Ethnographic mapping of the Polish Highlanders’ region by Wincenty Pol and other researchers
DOI:
https://doi.org/10.12775/LSE.2021.60.08Keywords
Highlander region, ethnography, maps, substantialism, prototypeAbstract
As early as the first half of the 19th century, attempts were made to describe the inhabitants of the Carpathians (Carpathian Highlander Region – Góralszczyzna), taking into account the existing divisions into groups (“clans”) or ethnographic regions. In accordance with the modernist (Enlightenment-positivist) paradigm of scientific cognition, these groups / regions were presented in a “substantial” manner, following the principles of the objective and methodological naturalism. The first researcher who divided the population living in the northern slopes of the Carpathians – analogically to how these mountains are divided – into three “ethnographic groups” and in then into “clans” was Wincenty Pol. He did not present this quite detailed ethnographic delimitation in a graphic form due to the lack of a map suitable for this purpose. A detailed map, presenting the divisions and ranges of the Polish Highlander Region and its ethnographic groups proposed by Pol and several other researchers, was made only almost 120 years later by Józef Babicz. The differences between the boundaries of the Highlander region and the ranges of the groups / regions it contains indicate that the substantial approach to these issues is inadequate to the depicted social and cultural reality. Certain views of Pol may inspire the creation of an alternative concept of ethnographic diversity in general, and of the Polish Highlander Region in particular.
References
Anczyc, W.L. (1874). Zakopane i lud podhalski. Tygodnik Ilustrowany, 341, 27–28.
Babicz, J. (1966). Wstęp: Uwagi nad materiałami do etnografii północnych stoków Karpat Wincentego Pola. W: W. Pol, Prace z etnografii północnych stoków Karpat (s. 9–72). Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Bogatyński, W. (1912). Nowotarszczyzna. Lud, 18, 58–78.
Bredetzky, S. (1810). Reisebemerkungen über Ungarn und Galizien. Wien: Anton Doll. Bujak, F. (1902). Przyczynek do kwestyi „Lachów” i „Górali”. Lud, 8, 161–168.
Bystroń, J.S. (1927). Nazwy i przezwiska polskich grup plemiennych i lokalnych. Prace i Materiały Antropologiczne, Archeologiczne i Etnograficzne, 4, 95–152.
Bystroń, J.S. (1939). Wstęp do ludoznawstwa polskiego. Warszawa–Poznań: Polski Instytut Socjologiczny.
Bystroń, J.S. (1976). Dzieje obyczajów w dawnej Polsce: wiek XVI–XVIII. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Cholewa, M. (1946). Stroje ludowe Ziemi Sądeckiej: rozwój stroju ludowego i jego zasięgi terytorialne.
Lud, 36, 256–279.
Chwedeńczuk, B. (1984). Spór o naturę prawdy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. Czechowicz, E. (1884). Geografia dla użytku szkół ludowych. Kołomyja: H. Zadembski, A. Hollender. Delaveaux, L. (1851). Górale Beskidowi zachodniego pasma Karpat. Rys etnograficzny zwyczajów i obyczajów włościan okolic Żywca. Kraków: J. Czech.
Durkheim, E., Mauss, M.(1973). O niektórych pierwotnych formach klasyfikacji. Przyczynek do badań nad wyobrażeniami zbiorowymi. W: M. Mauss, Socjologia i antropologia (s. 707–802), (przeł. M. Król,
K. Pomian, J. Szacki). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Dynowska, I. (1995). Wody. W: J. Warszyńska (red.), Karpaty Polskie: przyroda, człowiek i jego działalność (s. 49–67). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Eco, U. (2006). Sztuka i piękno w Średniowieczu (przeł. M. Kimula, M. Olszewski). Kraków: Wydawnictwo Znak.
Eljasz, W. (1874). Szkice z podróży w Tatry. Poznań: Tyg. Wielkopol.
Eljasz-Radzikowski, S. (1900). Lachy w Polsce i na Słowaczyźnie. Lud, 6, 301–303.
Fischer, A. (1926). Lud polski: podręcznik etnografji Polski. Lwów: Druk. Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Flatt, O. (1859). Wspomnienie Tatrów. Księga Świata, 1, 104–114. Warszawa: S.H. Merzbach.
