The ethnographic atlases of Poland. Prolegomena
DOI:
https://doi.org/10.12775/LSE.2021.60.07Keywords
classification problems;, cartographic technique, ethnographical method, cultural frontiers, cultural provinces, ethnigraphical atlasesAbstract
One of the ways in which various manifestations of traditional culture on vast territories can be studied and presented is showing them on maps and, subsequently, interpreting the presented scopes. The elaboration of an ethnographic map has certain requirements already at the stage of creating the questionnaire and field studies. The set of such requirements (including the taxonomy and chronology of the mapped elements of culture) is called a cartographic technique. The familiarization with this technique enables one to estimate the usefulness of maps for further research and for processing their contents. It can also help researchers who undertake the effort of preparing new maps. The ethnogeographic method makes it possible to draw conclusions concerning the origin of cultural features/elements on the basis of the configuration of their scopes. The interpretation of maps lead ethnologists both to the explanation how traditional culture originated and to the fact of Poland’s belonging to West-European cultural province and of its borderlands with North-Eastern and Carpathian provinces. In the territories of Poland, traditional culture has been reflected in several atlases – Atlas der deutschen Volkskunde, Atlas der Pommerschen Volkskunde, Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, Polski atlas etnograficzny.
References
Benža, M. (red.) (2015). Atlas ľudowej kultúry Slovákov v Poľsku / Atlas kultury ludowej Słowaków w Polsce. Kraków: Spolok Slovákov v Poľsku / Towarzystwo Słowaków w Polsce.
Bohdanowicz, J. (1993). Polski Atlas Etnograficzny. Wykładnia zadań i metod pracy. W: Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. I, cz. 1 (s. 7–32). Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Bratanić, B. (1952). On the Antiquity of the One-Sided Plough in Europe, especially among the Slavic People. Laos, 2, 51–61.
Brencz, A. (1996). Wielkopolska jako region etnograficzny. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Czekanowski, J. (1935). Zróżnicowanie etnograficzne Polski w świetle przeszłości. „Sprawozdania z czynności i posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności”, 40, 64–67.
Gajek, J. (1958). Kwestionariusz do badań nad budownictwem wiejskim opracowany z udziałem pra- cowników Zakładu Etnografii I.H.K.M. – P.A.N. we Wrocławiu. Lud, 46, dodatek. [Kwestionariusz ten, określony w Zakładzie PAE numerem 4, używany był wcześniej w postaci maszynopisu].
Gajek, J. (1960). Transport i komunikacja lądowa. Kwestionariusz nr 5. „Archiwum Etnograficzne” nr 22.
Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Gajek, J. (1975). Kwestionariusz do badań Polskiego atlasu etnograficznego. Kwestionariusz notatnik terenowy nr IX. Wybrane zagadnienia z zakresu kultury społecznej i duchowej. Zwyczaje i obrzędy weselne. Wrocław.
Gajek, J. (1976). Etnograficzne zróżnicowanie obszaru Polski. W: M. Biernacka (red.), Etnografia Polski.
Przemiany kultury ludowej. T. 1 (s. 143–172). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Harmjanz, H., Röhr, E. (red.) (1936–1939). Atlas der deutschen Volkskunde (ADV). Z. 1–6, mapy 1–120.
Leipzig: Herausgegeben mit Unterstützung der Deutschen Forschungsgemeinschaft.
Kaiser, K. (1936). Atlas der Pommerschen Volkskunde. W: Pommernforschung 2. Reihe. Veröffentli- chungen des Volkskundlichen Archivs für Pommern. T. 5. Greifswald: Universitätsverlag Rats- buchhandlung I. Bamberg.
Kłodnicki, Z. (1975). „Rezginia” in Europe. Ethnologia Europaea, 8(2), 101–110.
Kłodnicki, Z. (1994). Tak zwana rubież etnogeograficzna, a problem genezy przestrzennego zróżnicowania kultury ludowej w Polsce. Lud, 77, 47–68.
Kłodnicki, Z. (2000). Dolny Śląsk na tle ziem Polski w świetle tradycyjnej kultury materialnej. W: Z. Kłodnicki (red.), Śląsk, Schlesien, Slezsko. Przenikanie kultur (s. 93–111). Wrocław: Muzeum Narodowe we Wrocławiu.
Kłodnicki, Z. (2009). Polska – pogranicze zachodniej i północno-wschodniej prowincji kulturowej w Europie (Na podstawie Polskiego atlasu etnograficznego). Ethnologia Europae Centralis, 9, 45–59.
Kłodnicki, Z., Diakowska-Kohut, E. (2015). Demonologia ludowa – propozycje do systematyki. Z prac w archiwum Polskiego atlasu etnograficznego w Cieszynie. Ethnologia Europae Centralis, 12, 96–121.
