Etnograficzne atlasy Polski. Prolegomena
DOI:
https://doi.org/10.12775/LSE.2021.60.07Klíčová slova
problemy klasyfikacyjne, technika kartograficzna, metoda etnogeograficzna, rubieże i prowincje kulturowe, atlasy etnograficzneAbstrakt
Jednym ze sposobów badania i prezentowania różnych przejawów tradycyjnej kultury większych obszarów jest przedstawianie ich na mapach, a następnie interpretacja przedstawionych zasięgów. Opracowanie mapy etnograficznej wymaga spełnienia pewnych rygorów już na etapie tworzenia kwestionariusza i badań terenowych. Zespół tych ściśle określonych wymogów, zawierających między innymi systematykę mapowanych elementów kultury i ich chronologię, określamy mianem techniki kartograficznej. Znajomość tej techniki umożliwia ocenę przydatności także gotowych już map do dalszych badań oraz przetwarzania ich zawartości. Może też służyć pomocą badaczom podejmującym trud opracowywania nowych map. Metoda etnogeograficzna pozwala na wnioskowanie o genezie cech/elementów kulturowych na podstawie konfiguracji ich zasięgów. Interpretacje map prowadzą etnologów do wyjaśnienia genezy tradycyjnej kultury w Polsce przez ukazanie, przynależności do zachodnioeuropejskiej prowincji kulturowej oraz o pograniczach z prowincjami północno-wschodnią i karpacką na ziemiach polskich. Tradycyjna kultura obszaru Polski znalazła odzwierciedlenie w kilku atlasach polskich i niemieckich.
Reference
Benža, M. (red.) (2015). Atlas ľudowej kultúry Slovákov v Poľsku / Atlas kultury ludowej Słowaków w Polsce. Kraków: Spolok Slovákov v Poľsku / Towarzystwo Słowaków w Polsce.
Bohdanowicz, J. (1993). Polski Atlas Etnograficzny. Wykładnia zadań i metod pracy. W: Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. I, cz. 1 (s. 7–32). Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Bratanić, B. (1952). On the Antiquity of the One-Sided Plough in Europe, especially among the Slavic People. Laos, 2, 51–61.
Brencz, A. (1996). Wielkopolska jako region etnograficzny. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Czekanowski, J. (1935). Zróżnicowanie etnograficzne Polski w świetle przeszłości. „Sprawozdania z czynności i posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności”, 40, 64–67.
Gajek, J. (1958). Kwestionariusz do badań nad budownictwem wiejskim opracowany z udziałem pra- cowników Zakładu Etnografii I.H.K.M. – P.A.N. we Wrocławiu. Lud, 46, dodatek. [Kwestionariusz ten, określony w Zakładzie PAE numerem 4, używany był wcześniej w postaci maszynopisu].
Gajek, J. (1960). Transport i komunikacja lądowa. Kwestionariusz nr 5. „Archiwum Etnograficzne” nr 22.
Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Gajek, J. (1975). Kwestionariusz do badań Polskiego atlasu etnograficznego. Kwestionariusz notatnik terenowy nr IX. Wybrane zagadnienia z zakresu kultury społecznej i duchowej. Zwyczaje i obrzędy weselne. Wrocław.
Gajek, J. (1976). Etnograficzne zróżnicowanie obszaru Polski. W: M. Biernacka (red.), Etnografia Polski.
Przemiany kultury ludowej. T. 1 (s. 143–172). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Harmjanz, H., Röhr, E. (red.) (1936–1939). Atlas der deutschen Volkskunde (ADV). Z. 1–6, mapy 1–120.
Leipzig: Herausgegeben mit Unterstützung der Deutschen Forschungsgemeinschaft.
Kaiser, K. (1936). Atlas der Pommerschen Volkskunde. W: Pommernforschung 2. Reihe. Veröffentli- chungen des Volkskundlichen Archivs für Pommern. T. 5. Greifswald: Universitätsverlag Rats- buchhandlung I. Bamberg.
Kłodnicki, Z. (1975). „Rezginia” in Europe. Ethnologia Europaea, 8(2), 101–110.
Kłodnicki, Z. (1994). Tak zwana rubież etnogeograficzna, a problem genezy przestrzennego zróżnicowania kultury ludowej w Polsce. Lud, 77, 47–68.
Kłodnicki, Z. (2000). Dolny Śląsk na tle ziem Polski w świetle tradycyjnej kultury materialnej. W: Z. Kłodnicki (red.), Śląsk, Schlesien, Slezsko. Przenikanie kultur (s. 93–111). Wrocław: Muzeum Narodowe we Wrocławiu.
Kłodnicki, Z. (2009). Polska – pogranicze zachodniej i północno-wschodniej prowincji kulturowej w Europie (Na podstawie Polskiego atlasu etnograficznego). Ethnologia Europae Centralis, 9, 45–59.
