatywnych społeczności, które w lokalnym świecie społecznym jako pierwsze przeprowadziły rozwód, wypracowały alternatywne strategie pozostawania na wsi. Nie chciały uciekać, wyjeżdżać, emigrować na stałe do miasta lub za granicę, czyli korzystać z typowej ścieżki stawania się ex-żoną. Opisuję, jakie wzorce radzenia wypracowywały po 1989 roku, aby nadal móc we wsi mieszkać. Wyjaśniam subwersje stosunku do własności i dziedziczenia, ich związki z tradycyjnymi wzorcami kobiecości i męskości. Skupiam się na upłciowionych wzorcach (nie)mobilności w tym przypadku będących strategiami wyboru wsi jako miejsca do życia.

Wnioski prezentuję w ramach studium przypadku Mirki, wielodzietnej matki, która po rozwodzie traci swój dom, co sprawia, że musi rozwinąć sprawcze wzorce radzenia sobie. Praktyki Mirki pokazuję na tle innych wariantów działania i dyskursów moralnych wokół rozwodu w badanej przeze mnie od 2017 roku gminie wschodniego Mazowsza.

Bibliografia

Bernini, S. (2020). Marrying and divorcing in postwar Europe. Ideological Struggles Across the Iron Curtain. Venezia: Edizioni Ca' Foscari.

Bukraba-Rylska, I. (2008) Rodzina wiejska. w: Bukraba-Rylska, I. (red) Socjologia wsi polskiej, Cz. II, rozdz. 6, 135-157.

Clark, W. A. V. (2013). Life course events and residential change: Unpacking age effects on the probability of moving. Journal of Population Research, 30(4), 319– 334. https://doi.org/10.1007/s12546-013-9116-y.

Dunn, E. (2007). Prywatyzując Polskę. O bobofrutach, wielkim biznesie i restrukturyzacji pracy, przeł. Sadura, P., Warszawa:Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Gorlach, K., Drąg, Z. (2011). Kobiety na kombajnach: właścicielki gospodarstw rolnych w Polsce współczesnej. w: Slany, K., Struzik, J. Wojnicka, K. (red.). Gender w społeczeństwie polskim. Kraków: Nomos, 280–297.

Gospodarczyk, M. (2019). Rolnicy, kowboje i drwale. Koncepcje wiejskich męskości w obszarze badań nad wsią. Studia Socjologiczne. Nr 4, 103–128. DOI: 10.24425/sts.2019.126158.

Halamska, M. (2011). Halamska, M. (red). Wprowadzenie. Wieś w wielodyscyplinarnym oglądzie. w: Wieś jako przedmiot badań naukowych na początku XXI wieku. Warszawa: WN Scholar. 11-28

Haugen, M., & Brandth, B. (2015). When Farm Couples Break Up: Gendered Moralities, Gossip and the Fear of Stigmatisation in Rural Communities. Sociologia Ruralis, 55, 227-242. DOI:10.1111/SORU.12065.

Haugen, M., Brandth, B., & Follo, G. (2015). Farm, family, and myself: farm women dealing with family break-up. Gender, Place & Culture, 22, 37 - 49. • DOI:10.1080/0966369X.2013.855708.

Haugen, M., Villa, M. (2006). Big Brother in rural societies: Youths’ discourses on gossip. Norsk Geografisk Tidsskrift – Norwegian Journal of Geography, 60, 209 - 216. DOI:10.1080/00291950600889996.

Haukanes, H. (2013). Belonging, mobility and the future: Representations of space in the life narratives of young rural Czechs. Young: Nordic Journal of Youth Research, 21(2), 193– 210. https://doi.org/10.1177/1103308813477467.

Hjalm, A. (2014). The 'Stayers': Dynamics of lifelong sedentary behaviour in an urban context. Population, Space and Place, 20(6), 569– 580. https://doi.org/10.1002/psp.1796.

Hughes, A. (1997). Rurality and 'Cultures of Womanhood': Domestic identities and moral order in village life. w: Clocke, P., Little, J. (eds.) Contested Countryside Cultures. Otherness, marginalisation and rurality. 118-133.

Klich-Kluczewska, B. (2015). Rodzina, tabu i komunizm w Polsce 1956–1980. Wydawnictwo LIBRON.

Knapik, W. (2008). Kobieta w wiejskiej społeczności lokalnej. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.

Kowalska-Lewicka, A. (1971). Tradycyjne normy obyczajowe w kontaktach młodzieży na Podhalu. Roczniki Socjologii Wsi, t. 11, 23-35.

Krzyworzeka, A. (2014). Rolnicze strategie pracy i przetrwania. Studium z antropologii ekonomicznej. Warszawa: WUW.

Little J. (2007). Gender and sexuality in rural communities, in: Cloke P., Mardsen T., Mooney P.H. (eds.) Handbook of rural studies. London : Sage. 365-78.

Little, J. (1987). Gender relations in rural areas: the importance of women’s domestic role. Journal of Rural Studies. 3(4), 335–42.

Looker, D., & Naylor, T. (2009). 'At risk' of being rural? The experience of rural youth in a risk society. Journal of Rural and Community Development, 4(2), 39–64.

Matysiak, I. (2014). Rola sołtysów we współczesnych społecznościach wiejskich. Płeć jako czynnik różnicujący kapitał społeczny. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.

Matysiak, I. (2019). Młodzi i wykształceni w procesie przemian polskiej wsi. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.

Michalska, S. (2015). Tradycyjni aktorzy w nowych rolach - zmiany ról kobiet wiejskich jako przykład zmian społecznych na wsi. w: Podedworna, H., Pilichowski, A., Knieć, W. (red.). Nowi sprawcy zmian społecznych na wsi. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.

