Norwid, Heine, Gautier i początki modernizmu

Abstrakt

Związki Norwida z symbolizmem i modernizmem, które były oczywiste dla Juliusza Gomulickiego, zostały ostatnio zakwestionowane. Zwłaszcza polscy norwidolodzy odeszli od uwydatniania podobieństw między poezją i prozą autora Vade-mecum a innowacjami literackimi jego francuskich współczesnych spod znaku wczesnego modernizmu. Polska norwidologia skupiała się (z nielicznymi wyjątkami) na zakorzenieniu jego twórczości w tradycji rodzimej. Niniejsza rozprawa porównuje motywy grobowe u Norwida (m.in. reprezentację agonii Chopina w Czarnych kwiatach) z podobnymi motywami w twórczości Théophile’a Gautiera (chodzi o jego wysoce poetycki opis tzw. grobu materacowego Heinricha Heinego). Nie dziwi, że opis Norwida pozwala ustalić związek z historią świętą, podczas gdy Gautier, który wyróżniał się doskonałym warsztatem poetyckim, używał obrazowania religijnego w celach ornamentalnych. „Metafizyczne” podejście Norwida do śmierci przypomina podobną praktykę u Baudelaire’a, który mieszał zdezaktualizowane obrazy sakralne z przedmiotami i sytuacjami niereligijnymi po to, by reprezentować metafizyczny obraz świata na opak, z nieobecnym Bogiem. Norwid jako poeta chrześcijański był w pewnym sensie bardziej staroświecki niż Baudelaire, lecz – z drugiej strony – jego literacka metoda mieszania sacrum i profanum była jeszcze bardziej śmiała niż sposób, w jaki francuski poeta odtwarzał ów konflikt między tradycją a nowoczesnością.