Kłodnicki, Z., Diakowska-Kohut, E. (2015). Demonologia ludowa – propozycje do systematyki. Z prac w archiwum Polskiego atlasu etnograficznego w Cieszynie. Ethnologia Europae Centralis, 12, 96–121.
Kłodnicki, Z., Kłosek, E., Szymański, A. (1983). Zur Systematik der Dreschflegel in Europa. Ethnologia Europaea, 13(1), 85–96.
Kłodnicki, Z., Pieńczak, A. (2019). The Atlas of Cultural Heritage of the Polish Village (a Project). Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, 19, 25–45. DOI: https//doi.org/10.31261/SEIA.2019.19.03.
Kłodnicki, Z., Pieńczak, A., Koźmińska, J. (2017). Polski atlas etnograficzny. Historia, osiągnięcia, perspektywy badawcze. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Marciszewski, W. (red.) (1988). Mała encyklopedia logiki. Wyd. 2 zmienione. Wrocław–Warszawa– Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Moszyński, K. (1927). Lud polski wdorzeczu Wisły. Ziemia. Miesięcznik Krajoznawczy Ilustrowany, 12, 163–169.
Moszyński, K. (1929). Kultura ludowa Słowian. Cz. I: Kultura materialna. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Moszyński, K. (1938). Niektóre przyczyny zróżnicowania kultury ludowej w Polsce. Lud Słowiański, 4(1), B65– 117. [Korzystano z nadbitki z poprawkami autora i z datą 1937 r.].
Moszyński, K. (1958). Człowiek. Wstęp do etnografii powszechnej i etnologii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Moszyński, K. (1967). Kultura ludowa Słowian. Cz. I: Kultura materialna. Wyd. drugie [nieznacznie uzupełnione]. Warszawa: Książka i Wiedza.
Moszyński, K., Klimaszewska, J., Bytnarówna, M.(1934–1936). Atlas kultury ludowej w Polsce. Z. I–III. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Pieńczak. A. (2016). Obrzędowość narodzinowa na Górnym Śląsku (izolacja położnicy). „Polski atlas etnograficzny” i „Atlas der deutschen Volkskunde” w perspektywie porównawczej. Katowice: Wy- dawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Pokropek, M.(1981). Metoda etnogeograficzna. W: Metody etnologii. Cz. 1 (s. 61–85). Warszawa: Wy- dawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
(PAE) Polski atlas etnograficzny (red. J. Gajek). Instytut Historii Kultury Materialnej PAN: Zeszyt próbny, (1958). (mapy 1–17). Wrocław; Z. I, (1964). (mapy 1–57). Warszawa; Z. II, (1965). (mapy 58–129). Warszawa; Z. III, (1967). (mapy 130–190]). Warszawa; Z. IV, (1971). (mapy 191–250). Warszawa; Z. V, (1974).
(mapy 251–304). Warszawa; Z. VI, (1981). (mapy 305–355). Warszawa.
Reichan, J., Woźniak, K. (2004). Polskie atlasy dialektologiczne i etnograficzne. Kraków: Lexis. Sobierajski, Z., Burszta, J. (1979–2005). Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski. Wrocław: Zakład
Narodowy im. Ossolińskich.
Štika, J. (2004). Rozšíření a intenzita karpatské kultury na Moravě a ve Slezsku. W: J. Woitsch, F. Bahenský (red.), Etnografický atlas Čech, Moravy a Slezska, 4 (s. 77–89). Praha, Etnologický ústav Akademie věd České republiky.
Tolksdorf, U. (1975). Essen und Trinken in Ost- und Westpreussen. Cz. 1. W: Schriftenreihe der Kommission
für Ostdeutsche Volkskunde in der Deutschen Gesellschaft für Volkskunde e.V. T. 13. Marburg: N.G. Elwert Verlag.
Trojan, M. (1983). Dreschflegel in Europa. Methodische Probleme einer Karte. Ethnologia Europaea, 13, 203–226.
Trotzig, D. (1943). Slagan och andra tröskredskap. En etnologisk undersökning med utgångspunkt från svenskt material. Stockholm: Nordiska Museets Handlingar 17.
Werth, E. (1954). Grabstock, Hacke und Pflug. Versuch einer Entstehungsgeschichte des Landbaues. Ludwigsburg: Eugen Ulmer.
Zender, M. (red.) (1980). Die Termine des Jahresfeuer in Europa. Erläuterungen zur Verbreitungskarte.
T. 1: Forschungen zum ethnologischen Atlas Europas und seiner Nachbarländer. Göttingen: Schwartz.
Zender, M., Grober-Glück, G., Cox, H.L., Wiegelmann, L. (red.) (1958–1979). Atlas der deutschen Volkskunde,
Neue Folge (ADV NF). Z. 1–7. Marburg: N.G. Elvert Verlag.
Stahování
Publikováno
Jak citovat
Číslo
Sekce
Licence
Copyright (c) 2021 Łódzkie Studia Etnograficzne
Tato práce je licencována pod Mezinárodní licencí Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0.
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Stats
Number of views and downloads: 476
Number of citations: 0
