Poza krajoznawczym i etnograficznym kanonem. Przypadek Anieli Chmielińskiej (1869–1936)
DOI:
https://doi.org/10.12775/LSE.2025.64.08Palabras clave
Aniela Chmielińska, Łowicz, Księżacy, krajoznawstwo, etnografia, folklor, sztuka ludowa, muzeum etnograficzneResumen
Celem artykułu jest przyjrzenie się działalności Anieli Chmielińskiej w Łowiczu w pierwszych czterech dekadach XX w. Jako krajoznawczyni, etnografka i folklorystka, która „wynalazła Księżaków”, A. Chmielińska podejmowała się różnych aktywności zdradzających odmienne podejścia do ludowości i sztuki ludowej. Na przykładzie ekspozycji przygotowanych przez A. Chmielińską autorka rekonstruuje jej praktykę badawczą i krajoznawczą oraz, szerzej, krajobraz instytucjonalny Łowicza i wynikające z niego napięcia na linii centrum-peryferie.
Citas
Ahmed, S. (2014). The cultural politics of emotion. Edynburg: Edinburgh University Press.
Aniela Chmielińska (1868–1936) w 85 rocznicę. Prezentacja daru z archiwum rodzinnego (2021). Łowicz: Muzeum w Łowiczu.
Bukowiecki, Ł. (2012). Skansen. Przemiany funkcji sztokholmskiego parku etnograficznego w kontekstach historii społecznej Szwecji nowoczesnej. Przegląd Humanistyczny, 1, 35–50.
Chmielińska, A. (1908). Co nam dała wystawa w Łowiczu. Łowicz: Druk K. Rybackiego.
Chmielińska, A. (1912). Wycieczka z Księstwa Łowickiego do Warszawy. Zorza, 15, 232–233.
Chmielińska, A. (1913a). Księżacy. Ziemia, 5, 252–264.
Chmielińska, A. (1913b). W jakim celu tworzymy muzeum w Łowiczu. Łowicz: Wydawnictwo Sekcji Muzealnej Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.
Chmielińska, A (1914a). Oświata i praca społeczna w Galicyi. Warszawa: W. Łazarski.
Chmielińska, A. (1914b). Z powodu artykułu: „O pracy nad ludem” w „Dzienniku Kujawskim” przedrukowanym w Łowiczaninie. Wieśniak, 20, 2–3.
Chmielińska, A. (1925a). Idea zasadnicza wystaw etnograficznych. Ziemia, 9, 158–161.
Chmielińska, A. (1925b). Księżacy. Kraków: „Orbis”.
Chmielińska, A. (1925c). Wieś polska Lisków w ziemi kaliskiej: na podstawie badań rozwoju pracy społecznej w Liskowie. Lisków: Druk. „Gazety Kaliskiej”.
Chmielińska, A. (1928). Nauka jest konieczną potrzebą człowieka. Głos do Kobiet Wiejskich, 10, 50.
Chmielińska, A. (1930). Księżacy i ich strój. Warszawa: Wydawnictwo Polskiej Macierzy Szkolnej.
Chmielińska, A. (1932). Muzeum Etnograficzne P.T.K. w Łowiczu w 1931 r. Ziemia, 4–5, 149–150.
Chmielińska, A. (1935). Z życia Księżaków. Łowicz: Druk K. Rybackiego.
Chmielińska, A. (2022). Sprawozdanie z powstania i zaniku muzeum przy Oddziale Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Łowiczu. Rok 1906–1914. W: A. Nadolska-Styczyńska (red.), Żywe ogniwa. Wybór tekstów polskich etnografek (1888–1939) (s. 238–246). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Chmielińska, M. (1963). Życie i działalność Anieli Chmielińskiej, twórczyni Muzeum Etnograficznego Ziemi Łowickiej. Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie.
Fischer, A. (1930). Słowo wstępne. W: A. Chmielińska, Księżacy i ich strój (s. XIII–XV). Warszawa: Wydawnictwo Polskiej Macierzy Szkolnej.
Fryś-Pietraszkowa, E. (2024). Aniela Chmielińska. W: K. Ceklarz, A.W. Brzezińska, J. Koźmińska, D. Kasprzyk (red.), Etnoznawcy. Portal wiedzy o dorobku polskiej etnografii, etnoznawcy.pl.
Ingold, T. (2000). The perception of the environment. Essays on livelihood, dwelling and skill, London: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203466025.
Ingold, T. (2011). Being alive. Essays on movement, knowledge and description. London: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203818336.
Jakubaszek, J. (2017). Narzędzia modernizacji, reprezentacje nowoczesności. Wystawy prowincjonalne w Królestwie Polskim. W: M. Litwinowicz-Droździel, I. Kurz, P. Rodak (red.), Ekspozycje nowoczesności. Wystawy a doświadczanie procesów modernizacyjnych w Polsce (1821–1929) (s. 141–185). Warszawa: Instytut Kultury Polskiej UW, Wydawnictwo Neriton.
Janowski, A. (1903). Wycieczki po kraju 4. Na szlaku nowej kolei: Warszawa– Łowicz–Łódź–Kalisz. Warszawa: K. Kowalewski.
Janowski, A. (1923). Wycieczki krajoznawcze: (wskazówki metodyczne). Warszawa: „Ignis” (E. Wende i S–ka) Sp. Akc.
