Antropologiczno-ludowe aspekty kreacji postaci magnetyzera w utworach Ernsta Teodora Amadeusza Hoffmanna i Józefa Dzierzkowskiego

Autor

  • Agnieszka Dylewska Uniwersytet Zielonogórski Wydział Humanistyczny Instytut Filologii Germańskiej

DOI:

https://doi.org/10.12775/LL.6.2017.002

Słowa kluczowe

Dzierzkowski, Hoffmann, Mesmer, magnetyzm, magnetyzer, romantyzm, wierzenia ludowe

Abstrakt

Fascynacja fenomenem magnetyzmu zarówno na płaszczyźnie naukowej jak i literackiej była zjawiskiem nierozerwalnie związanym z epoką romantyzmu. Magnetyzm i tajemnicza postać magnetyzera stanowiły przedmiot zainteresowań romantycznych pisarzy E.T.A. Hoffmanna i Józefa Dzierzkowskiego. Obaj twórcy uczynili lekarza magnetycznego głównym protagonistą, a dyskurs na temat magnetycznych kuracji jednym z konstytutywnych problemów swych utworów. Przedmiotem rozważań niniejszego artykułu jest analiza portretów magnetyzerów w utworach Magnetiseur (1814) E.T.A. Hoffmanna oraz Lekarz magnetyczny (1844) Józefa Dzierzkowskiego. Istotne jest nie tylko przedstawienie tytułowych bohaterów w odniesieniu do założeń i idei rozwijającej się na początku 19 wieku romantycznej antropologii lecz, przede wszystkim, próba wykazania, że elementy zaczerpnięte z ludowego folkloru, z którego obaj pisarze korzystali przy kreowaniu obrazu magnetyzera, mają istotny wpływ na narodziny związanej z tą postacią (miejskiej) legendy.

Biogram autora

Agnieszka Dylewska - Uniwersytet Zielonogórski Wydział Humanistyczny Instytut Filologii Germańskiej

Biogram

Dr Agnieszka Dylewska ukończyła studia na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W roku 2007 uzyskała stopień naukowy doktora. 1995-2009  pracowała jako wykładowca w Studium Nauki Języków Obcych UZ.  Od roku 2009 jest zatrudniona w Instytucie Filologii Germańskiej na Uniwersytecie Zielonogórskim na stanowisku adiunkta. Jest autorką publikacji z zakresu antropologii literackiej, literatury niemieckiego romantyzmu, polskiej i niemieckiej literatury ludowej oraz literatury regionalnej dolnego Śląska i prowincji poznańskiej.

Publikacja książkowa: Sagen und sagenhafte Erzählungen in deutschen und polnischen Sammlungen der Provinz Posen (1815-1918), Dresden, Wrocław  2010.

Wybrane artykuły i rozdziały w monografiach: Die Ich-Spaltung und das Doppelgängermotiv in die "Die Elixiere des Teufels" von E.T.A. Hoffmann, „Sprachkontakte und Literaturvermittlung: Prof. Dr. Eugeniusz  Klin zum 70. Geburtstag”, Zielona Góra 2001; Motywy w podaniach z polskich i niemieckich zbiorów Prowincji Poznańskiej (1815-1918), „Literatura Ludowa” 2009, nr 4-5; Grenzen des Schweigens. Grenzsituationen und Kommunikationsphänomen im Roman von Julia Franck „Die Mittagsfrau“, „Kontinuitäten, Brüche, Kontroversen : Deutsche Literatur nach dem Mauerfall“, Dresden 2012, Między tym i tamtym światem. Refleksje nad przestrzenią w podaniu na przykładzie zbiorów Oskara Kolberga i Ottona Knoopa, „Literatura Ludowa“ 2013, nr 2; Emotionalität in der Sage anhang der Sammlung "Sagen und Erzählungen aus der Provinz Posen" (1893) von Otto Knopp, „Kwartalnik Neofilologiczny 2015; Der Weg durch den Gespensterwald. Das Volkstümliche im Roman "Rabenliebe" von Peter Wawerzinek Kwartalnik Neofilologiczny  2017, vol. LXIV, z. 3.

Bibliografia

Hoffmann, E.T.A. (1958). Magnetyzer. W: Opowieści fantastyczne (przeł. Jerzy Ficowski i in.). Warszawa: Czytelnik.

Dzierzkowski J. (1976.). Lekarz magnetyczny. W: Polska nowela fantastyczna, red. J. Tuwim, t. 1, Kraków.

Abend S., Amtweiler, W. (2001). Götter in Weiß. Arztmythen in der Kunst W: Dominik Gross D. (red.): Medizingeschichte in Schlaglichtern: Beiträge des "Rheinischen Kreises der Medizinhistoriker“. Kassel: kassel university press, 363-376.

„Der reisende Teufel” (IX), 28. 04. 1828.

Bachórz, J., Kowalczykowa A. (red.) (1991). Słownik literatury polskiej XIX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Borowy, W. (1920). Dziady a magnetyzm i teozofia. „Tygodnik Ilustrowany” 19, 364-366.

Braun, P. (2004). E.T.A. Hoffmann Dichter, Zeichner, Musiker, Biographie. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.

Brednich, R. W. (red.) (1990). Die Spinne in der Yucca Palme. Sagenhafte Geschichten von heute, München: Becksche Reihe.

Buck, M. R. (1865). Medicinischer Volksglauben u. Volksaberglauben aus Schwaben: eine kulturgeschichtliche Skizze. Ravensburg: Verlag der Dorn’schen Buchhandlung.