Michalska, S. (2016). Domestic Violence Against Women in Rural Communities in Poland [Przemoc domowa wobec kobiet w społecznościach wiejskich]. Wieś i Rolnictwo, (4 (173), 141–162. https://doi.org/10.53098/wir042016/08.

Michalska, S. (2019). Rodzina wiejska w genderowej perspektywie, czyli o sytuacji kobiet. W: Halamska M., Stanny M., Wilkin J. (red.), Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi. Tom 1, IRWiR PAN, WN Scholar, Warszawa, s. 287-321.

Mohl, P. (1997). Village voices. Coexistence and communication in a rural community in central France. Museum Tusculanum Press, University of Copenhagen.

Mostowska, M. & Dębska, K. (2020). 'Where was I to go after divorce?': Gendered Family Housing Pathways and Women's Homelessness in Poland. European Journal of Homelessness. 14 (2), 45-69.

Ni Laoire, C. (2001). A matter of life and death? Men, masculinities and staying 'behind' in rural Ireland. Sociologia Ruralis, 41(2), 220– 236. https://doi.org/10.1111/1467-9523.00179.

Niczyporuk, D. (2004). Przemoc w kulturze wsi. Niebieska Linia. nr 5. Pobrane dn. 22.08.2021, link: https://www.niebieskalinia.pl/pismo/wydania/dostepne-artykuly/4426-przemoc-w-kulturze-wsi

Nugin, R. (2014). I think they should go. Let them see something. Journal of Rural Studies, 34, 51– 64. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2014.01.003.

Okely, J. (2015) Chwile buntu, płeć, opór i jednostka. W: Pasieka, A., Zielińska, K. (red) Opór i dominacja. Antologia tekstów. 318-341.

Philo, C., Parr, H., & Burns, N. (2017). The rural panopticon. Journal of Rural Studies, 51, 230-239. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2016.08.007.

Pine F. (2007), Góralskie wesele. Pokrewieństwo, płeć kulturowa i praca na terenach wiejskich socjalistycznej i postsocjalistycznej Polski, w: A. Kościańska, R. E. Hryciuk (red.), Gender. Perspektywa antropologiczna, t. 1: Organizacja społeczna, Warszawa: WUW.

Shortall, S. (2017). Gender and Agriculture. w: B. Bock, S. Shortall (eds). Gender and Rural Globalization. International Perspectives on Gender and Rural Development. Wallingford, Oxfordshire: CABI, 89–99.

Stanisz, A. (2013). Rodzina made in Poland. Antropologia pokrewieństwa i życia rodzinnego. Poznań: Wydawnictwo „Nauka i Innowacje”.

Stockdale A, Haartsen T. (2018). Editorial introduction: Putting rural stayers in the spotlight. Population Space Place. 2018;24:e2124, https://doi.org/10.1002/psp.21248of8.

Szpak, E. (2013). Mentalność ludności wiejskiej w PRL. Studium zmian. Warszawa: Scholar.

Thomassen, J.A.K. (2021) The roles of family and friends in the immobility decisions of university graduates staying in a peripheral urban area in the Netherlands. Popul Space Place. 2021;27:e2392. 10.1002/psp.2392.

Tryfan, B. (1987). Kwestia kobieca na wsi. Warszawa: PWN.

Tryfan, B., Grabowicz, J. (1962). Wzrost rozwodów a kryzys małżeństwa. Wieś Współczesna, nr 8. 82–93.

Urbańska S. (2016) Transnational Motherhood and Forced Migration. Causes and Consequences of the Migration of Polish Working-Class Women 1989–2010. Central Eastern European Migration Review, 5(1), 109-128. https://doi.org/10.17467/ceemr.2016.11.

Urbańska, S. (2011). W metrze straszy. O kampanii „Rozwód? Przemyśl to! Kultura Liberalna. Nr 143 (40/2011). 27 września 2011 r. Pobrane dn. 22.08.2021, link: https://kulturaliberalna.pl/2011/09/27/poniedzialek-warszawa-jest-kobieta urbanska-w-metrze-straszy-o-kampanii-%e2%80%9erozwod-przemysl-to%e2%80%9d/

Urbańska, S. (2015). Matka Polka na odległość. Z doświadczeń migracyjnych robotnic 1989–2010. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Urbańska, S. (2018). Gender, Families, Social Change, And The Rural–Urban Discourse: The Polish Peasant In Europe And America As a Study of Fears and Fantasies Related to Modernisation. Stan Rzeczy. 2(15), 111-139. https://doi.org/10.14394/srz.15.8.

Zdanowicz, A. (2017). Problematyka emancypacji na łamach „Wiadomości Kobiecych” 1931–1933. Rocznik Historii Prasy Polskiej. 20(1), 43-62.

LUD. Organ Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego

Pobrania

Opublikowane

2021-12-21

Jak cytować

1.
URBAŃSKA, Sylwia Eliza. (Nie)mobilność, zamieszkiwanie oraz płeć w praktykach i dyskursach rozwodu w wiejskiej społeczności. Etnografia rolniczej gminy wschodniego Mazowsza. LUD. Organ Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego [online]. 21 grudzień 2021, T. 105, s. 84–113. [udostępniono 8.12.2024]. DOI 10.12775/lud105.2021.04.

Numer

Tom 105 (2021)

Dział

ARTYKUŁY

Licencja

Prawa autorskie (c) 2021 LUD. Organ Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego i Komitetu Nauk Etnologicznych PAN

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:

  • utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
  • reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
  • wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
  • wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
  • rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).

 

2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.

3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 703
Liczba cytowań: 0