Etyka badań a etyka badacza. Uwagi na marginesie lektury książki Adrianny Surmiak „Etyka badań jakościowych. Analiza doświadczeń badaczy w badaniach z osobami podatnymi na zranienie”

Abstrakt

W artykule przedstawione zostały założenia i wyniki analiz przeprowadzonych przez Adriannę Surmiak w ramach jej projektu badawczego, który miał potwierdzić tezę o konieczności łączenia reguł etyki formalnej z etyką nienormatywną w badaniach antropologicznych i socjologicznych, jak również istnienie ścisłego związku pomiędzy metodologią badań a wyborami etycznych postaw badaczy. W swoich rozmowach z badaczami autorka omawianej książki skupiła się na trzech zasadniczych pytaniach: 1. jakie znaczenie na każdym etapie prowadzonych badań mają dla badacza problemy etyczne; 2. jakie praktyki są uznawane za złe, a jakie za dobre w badaniach osób wrażliwych na skrzywdzenie; 3. jakie koncepcje, przekonania i wartości można wyprowadzić z analiz konkretnych sposobów postępowania badaczy w trakcie prowadzonych przez nich badań. W artykule zamieszczone zostały komentarze do wniosków, które A. Surmiak wysnuła ze swych badań. Owe komentarze dotyczą problemów, jakie pojawiają się w konsekwencji stosowania niepisanych zasad etyki nienormatywnej, w szczególności: postawy badacza, włączania pozanaukowych form poznania, jak empatia czy wrażliwość, do procesu poznania oraz kwestii zapewnienia dobrostanu badanych.