Carus, C. G. (1846). Psyche. Zur Entwicklungsgeschichte der Seele. Pforzheim: Flammer und Hoffmann.

Chruściński, K. (1965). „Hoghartyzm” i „hoffmanizm” w drobnych utworach narracyjnych Józefa Dzierzkowskiego z lat 1838-1844. Gdańskie Zeszyty Humanistyczne VIII, 165-75.

Chruściński, K. (1970). Józef Dzierzkowski: pisarz i działacz polityczny okresu międzypowstaniowego (1831-1863): Gdańsk: GTN.

Czeczot, K. (2016). Magnetyzm. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN

D.e.n. (pseud.) (1865). Józef Dzierzkowski. Przyjaciel domowy: pismo zbiorowe dla gospodarzy, 26, 101-102.

Fr. II. L (pseud.) (1865). Józef Dzierzkowski. Jana Jaworskiego kalendarz polski ilustrowany na rok zwyczajny 1865,zebrany staraniem redakcji gazety rolniczej. Warszawa: Nakładem i drukiem wydawcy, 11-13.

Goethe, J.W. von (1841). Faust: Eine Tragödie. Erster Theil. London: Herrmann Pfarge.

Haase, F. (1939). Volksglaube und Brauchtum der Ostslaven. Breslau: Verlag Gerhard Martin.

Jakowska K. Podręczny słownik pisarzy polskich. Józef Dzierzkowski Wiedza Powszechna, 2006, s 124-125

Janion, M. (1969). Romantyzm: Studia o ideach i stylu. Warszawa: Pánstwowy Instytut Wydawniczy.

Janion, M. (2002). Wampir: biografia symboliczna. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.

Kremer, D. (2007). Romantik: Stuttgart/Weimar: Verlag J. B. Metzler.

Kubacki W. (1951). Arcydramat Mickiewicza, Studia nad III częścią Dziadów, Kraków: M. Kot.

Kozakiewicz, S.. (1958). Ignacy Gierdziejewski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Kupfer, A. (2006). Die künstlichen Paradiese: Rausch und Realität seit der Romantik. Ein Handbuch. Stuttgart, Weimar: Verlag J. B. Metzler.

Mesmer, A. (1814). Mesmerismus.oder System der Wechselwirkungen, Theorie und Anwendung des thierischen Magnetismus (przeł. K. C. Wolfart). Berlin: Nikolaische Buchhandlung.

Moszyński K. (1967). Kultura ludowa Słowian: t. 2. Kultura duchowa. Warszawa: Ksia̜źka i Wiedza.

Petzoldt, L. (1989). Dämonenfurcht und Gottvertrauen. Zur Geschichte und Erforschung unserer Volkssagen.Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.

Płonka-Syroka, B. (1990). Recepcja doktryn medycznych przełomu XVIII i XIX wieku w polskich ośrodkach akademickich, w latach 1784-1863. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Podgórska, B., Podgórski A. (2005) Wielka księga demonów polskich: leksykon i antologia demonologii ludowej. Katowice: KOS.

Rosnowska J. Związki twórczości Dzierzkowskiego z literaturą i sztuką Zachodu. Pamiętnik Literacki. Czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 58 (1), 27-65.

Schneider, M. (2013): Wissende des Unbewussten: Romantische Anthropologie und Ästhetik im Werk Richard Wagners. Berlin/Boston: Walter de Gruyter.

Schubert, G.H. (1840). Ansichten von der Nachtseite der Naturwissenschaft. Dresden, Leipzig: Arnoldische Buchhandlung.

Siebenpfeifer, H (2010). Messmerismus. Magnetismus. W: Kremmer, D. (red.) E.T.A. Hoffmann. Leben – Werk – Wirkung. Berlin, New York: de Gruyter.

Simonides, D. (1987). Moderne Sagenbildung im polnischen Großstadtmilieu. Fabula, 28 , 269-278.

Schweizer, S. (2008). Anthropologie der Romantik: Körper, Seele und Geist; anthropologische Gottes-, Welt- und Menschenbilder der wissenschaftlichen Romantik. Paderborn: F. Schöningh.

Stone, M. (2006). Energievampire: erkennen, meiden, abwehren. München: Integral Verlag.

Ruff, M. (2003). Zauberpraktiken als Lebenshilfe: Magie im Alltag vom Mittelalter bis heute Frankfurt, New York: Campus Verlag.

Russel, J.B. (2000). Biographie des Teufels: das radikal Böse und die Macht des Guten in der Welt (przeł. S. Grabmayr, M. Pitner). Köln, Wien, Weimar: Böhlau Verlag.

Tęcza, K. (1987): Zjawy i strachy polskie, Jelenia Góra: nakład autora.

Literatura Ludowa. Journal of Folklore and Popular Culture

Pobrania

Opublikowane

2018-05-20

Jak cytować

1.
DYLEWSKA, Agnieszka. Antropologiczno-ludowe aspekty kreacji postaci magnetyzera w utworach Ernsta Teodora Amadeusza Hoffmanna i Józefa Dzierzkowskiego. Literatura Ludowa. Journal of Folklore and Popular Culture [online]. 20 maj 2018, T. 61, nr 6, s. 13–26. [udostępniono 7.7.2025]. DOI 10.12775/LL.6.2017.002.

Numer

Nr 6 (2017): Literatura Ludowa

Dział

Artykuły

Licencja

Prawa autorskie/Copyright Notice

1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:

a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;

b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);

c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;

d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;

e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 3.0).

 2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.

3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.

 

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 529
Liczba cytowań: 0