Functions of a Fairy Tale in the Auschwitz Camp Memories of Zofia Posmysz
DOI:
https://doi.org/10.12775/LSE.2023.62.05Słowa kluczowe
bajka ludowa, bajka magiczna, obóz koncentracyjny, Birkenau, Auschwitz, funkcje folkloruAbstrakt
Artykuł zarysowuje wieloaspektową interpretację funkcji bajki obozowej z perspektywy folklorystyki (funkcje społeczno-integracyjne, estetyczne, dydaktyczno-wychowawcze, kompensacyjno-katartyczne i opanowanie traumy) oraz literaturoznawstwa (strategie kobiecego pisania o Zagładzie i wojnie oraz kategoria świadectwa). Podstawę analizy stanowi powieść Wakacje nad Adriatykiem (1970) i wywiad-rzeka Królestwo za mgłą (2017) Zofii Posmysz – więźniarki obozów koncentracyjnych Auschwitz, Ravensbrück i Neustadt-Glewe. Swoje wspomnienia obozowe wystylizowała na tradycyjną bajkę ludową, upamiętniając bajki opowiadane przez jej obozową przyjaciółkę Zofię Jachimczak, która nie przeżyła Auschwitz. Autorka dochodzi do wniosku, że bajka obozowa jawi się jako gatunek totalny i całościowa struktura sensu, pozwalająca wypowiedzieć niewypowiedziane.
Bibliografia
Adorno, Th.W. (1973). Negative dialectics (trans. E.B. Ashton). London: Routledge & Kegan Paul.
Agamben, G. (1999). Remnants of Auschwitz: the Witness and the Archive (Homo Sacer III) (trans. Daniel Heller-Roazen). New York: Zone Books.
Améry, J. (1986). At the Mind’s Limits: Contemplations by a Survivor on Auschwitz and Its Realities (trans. Sidney and Stella P. Rosenfeld). New York: Schocken Books.
Banasiak, H. (2012). Bajki. Sztutowo: Muzeum Stutthof w Sztutowie.
Bettelheim, B. (2077). The Uses of Enchantment. The Meaning and Importance of Fairy Tales. New York: Vintage Books, Random House.
Boyne, J. (2006). The Boy in the Striped Pyjamas. Oxford: D. Fickling.
Czermińska, M. (2000). Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Głowiński, M. (1986). O intertekstualności. Pamiętnik Literacki, 4, 75–100.
Głowiński, M. (1999). Czarne sezony. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Głowiński, M. (2002). Wielkie zderzenie. Teksty Drugie, 3, 199–211. Acquired from: https://tekstydrugie.pl/pl/biblio/otwieranie-przyszlosci/.
Grochowski, P. (2018). Funkcje bajek ludowych. In: V. Wróblewska (ed.). Słownik polskiej bajki ludowej. Vol. 1 (pp. 23–29). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Hajduk-Nijakowska, J. (2005). Żywioł i kultura. Folklorystyczne mechanizmy oswajania traumy. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Hajduk-Nijakowska, J. (2016). Doświadczanie pamięci. Folklorystyczny kontekst opowieści wspomnieniowych. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Kaczyński, A. (2010). Zofia Posmysz. Culture.pl. Acquired from: https://culture.pl/pl/tworca/zofia-posmysz.
Kasjan, J.M. (1994). Usta i pióro. Studia o literaturze ustnej i pisanej. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Kostecka, W. (2017). Andersen w Powstaniu Warszawskim. O zapomnianych opowiadaniach Zofii Lorentz. In: H. Ratuszna, M. Wiśniewska, V. Wróblewska (eds.). Andersenowskie inspiracje w literaturze i kulturze polskiej (pp. 111–120). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Kulasza, J. (2002). O pisaniu i „wydawaniu” bajek w KL Auschwitz. Zeszyty Oświęcimskie, 23, 112–147.
Levi, P. (1989). The Drowned and the Saved (trans. Raymond Rosenthal). New York: Vintage International.
Lűthi, M. (1982). Cechy narracji w bajce ludowej (trans. J.M. Kasjan), Literatura Ludowa, 2, 63–69.
Ługowska, J. (1981). Ludowa bajka magiczna jako tworzywo literatury. Wrocław: Zakład Narodowy Ossolińskich.
Majewski, T. (2007). Świadectwo – pomiędzy wnętrzem i zewnętrzem języka. Teksty Drugie, 5, 74–84. Acquired from: https://tekstydrugie.pl/pl/biblio/otwieranie-przyszlosci/.
Niebrzegowska-Bartmińska, S.(2007). Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Obertyńska, B. (Rudzka M.) (2005). W domu niewoli. Warszawa: Czytelnik.
Pinderska-Lech, J., Mensfelt, J. (ed.) (2009). Bajki z Auschwitz. Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Posłuszny, Ł. (2014). Pisanie i pamięć w biografiach więźniów obozów koncentracyjnych. Conversatoria Linguistica, 8, 101–112.
Posmysz, Z. (1962). Pasażerka. Warszawa: Czytelnik.
Posmysz, Z. (1981). Ten sam doktor M. Warszawa: Wydawnictwo Iskry.
Posmysz, Z. (1996). Do wolności, do śmierci, do życia. Warszawa: Von Borowiecky.
Posmysz, Z. (2005). Wakacje nad Adriatykiem. Kraków: Znak Litera Nova.
Posmysz, Z. (2011). Chrystus oświęcimski. Oświęcim–Warszawa: Fundacja na Rzecz Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży, Biuro Regionalne Fundacji im. Heinricha Bölla.
Posmysz, Z. (2017a). Królestwo za mgłą. Z autorką Pasażerki rozmawia Michał Wójcik. Kraków: Znak Litera Nova.
Posmysz, Z. (2017b). Znam katów z Belsen… In: Posmysz, Z. (2017). Królestwo za mgłą. Z autorką Pasażerki rozmawia Michał Wójcik (pp. 393–396). Kraków: Znak Litera Nova.
Potocka, M.A. (2021). Zofia Posmysz. Szrajberka. 7566. Auschwitz 1942–1945. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie.
Przybyła-Dumin, A. (2014). Modyfikacja znaczeń we współczesnych adaptacjach klasycznych bajek ludowych. W kontekście wychowania. Konteksty Pedagogiczne, 1 (2), 53–65. Acquired from: https://kontekstypedagogiczne.pl/kp/article/view/55.
Smyk, K. (2023). Królestwo za mgłą – bajka obozowa Zofii Posmysz. Literatura Ludowa, 1–2, 89–106.
Ubertowska, A. (2008). Świadectwo – trauma – głos. Literackie reprezentacje Holokaustu. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Ubertowska, A. (2014). Holokaust. Auto(tanato)grafie. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Urbaś, H. (1985). Zofia Posmysz. In: J. Krzyżanowski. Cz. Hernas (eds.). Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Vol. 2. (p. 206). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wójcik, M. (2017). Zamiast wstępu. In: Z. Posmysz. Królestwo za mgłą. Z autorką Pasażerki rozmawia Michał Wójcik (pp. 5–11). Kraków: Znak Litera Nova.
Wróblewska, V. (2003). Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej XIX i XX wieku, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Žižek, S. (2004). Komedia obozowa (trans. A. Chmielewski). Teksty Drugie, 5, 135–141. Acquired from: https://tekstydrugie.pl/pl/biblio/trauma-nieprzedstawiona/.
Websites
Culture.pl: https://culture.pl/pl.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Łódzkie Studia Etnograficzne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 323
Liczba cytowań: 0