Janowski, A. (1932). Polska jako teren turystyczny. Ziemia, 4–5, 99–100.
J.M. (1936). Wspomnienie o Anieli Chmielińskiej. Ziemia, 7, 202–204.
Klekot, E. (2014). Samofolkloryzacja. Współczesna sztuka ludowa z perspektywy krytyki postkolonialnej. Kultura Współczesna. Teorie, Interpretacje, Praktyka, 1(81), 86–99.
Klekot, E. (2021). Kłopoty ze sztuką ludową. Gust, ideologie, nowoczesność. Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki.
Korduba, P. (2013). Ludowość na sprzedaż. Towarzystwo Popierania Przemysłu Ludowego, Cepelia, Instytut Wzornictwa Przemysłowego. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana, Narodowe Centrum Kultury.
Kryściak, Z. (2019). Aniela Chmielińska – pierwsza kobieta Członkiem Honorowym Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. W: J. Śledzińska, M. Grzelązka, R. Mamenas (red.), Łódzkie. Tożsamość, wspólnota, region. Łódzki Przedkongresowy Sejmik Krajoznawczy (s. 21–39). Łódź: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział Łódzki im. Jana Czaraszkiewicza.
Kubica, G., Majbroda, K. (red.) (2014). Obserwatorki z wyobraźnią. Etnograficzne i socjologiczne pisarstwo kobiet. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Litwinowicz-Droździel, M. (2015). Mało przejrzystości, dużo przeszkód. Wiek XIX, wystawy, narzędzia do patrzenia. Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej, 10. Pozyskano z: https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2015/10-polski-wiek-xix/malo-przejrzystosci-duzo-przeszkod.-wiek-xix-wystawy. DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2015.10.946.
Litwinowicz-Droździel, M. (2017). Widoki polskości. Próby stylu, próby reprezentacji. W: M. Litwinowicz-Droździel, I. Kurz, P. Rodak (red.), Ekspozycje nowoczesności. Wystawy a doświadczanie procesów modernizacyjnych w Polsce (1821–1929) (s. 333–359). Warszawa: Instytut Kultury Polskiej UW, Wydawnictwo Neriton.
Mikołajczak, M. (2016). Wstęp: Regionalizm w polskiej refleksji o literaturze. W: Z. Chojnowski, M. Mikołajczak (red.), Regionalizm literacki w Polsce. Zarys historyczny i wybór źródeł (s. 9–83). Kraków: Universitas.
Moszyński, K. (1913). Zbiory łowickie. Ziemia, 15–16, 273–276.
Nabytki 50-lecia. Katalog wystawy w stulecie muzeum 1905–2005 (2005). Łowicz: Muzeum w Łowiczu.
Nadolska-Styczyńska, A. (2022a). Zamiast wstępu… Znane, cenione, pomijane, zapomniane… Rzecz o prekursorkach polskiego muzealnictwa o tematyce etnograficznej (1888–1939). W: A. Nadolska-Styczyńska (red.), Żywe ogniwa. Wybór tekstów polskich etnografek (1888–1939) (s. 7–43). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Nadolska-Styczyńska, A. (red.) (2022b). Żywe ogniwa. Wybór tekstów polskich etnografek (1888–1939). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Patkowski, A. (1938). Wartość społeczna i rola wychowawcza muzeów. Warszawa: Drukarnia Oświatowa.
Sikora, A. (2017). Jak należy oglądać wystawę? Między wytwarzaniem doświadczenia nowoczesności a jego ujarzmianiem. W: M. Litwinowicz-Droździel, I. Kurz, P. Rodak (red.), Ekspozycje nowoczesności. Wystawy a doświadczanie procesów modernizacyjnych w Polsce (1821–1929) (s. 111–139). Warszawa: Instytut Kultury Polskiej UW, Wydawnictwo Neriton.
Statut Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego Touring Klubu (1929). Warszawa: Druk Jan Świętoński i S-ka.
Statut Związku Popierania Turystyki Ziemi Łowickiej (1935). Łowicz.
Szrajberówna, W. (1931). Hafty łowickie. Kurjer Warszawski: wydanie poranne, 153, 7.
Ustawa Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (1906). Warszawa.
Warchałowski, W. (1997). Historia zbiorów Władysława Tarczyńskiego i Muzeum Miejskiego w Łowiczu 1907–1939. Łowicz: Muzeum w Łowiczu.
Archiwalia
(MŁ) Muzeum w Łowiczu
MŁ ŁOW.D.94.MNK: Memoriał do Pana Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Profesora Doktora Wojciecha ŚWIĘTOSŁAWSKIEGO w sprawie Muzeum Etnograficznego imienia Anieli Chmielińskiej, złożony przez Zarząd Oddziały Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Łowiczu w dniu 9.X.1938 r.
MŁ ŁOW.D.335/1–4 MŁ; 8/204/15: Z korespondencji Anieli Chmielińskiej do Tadeusza Gumińskiego 13.08.1935.
Descargas
Publicado
Cómo citar
Número
Sección
Licencia
Derechos de autor 2025 Łódzkie Studia Etnograficzne
Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución-SinDerivadas 4.0.
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Stats
Number of views and downloads: 106
Number of citations: 0
