Między etnologią, socjologią i językoznawstwem. Józef Obrębski w polu nauk społecznych
DOI:
https://doi.org/10.12775/LSE.2025.64.05Klíčová slova
Józef Obrębski, biografie uczonych, historia antropologii, etnosocjologia, interdyscyplinarnośćAbstrakt
Józefa Obrębskiego (1905–1967), znanego m.in. jako twórcę opublikowanej w latach 30. nowatorskiej teorii etniczności, uważają za przynależnego do swojej dyscypliny zarówno antropolodzy, jak i socjolodzy. Jedni i drudzy badają jego życie i twórczość, a biogramy uczonego znajdują się zarówno w etnologicznych, jak i socjologicznych słownikach biograficznych. Artykuł przedstawia merytoryczny i instytucjonalny kontekst tego dwojakiego przypisania Obrębskiego, ze szczególnym uwzględnieniem jego tożsamości naukowej jako etnosocjologa, a także włącza w refleksję nad interdyscyplinarnością uczonego najmniej znany aspekt jego biografii naukowej, a mianowicie związki z językoznawstwem.
Reference
Armon, W. (1978). Obrębski Józef. W: W. Niemirycz, W. Olszak (red.), Polski słownik biograficzny. T. 23 (s. 461–463). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Wydawnictwo Ossolineum, Polska Akademia Nauk.
Chałubiński, M. (2006). Stanisław Ossowski i Józef Obrębski. Sprawy Narodowościowe, 29, 49–51.
Engelking, A. (2003). Józef Obrębski jako językoznawca. Mało znane momenty z biografii naukowej etnosocjologa. W: A. Engelking, R. Huszcza (red.), Pogranicza języków. Pogranicza kultur. Studia ofiarowane Elżbiecie Smułkowej (s. 366–382). Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Engelking, A. (2007a). Józef Obrębski (1905–1967). W: E. Fryś-Pietraszkowa, A. Spiss (red.), Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne. T. 2 (s. 226–233). Wrocław–Kraków: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Engelking, A. (2007b). Polesie Józefa Obrębskiego. W: J. Obrębski, Polesie. Studia etnosocjologiczne. T. 1 (s. 9–32). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Engelking, A. (2022). Macedonia Józefa Obrębskiego. W: J. Obrębski, Macedonia 1. Giaurowie Macedonii. Opis magii i religii pasterzy z Porecza na tle zbiorowego życia ich wsi. Studia etnosocjologiczne. T. 2 (s. 9–43). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Etnosocjologia (2018, 2 listopada). Pozyskano z: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/etnosocjologia;3898909.html.
Gołąbek, J. (1938). Studia słowianoznawcze w Polsce. Nauka Polska: jej potrzeby, organizacja i rozwój, 23, 152–170.
Linkiewicz, O. (2016). Applied modern science and the self-politicization of racial anthropology in Interwar Poland. Ab Imperio, 2, 153–181. DOI: https://doi.org/10.1353/imp.2016.0001.
Malinowski, B. (1935). Coral gardens and their magic: A study of the methods of tilling the soil and of agricultural rites in the Trobriand Islands. London: G. Allen and Unwin.
Malinowski, B. (1939). Prawo, zwyczaj i zbrodnia w społeczności dzikich (przeł. J. Obrębski). Warszawa–Poznań: Polski Instytut Socjologiczny.
Obrębski, J. (1976). The changing peasantry of eastern Europe. Cambridge, Massachussets: Schenkman Publishing Company.
Obrębski, J. (1939). [Recenzja z: J. Czekanowski, Wstęp. W: J. Czekanowski, S. Klimek, J. Mydlarski i in. (oprac.), Człowiek – jego rasy i życie, Warszawa 1938]. Przegląd Socjologiczny, 7(1–2), 353–360.
Obrębski, J. (2005). Socjologia powstających narodów (przeł. A. Engelking). W: J. Obrębski, Dzisiejsi ludzie Polesia i inne eseje (s. 195–207). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
Obrębski, J. (2006a [1939]). Etnologia i socjologia. Sprawy Narodowościowe, 29, 209–217.
Obrębski, J. (2006b [1936]). Społeczeństwo pierwotne. Sprawy Narodowościowe, 29, 218–222.