Frankowski, E. (1928). Lud Polski i jego kultura. W: Dziesięciolecie Polski Odrodzonej: księga pamiątkowa 1918–1928 (s. 31–42). Kraków–Warszawa: Ilustrowany Kuryer Codzienny, Światowid, Na szerokim Świecie.
Goszczyński, S. (1853). Dziennik podróży do Tatrów przez autora Sobótki. Petersburg: B.M. Wolff.
Grabowski, A. (1909). Wspomnienia, 1. Kraków: Drukarnia Czasu.
Gustawicz, B. (1881). Galicya. W: F. Sulimierski. B. Chlebowski, W. Walewski (red.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 2, (s. 445–474). Warszawa: Drukarnia Wieku.
Hacquet, B. (1790–1796). Neueste physikalisch-politische Reisen in den Jahren 1788–1795 durch die Dacischen und Sarmatischen oder Nördlichen Karpathen. 1–4. Nürnberg: Verlag der Raspischen Buchhandlung.
Jakóbiec, J. (1901). Przyczynek do oznaczenia granicy Lachów. Lud, 7, 256–259.
Kamocki, J. (1965). Zarys grup etnograficznych w Polsce. Warszawa: Polskie Towarzystwo Turystyczne. Kłodnicki, Z. (1995). Polskie grupy etnograficzne (zasięgi przybliżone). W: Ginące zawody. Program.
Warszawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki.
Konopka, J. (1874). Gospodarstwo górskie. W: J.T. Lubomirski, E. Stawiski, S. Przystański (red.), Encyklopedya rolnictwa i wiadomości związek z niem mających, 2, (s. 812–846). Warszawa: Gebethner i Wolff.
Kopczyńska-Jaworska, B. (1969). Tradycyjna gospodarka sezonowa w Karpatach Polskich. Wrocław: Ossolineum.
Kopernicki, I. (1877). Wskazówki dla robiących spostrzeżenia antropologiczne i etnologiczne w górach.
Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego, 2, 109–113.
Kronbach, E. (1820). Darstellungen as dem Königreiche Galizien, insbesondere der Karpathen im San- decer Kreise. Wien.
Kutrzeba-Pojnarowa, A. (1967). Ważniejsze terytoria i grupy etnograficzne. W: Wielka encyklopedia powszechna PWN, 9. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kutrzeba-Pojnarowa, A. (1977). Kultura ludowa i jej badacze: mit i rzeczywistość. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Lutostański, B. (1874). Zarys planu prac Sekcji antropologicznej. Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń WM-P AU, 190–209.
Łepkowski, J. (1852). Listy z podróży archeologicznej po Galicji: Jasielskie. W: A. Zieliński (red.), Romantyczne wędrówki po Galicji, (s. 311–324). Wrocław: Ossolineum.
Mauss, M. (1973). Fragment planu ogólnej socjologii opisowej. W: M. Mauss, Socjologia i antropologia (s. 809–870), (przeł. M. Król, K. Pomian, J. Szacki). Warszawa: Państwowe Wydawnic- two Naukowe.
Mehoffer, J. (1843). Der Wadowizer-Kreis im Königreich Galizien. Wien. Młynek, L. (1903). W sprawie „Lachów” (przyczynek). Lud, 9, 253–263. Mundt, T. (1840). Völkerschau auf Reisen, 1. Stuttgard.
Nowakowski, F. (1858). Szczawnica w roku 1857. Gazeta Warszawska, 147.
Paryscy, Z. i W.H. (1995). Wielka Encyklopedia Tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie.
Pol, W. (1847). Muzeum natury we Lwowie. Biblioteka Narodowego Zakładu imienia Ossolińskich, 1(4), 333–371; 1(5), 445–493.
Pol, W. (1851). Rzut oka na północne stoki Karpat i przyległe im krainy. Kraków: Drukarnia Czasu. Pol, W. (1869). Obrazy z życia i natury, 1. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pol, W. (1870). Obrazy z życia i natury: Północny wschód Europy, 2. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pol, W. (1878). Historyczny obszar Polski. W: Dzieła prozą Wincentego Pola (s. 3–137). Lwów: nakładem F.H. Richtera.