Kłodnicki, Z., Kłosek, E., Szymański, A. (1983). Zur Systematik der Dreschflegel in Europa. Ethnologia Europaea, 13(1), 85–96.
Kłodnicki, Z., Pieńczak, A. (2019). The Atlas of Cultural Heritage of the Polish Village (a Project). Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, 19, 25–45. DOI: https//doi.org/10.31261/SEIA.2019.19.03.
Kłodnicki, Z., Pieńczak, A., Koźmińska, J. (2017). Polski atlas etnograficzny. Historia, osiągnięcia, perspektywy badawcze. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Marciszewski, W. (red.) (1988). Mała encyklopedia logiki. Wyd. 2 zmienione. Wrocław–Warszawa– Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Moszyński, K. (1927). Lud polski wdorzeczu Wisły. Ziemia. Miesięcznik Krajoznawczy Ilustrowany, 12, 163–169.
Moszyński, K. (1929). Kultura ludowa Słowian. Cz. I: Kultura materialna. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Moszyński, K. (1938). Niektóre przyczyny zróżnicowania kultury ludowej w Polsce. Lud Słowiański, 4(1), B65– 117. [Korzystano z nadbitki z poprawkami autora i z datą 1937 r.].
Moszyński, K. (1958). Człowiek. Wstęp do etnografii powszechnej i etnologii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Moszyński, K. (1967). Kultura ludowa Słowian. Cz. I: Kultura materialna. Wyd. drugie [nieznacznie uzupełnione]. Warszawa: Książka i Wiedza.
Moszyński, K., Klimaszewska, J., Bytnarówna, M.(1934–1936). Atlas kultury ludowej w Polsce. Z. I–III. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Pieńczak. A. (2016). Obrzędowość narodzinowa na Górnym Śląsku (izolacja położnicy). „Polski atlas etnograficzny” i „Atlas der deutschen Volkskunde” w perspektywie porównawczej. Katowice: Wy- dawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Pokropek, M.(1981). Metoda etnogeograficzna. W: Metody etnologii. Cz. 1 (s. 61–85). Warszawa: Wy- dawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
(PAE) Polski atlas etnograficzny (red. J. Gajek). Instytut Historii Kultury Materialnej PAN: Zeszyt próbny, (1958). (mapy 1–17). Wrocław; Z. I, (1964). (mapy 1–57). Warszawa; Z. II, (1965). (mapy 58–129). Warszawa; Z. III, (1967). (mapy 130–190]). Warszawa; Z. IV, (1971). (mapy 191–250). Warszawa; Z. V, (1974).
(mapy 251–304). Warszawa; Z. VI, (1981). (mapy 305–355). Warszawa.
Reichan, J., Woźniak, K. (2004). Polskie atlasy dialektologiczne i etnograficzne. Kraków: Lexis. Sobierajski, Z., Burszta, J. (1979–2005). Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski. Wrocław: Zakład
Narodowy im. Ossolińskich.
Štika, J. (2004). Rozšíření a intenzita karpatské kultury na Moravě a ve Slezsku. W: J. Woitsch, F. Bahenský (red.), Etnografický atlas Čech, Moravy a Slezska, 4 (s. 77–89). Praha, Etnologický ústav Akademie věd České republiky.
Tolksdorf, U. (1975). Essen und Trinken in Ost- und Westpreussen. Cz. 1. W: Schriftenreihe der Kommission
für Ostdeutsche Volkskunde in der Deutschen Gesellschaft für Volkskunde e.V. T. 13. Marburg: N.G. Elwert Verlag.
Trojan, M. (1983). Dreschflegel in Europa. Methodische Probleme einer Karte. Ethnologia Europaea, 13, 203–226.
Trotzig, D. (1943). Slagan och andra tröskredskap. En etnologisk undersökning med utgångspunkt från svenskt material. Stockholm: Nordiska Museets Handlingar 17.
Werth, E. (1954). Grabstock, Hacke und Pflug. Versuch einer Entstehungsgeschichte des Landbaues. Ludwigsburg: Eugen Ulmer.
Zender, M. (red.) (1980). Die Termine des Jahresfeuer in Europa. Erläuterungen zur Verbreitungskarte.
T. 1: Forschungen zum ethnologischen Atlas Europas und seiner Nachbarländer. Göttingen: Schwartz.
Zender, M., Grober-Glück, G., Cox, H.L., Wiegelmann, L. (red.) (1958–1979). Atlas der deutschen Volkskunde,
Neue Folge (ADV NF). Z. 1–7. Marburg: N.G. Elvert Verlag.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2021 Lodz Ethnographic Studies
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
- The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:
- recording of a Work / subject of a related copyright;
- reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
- marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
- introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
- dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 4.0).
- The authors give the publisher the license free of charge.
- The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 476
Number of citations: 0