Obrębski, J. (2007a). Polesie archaiczne. W: J. Obrębski, Polesie. Studia Etnosocjologiczne. T. 1 (s. 33–185). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Obrębski, J. (2007b [1936]). Dzisiejsi ludzie Polesia. W: J. Obrębski, Polesie. Studia etnosocjologiczne. T. 1 (s. 276–318). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Obrębski, J. (2007c [1938]). Dyskusja nad referatem „Dzisiejsi ludzie Polesia”. W: J. Obrębski, Polesie. Studia etnosocjologiczne. T. 1 (s. 319–332). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Obrębski, J. (2007d). Pańska szkoła i mużyckie dzieci. W: J. Obrębski, Polesie. Studia etnosocjologiczne. T. 1 (s. 335–434). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Obrębski, J. (2022a). Macedonia 1. Giaurowie Macedonii. Opis magii i religii pasterzy z Porecza na tle zbiorowego życia ich wsi. Studia etnosocjologiczne. T. 2. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Obrębski, J. (2022b). Macedonia 2. Czarownictwo Porecza Macedońskiego. Mit i rzeczywistość u Słowian Południowych. (Rozproszone teksty epickie i liryczne. Zapisy terenowe). Struktura społeczna i rytuał we wsi macedońskiej. Studia etnosocjologiczne. T. 2. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Rozporządzenie (1926). Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 26 marca 1926 r. w sprawie programu studiów i egzaminów w zakresie filologii słowiańskiej na stopień magistra filozofii, Dz. Urz. MWRiOP nr 8, poz. 179, 173–174.
Rozporządzenie (1927). Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 27 grudnia 1926 r. w sprawie programu studjów i egzaminów w zakresie antropologji, etnografji z etnologią i prehistorji na stopień magistra filozofji. Lud, 6(26), 121– 123.
Thomas, W.I., Znaniecki, F. (1927). The Polish peasant in Europe and America. Vol. 1–2. New York: Alfred A. Knopf.
Thurnwald, R. (1931–1935). Die menschliche Gesellschaft in ihren ethno-soziologischen Grundlagen. Band 1–5. Berlin u. Leipzig: Walter de Gruyter.
Wagner, I. (2020). Zdjęcie z konkursu piękności i inne dokumenty osobiste. O pracy badawczej i poszukiwaniu znaczeń „czarnych dziur” – na przykładzie rekonstrukcji biografii Zygmunta Baumana. Autobiografia: Literatura. Kultura. Media, 1(14), 145–167. DOI: https://doi.org/ 10.18276/au.2020.1.14–08.
Waligórski, A. (2022). Język sugestii, magii i propagandy. Praca z dziedziny antropologii społecznej (przeł. M. Moskal). Toruń: Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej.
Wincławski, W. (2006). Józef Obrębski i Józef Chałasiński z Bronisławem Malinowskim i Florianem Znanieckim w tle. Sprawy Narodowościowe, 29, 35–48.
Wincławski, W. (2007). Obrębski Józef. W: W. Wincławski, Słownik biograficzny socjologii polskiej. T. 3 (s. 47–52). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Wróblewski, F. (2018). Studium Historii Kultury Materialnej (1950–1956). Kontekst polityczny, ideologiczny i gospodarczy „likwidacji” etnologii w Polsce. Lud, 102, 123–154. DOI: https://doi.org/10.12775/lud102.2018.04.
Archiwalia
(AR) Archiwum rodzinne Obrębskich w dyspozycji Anny Engelking
AR: Obrębski, J. (1934). Program badań etnologicznych w zakresie spraw narodowościowych w województwach wschodnich. Warszawa: (mps).
(AUJ) Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego
AUJ akta studenckie: akta studenckie J. Obrębskiego.
AUJ protokoły egzaminacyjne: Protokoły egzaminacyjne Podkomisji dla magisterium z etnografii
(etnologii) 1934–39 i 1945–51.
(AUŁ) Archiwum Uniwersytetu Łódzkiego
AUŁ: teczka osobowa J. Obrębskiego.
(IEiAKUJ) Archiwum Instytutu Etnologii i Antropologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
IEiAKUJ: list K. Moszyńskiego do J. Van Sickle’a, b.d.
(LSE) London School of Economics Archives, London
LSE: list J. Obrębskiego do B. Malinowskiego, 24.01.1935.
(MET) Archiwum Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej, Toruń
MET: list J. Obrębskiego do M. Znamierowskiej-Prüfferowej, 13.11.1934.
(OC) „Obrebski Collection”, Robert S. Cox Special Collections and University Archives Research Center, W.E.B. Du Bois Library, University of Massachusetts, Amherst
OC: list J. Obrębskiego do F. Znanieckiego, 3.05.1947.
Strony internetowe
Encyklopedia PWN: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/etnosocjologia;3898909.html
ETNOznawcy. Portal wiedzy o dorobku polskiej etnografii: https://etnoznawcy.pl/biogram/jozef-obrebski/
Stahování
Publikováno
Jak citovat
Číslo
Sekce
Licence
Copyright (c) 2025 Łódzkie Studia Etnograficzne
Tato práce je licencována pod Mezinárodní licencí Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0.
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Stats
Number of views and downloads: 104
Number of citations: 0