Pol, W. (1966). Prace z etnografii północnych stoków Karpat. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Reinfuss, R. (1946). Pogranicze krakowsko-góralskie w świetle dawnych i najnowszych badań etnograficznych. Lud, 36, 222–255.
Rohrer, J. (1804). Bemerkungen auf einer Reise von der Türkischen Gränze über die Bukowina durch Ost und West Galizien, Schlezien und Mähren nach Wien. Wien.
Schneider, A. (1871). Encyklopedya do krajoznawstwa Galicyi, 1. Lwów: Drukarnia Narodowego Za- kładu imienia Ossolińskich.
Siarczyński, F. (1827). Słownik historyczno-statystyczno-geograficzny królestwa Galicyi: Wiadomości ogólne. 1. Rkp sygn. oryg. 1827/III.
Staszic, S. (1815). O ziemiorodztwie Karpatow i innych gor i równin Polski. Warszawa: Drukarnia Rządowa.
Szaflarski, J. (1972). Poznanie Tatr: Szkice z rozwoju wiedzy o Tatrach do połowy XIX wieku. Warszawa: Sport i Turystyka.
Śniadecki, J. (1804). Jeografia czyli opisanie matematyczne i fizyczne ziemi. Warszawa: Drukarnia Xieży Piiarów.
Tatomir, Ł. (1874). Geografia Galicyi: podręcznik dla uczniów seminariów nauczycielskich i dla nauczycieli szkół ludowych. Lwów: K. Wild.
Udziela, S. (1918). Etnograficzne ugrupowanie i rozmieszczenie rodów Górali polskich. Przegląd Geograficzny, 1, 80–91.
Warszyńska, J. (1995). Wstęp. W: J. Warszyńska (red.), Karpaty Polskie. Przyroda, człowiek i jego działalność (s. 9–11). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Węglarz, S. (1997). Tutejsi i inni. O etnograficznym zróżnicowaniu kultury ludowej. „Łódzkie Studia Etnograficzne”, 36. Łódź: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Węglarz, S. (2010). Antropologia hermeneutyczna wobec tradycyjnych tekstów kulturowych: przykład interpretacji wyobrażeń naukowych o Tatrach i góralach tatrzańskich do połowy XIX wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Węglarz, S. (2017). Górale jako dzieci natury. Studia Etnologiczne i Antropologiczne, 17, 70–85. Wrześniowski, A. (1882). Tatry i Podhalanie. Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego, 7, 1–53.
X.S., [Serwatowski W.] (1851). Rys ethnograficzny Galicyi i Bukowiny. Czas, 36, 1; 37, 1–2.
Zawiliński, R. (1893). Przyczynek do etnografii górali polskich na Węgrzech. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej, 17, 1–13.
Zawiliński, R. (1896). Przyczynek II. Do etnografii górali polskich na Węgrzech. Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne, 1, 380–425.
Zejszner, L. (1844). Rzut oka na Podhalan. Biblioteka Warszawska, 3, 113–149.
Zejszner, L. (1848). Podróże po Bieskidach czyli opisanie gór Karpackich, zawartych pomiędzy źródłami Wisły i Sanu. Biblioteka Warszawska, 3, 96–145, 371–399, 476–531.
Zejszner, L. (1849). Podhale i północna pochyłość Tatrów czyli Tatry polskie. Biblioteka Warszawska, 1, 57–91, 535–568; 3, 441–462; 4, 1–28.
Zejszner, L. (1850). Podróż do źródeł Wisły. Biblioteka Warszawska, 1, 421–441.
Zejszner, L. (1851). Podhale i północna pochyłość Tatrów czyli Tatry polskie. Biblioteka Warszawska, 4, 523–542. Zejszner, L. (1852). Podhale i północna pochyłość Tatrów czyli Tatry polskie. Biblioteka Warszawska, 2, 116–130. Zejszner, L. (1853). Orawa. Biblioteka Warszawska, 3, 319–341."
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2021 Lodz Ethnographic Studies
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
- The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:
- recording of a Work / subject of a related copyright;
- reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
- marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
- introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
- dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 4.0).
- The authors give the publisher the license free of charge.
- The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 596
Number of citations: 0