Antropologiczno-ludowe aspekty kreacji postaci magnetyzera w utworach Ernsta Teodora Amadeusza Hoffmanna i Józefa Dzierzkowskiego

Autori

  • Agnieszka Dylewska Uniwersytet Zielonogórski Wydział Humanistyczny Instytut Filologii Germańskiej

DOI:

https://doi.org/10.12775/LL.6.2017.002

Ključne reči

Dzierzkowski, Hoffmann, Mesmer, magnetyzm, magnetyzer, romantyzm, wierzenia ludowe

Apstrakt

Fascynacja fenomenem magnetyzmu zarówno na płaszczyźnie naukowej jak i literackiej była zjawiskiem nierozerwalnie związanym z epoką romantyzmu. Magnetyzm i tajemnicza postać magnetyzera stanowiły przedmiot zainteresowań romantycznych pisarzy E.T.A. Hoffmanna i Józefa Dzierzkowskiego. Obaj twórcy uczynili lekarza magnetycznego głównym protagonistą, a dyskurs na temat magnetycznych kuracji jednym z konstytutywnych problemów swych utworów. Przedmiotem rozważań niniejszego artykułu jest analiza portretów magnetyzerów w utworach Magnetiseur (1814) E.T.A. Hoffmanna oraz Lekarz magnetyczny (1844) Józefa Dzierzkowskiego. Istotne jest nie tylko przedstawienie tytułowych bohaterów w odniesieniu do założeń i idei rozwijającej się na początku 19 wieku romantycznej antropologii lecz, przede wszystkim, próba wykazania, że elementy zaczerpnięte z ludowego folkloru, z którego obaj pisarze korzystali przy kreowaniu obrazu magnetyzera, mają istotny wpływ na narodziny związanej z tą postacią (miejskiej) legendy.

Author Biography

Agnieszka Dylewska, Uniwersytet Zielonogórski Wydział Humanistyczny Instytut Filologii Germańskiej

Biogram

Dr Agnieszka Dylewska ukończyła studia na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W roku 2007 uzyskała stopień naukowy doktora. 1995-2009  pracowała jako wykładowca w Studium Nauki Języków Obcych UZ.  Od roku 2009 jest zatrudniona w Instytucie Filologii Germańskiej na Uniwersytecie Zielonogórskim na stanowisku adiunkta. Jest autorką publikacji z zakresu antropologii literackiej, literatury niemieckiego romantyzmu, polskiej i niemieckiej literatury ludowej oraz literatury regionalnej dolnego Śląska i prowincji poznańskiej.

Publikacja książkowa: Sagen und sagenhafte Erzählungen in deutschen und polnischen Sammlungen der Provinz Posen (1815-1918), Dresden, Wrocław  2010.

Wybrane artykuły i rozdziały w monografiach: Die Ich-Spaltung und das Doppelgängermotiv in die "Die Elixiere des Teufels" von E.T.A. Hoffmann, „Sprachkontakte und Literaturvermittlung: Prof. Dr. Eugeniusz  Klin zum 70. Geburtstag”, Zielona Góra 2001; Motywy w podaniach z polskich i niemieckich zbiorów Prowincji Poznańskiej (1815-1918), „Literatura Ludowa” 2009, nr 4-5; Grenzen des Schweigens. Grenzsituationen und Kommunikationsphänomen im Roman von Julia Franck „Die Mittagsfrau“, „Kontinuitäten, Brüche, Kontroversen : Deutsche Literatur nach dem Mauerfall“, Dresden 2012, Między tym i tamtym światem. Refleksje nad przestrzenią w podaniu na przykładzie zbiorów Oskara Kolberga i Ottona Knoopa, „Literatura Ludowa“ 2013, nr 2; Emotionalität in der Sage anhang der Sammlung "Sagen und Erzählungen aus der Provinz Posen" (1893) von Otto Knopp, „Kwartalnik Neofilologiczny 2015; Der Weg durch den Gespensterwald. Das Volkstümliche im Roman "Rabenliebe" von Peter Wawerzinek Kwartalnik Neofilologiczny  2017, vol. LXIV, z. 3.

Reference

Hoffmann, E.T.A. (1958). Magnetyzer. W: Opowieści fantastyczne (przeł. Jerzy Ficowski i in.). Warszawa: Czytelnik.

Dzierzkowski J. (1976.). Lekarz magnetyczny. W: Polska nowela fantastyczna, red. J. Tuwim, t. 1, Kraków.

Abend S., Amtweiler, W. (2001). Götter in Weiß. Arztmythen in der Kunst W: Dominik Gross D. (red.): Medizingeschichte in Schlaglichtern: Beiträge des "Rheinischen Kreises der Medizinhistoriker“. Kassel: kassel university press, 363-376.

„Der reisende Teufel” (IX), 28. 04. 1828.

Bachórz, J., Kowalczykowa A. (red.) (1991). Słownik literatury polskiej XIX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Borowy, W. (1920). Dziady a magnetyzm i teozofia. „Tygodnik Ilustrowany” 19, 364-366.

Braun, P. (2004). E.T.A. Hoffmann Dichter, Zeichner, Musiker, Biographie. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.

Brednich, R. W. (red.) (1990). Die Spinne in der Yucca Palme. Sagenhafte Geschichten von heute, München: Becksche Reihe.

Buck, M. R. (1865). Medicinischer Volksglauben u. Volksaberglauben aus Schwaben: eine kulturgeschichtliche Skizze. Ravensburg: Verlag der Dorn’schen Buchhandlung.

Carus, C. G. (1846). Psyche. Zur Entwicklungsgeschichte der Seele. Pforzheim: Flammer und Hoffmann.

Chruściński, K. (1965). „Hoghartyzm” i „hoffmanizm” w drobnych utworach narracyjnych Józefa Dzierzkowskiego z lat 1838-1844. Gdańskie Zeszyty Humanistyczne VIII, 165-75.

Chruściński, K. (1970). Józef Dzierzkowski: pisarz i działacz polityczny okresu międzypowstaniowego (1831-1863): Gdańsk: GTN.

Czeczot, K. (2016). Magnetyzm. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN

D.e.n. (pseud.) (1865). Józef Dzierzkowski. Przyjaciel domowy: pismo zbiorowe dla gospodarzy, 26, 101-102.

Fr. II. L (pseud.) (1865). Józef Dzierzkowski. Jana Jaworskiego kalendarz polski ilustrowany na rok zwyczajny 1865,zebrany staraniem redakcji gazety rolniczej. Warszawa: Nakładem i drukiem wydawcy, 11-13.

Goethe, J.W. von (1841). Faust: Eine Tragödie. Erster Theil. London: Herrmann Pfarge.

Haase, F. (1939). Volksglaube und Brauchtum der Ostslaven. Breslau: Verlag Gerhard Martin.

Jakowska K. Podręczny słownik pisarzy polskich. Józef Dzierzkowski Wiedza Powszechna, 2006, s 124-125

Janion, M. (1969). Romantyzm: Studia o ideach i stylu. Warszawa: Pánstwowy Instytut Wydawniczy.

Janion, M. (2002). Wampir: biografia symboliczna. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.

Kremer, D. (2007). Romantik: Stuttgart/Weimar: Verlag J. B. Metzler.

Kubacki W. (1951). Arcydramat Mickiewicza, Studia nad III częścią Dziadów, Kraków: M. Kot.

Kozakiewicz, S.. (1958). Ignacy Gierdziejewski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Kupfer, A. (2006). Die künstlichen Paradiese: Rausch und Realität seit der Romantik. Ein Handbuch. Stuttgart, Weimar: Verlag J. B. Metzler.

Mesmer, A. (1814). Mesmerismus.oder System der Wechselwirkungen, Theorie und Anwendung des thierischen Magnetismus (przeł. K. C. Wolfart). Berlin: Nikolaische Buchhandlung.

Moszyński K. (1967). Kultura ludowa Słowian: t. 2. Kultura duchowa. Warszawa: Ksia̜źka i Wiedza.

Petzoldt, L. (1989). Dämonenfurcht und Gottvertrauen. Zur Geschichte und Erforschung unserer Volkssagen.Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.

Płonka-Syroka, B. (1990). Recepcja doktryn medycznych przełomu XVIII i XIX wieku w polskich ośrodkach akademickich, w latach 1784-1863. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Podgórska, B., Podgórski A. (2005) Wielka księga demonów polskich: leksykon i antologia demonologii ludowej. Katowice: KOS.

Rosnowska J. Związki twórczości Dzierzkowskiego z literaturą i sztuką Zachodu. Pamiętnik Literacki. Czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 58 (1), 27-65.

Schneider, M. (2013): Wissende des Unbewussten: Romantische Anthropologie und Ästhetik im Werk Richard Wagners. Berlin/Boston: Walter de Gruyter.

Schubert, G.H. (1840). Ansichten von der Nachtseite der Naturwissenschaft. Dresden, Leipzig: Arnoldische Buchhandlung.

Siebenpfeifer, H (2010). Messmerismus. Magnetismus. W: Kremmer, D. (red.) E.T.A. Hoffmann. Leben – Werk – Wirkung. Berlin, New York: de Gruyter.

Simonides, D. (1987). Moderne Sagenbildung im polnischen Großstadtmilieu. Fabula, 28 , 269-278.

Schweizer, S. (2008). Anthropologie der Romantik: Körper, Seele und Geist; anthropologische Gottes-, Welt- und Menschenbilder der wissenschaftlichen Romantik. Paderborn: F. Schöningh.

Stone, M. (2006). Energievampire: erkennen, meiden, abwehren. München: Integral Verlag.

Ruff, M. (2003). Zauberpraktiken als Lebenshilfe: Magie im Alltag vom Mittelalter bis heute Frankfurt, New York: Campus Verlag.

Russel, J.B. (2000). Biographie des Teufels: das radikal Böse und die Macht des Guten in der Welt (przeł. S. Grabmayr, M. Pitner). Köln, Wien, Weimar: Böhlau Verlag.

Tęcza, K. (1987): Zjawy i strachy polskie, Jelenia Góra: nakład autora.

Literatura Ludowa. Journal of Folklore and Popular Culture

Downloads

Objavljeno

2018-05-20

Kako citirati

1.
DYLEWSKA, Agnieszka. Antropologiczno-ludowe aspekty kreacji postaci magnetyzera w utworach Ernsta Teodora Amadeusza Hoffmanna i Józefa Dzierzkowskiego. Literatura Ludowa. Journal of Folklore and Popular Culture. Online. 20 Мај 2018. Vol. 61, no. 6, pp. 13-26. [Accessed 7 Јули 2025]. DOI 10.12775/LL.6.2017.002.

Broj časopisa

Br. 6 (2017): Literatura Ludowa

Sekcija

Articles

Licenca

1. The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:

a) recording of a Work / subject of a related copyright;

b) reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);

c) marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;

d) introduction of Work / object of related copyright to computer memory;

e) dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 3.0).

2. The authors give the publisher the license free of charge.

3. The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.

Stats

Number of views and downloads: 529
Number of citations: 0