(Nie)przekładalność kultur: postkolonialne porównania
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2015.018Słowa kluczowe
postkolonializm, (nie)przekładalność kultur, dyskurs kolonialny, trauma, intertekstualność, wartośćAbstrakt
Porównanie stanowi nieodzowne narzędzie badacza postkolonializmu, który opierając się na swej wiedzy i doświadczeniu, usiłuje dokonać interpretacji zjawisk będących wytworem odmiennych kodów kulturowych. W warunkach globalizacji i wielokulturowości tego typu analiza może wydawać się prostym zabiegiem interpretacyjnym. Jednakże od lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia zaobserwować można gruntowne transformacje procedur komparatystycznych i wartościujących w anglojęzycznej krytyce postkolonialnej. Autorka artykułu szczegółowo omawia te transformacje, stawiając pod znakiem zapytania problem przekładalności kultur. Następnie analizuje relacje intertekstualne w dwóch współczesnych utworach postkolonialnych stanowiących reinterpretację klasyki angielskiej – w Szerokim Morzu Sargassowym kreolskiej pisarki Jean Rhys zainspirowanej Jane Eyre Charlotte Bronte oraz w powieści Foe południowoafrykańskiego noblisty, Johna Maxwella Coetzee’ego, nawiązującej do Przypadków Robinsona Kruzoe Daniela Defoe. W konkluzji autorka zastanawia się nad pojęciem apropriacji kultur w dobie deterytorializacji i globalizacji, starając się zarysować twórcze horyzonty badawcze dla komparatystyki postkolonialnej.
Bibliografia
Achebe Chinua, An Image of Africa: Racism in Conrad’s „Heart of Darkness”, kirbyk.net/hod/image.of.africa.html (dostęp: 22.09.2015).
Achebe Chinua, Colonialist Criticism, [w:] The Post-colonial Studies Reader, red. Bill Ashcroft, Gareth Griffiths, Helen Tiffin, London–New York: Routledge, 1999.
Appadurai Arjun, Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji, tłum. Zbigniew Pucek, Krakow: Universitas, 2005.
Barth John, The Literature of Exhaustion, [w:] The Novel Today: Contemporary Writers on Modern Fiction, red. Malcolm Bradbury, Glasgow: Fontana, 1977.
Bhabha Homi K., Miejsca kultury, tłum. Tomasz Dobrogoszcz, Krakow: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.
Bordo Susan, Unbearable Weight: Feminism, Western Culture and the Body, Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press, 1995.
Branach-Kallas Anna, Uraz przetrwania. Trauma i polemika z mitem pierwszej wojny światowej w powieści kanadyjskiej, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2014.
Bronte Charlotte, Jane Eyre, Harmondsworth: Penguin Books, 1962 (wyd. polskie: Jane Eyre, tłum. Teresa Świderska, Warszawa: Proszyński Media, 2011).
Caruth Cathy, Trauma and Experience: Introduction, [w:] Trauma: Explorations in Memory, red. Cathy Caruth, Baltimore–London: Johns Hopkins University Press, 1995.
Coetzee John Maxwell, Foe, New York: Viking, 1987 (wyd. polskie: Foe, tłum. Magdalena Konikowska, Krakow: Znak, 2007).
Craps Stef, Buelens Gert, Introduction: Postcolonial Trauma Novels, „Studies in the Novel” 2008, t. 40, nr 1/2, s. 2.
Defoe Daniel, The Life and Adventures of Robinson Crusoe, Harmondsworth: Penguin Books, 1985 (wyd. polskie: Przypadki Robinsona Kruzoe, tłum. Jozef Birkenmajer, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2002).
Drabble Margaret, Stringer Jenny, The Concise Oxford Companion to English Literature, Oxford–New York: Oxford University Press, 1987.
Gandhi Leela, Teoria postkolonialna. Wprowadzenie krytyczne, tłum. Jacek Serwański, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008.
Gilman Sander L., Black Bodies, White Bodies: Toward an Iconography of Female Sexuality in Late Nineteenth-Century Art, Medicine, and Literature, [w:] „Race”, Writing, and Difference, red. Henry Louis Gates, Jr., Chicago–London: University of Chicago Press, 1986.
JanMohamed Abdul R., The Economy of Manichean Allegory: The Function of Racial Difference in Colonialist Literature, [w:] „Race”, Writing, and Difference, red. Henry Louis Gates, Jr., Chicago–London: University of Chicago Press, 1986.
Jenny Laurent, Strategia formy, tłum. Krystyna i Jerzy Faliccy, „Pamiętnik Literacki” 1988, z. 1.
Kincaid Jamaica, A Small Place, New York: Farrar, Straus, Giroux, 1988.
King Thomas, Godzilla vs. Post-Colonial, [w:] Unhomely States: Theorizing English-Canadian Postcolonialism, red. Cynthia Sugars, Peterborough: Broadview Press, 2004.
Kołodziejczyk Dorota, Postkolonialne odzyskiwanie pamięci: zawłaszczenia, fabulacje, niesamowite dopominanie, [w:] Od pamięci biodziedzicznej do postpamięci, red. Teresa Szostek, Roma Sendyka i Ryszard Nycz, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2013.
Kołodziejczyk Dorota, Wojna światów? Postkolonialny kontrapunkt w nowej komparatystyce, „Teksty Drugie” 2014, nr 4.
Kristeva Julia, Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie, tłum. Maciej Falski, Krakow: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007.
Lamming George, The Pleasures of Exile, London: Michael Joseph, 1960.
Lewis Herman Judith, Przemoc. Uraz psychiczny i powrót do równowagi, tłum. Anna i Magdalena Kacmajor, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2007.
Loomba Ania, Kolonializm/postkolonializm, tłum. Natalia Bloch, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2011.
Macaulay Thomas, Minute on Indian Education, [w:] The Post-colonial Studies Reader, red. Bill Ashcroft, Gareth Griffiths, Helen Tiffin, London–New York: Routledge, 1999.
McClintock Anne, Imperial Leather: Race, Gender and Sexuality in the Colonial Contest, New York–London: Routledge, 1995.
McLeod John, Beginning Postcolonialism, Manchester–New York: Manchester University Press, 2000.
Meyer Susan L., From „Colonialism and the Figurative Strategy of Jane Eyre”, [w:] Post-Colonial Theory and English Literature, red. Peter Childs, Edinburgh: Edinburgh University Press, 1999.
Ngũgĩ wa Thiong’o, Decolonising the Mind: The Politics of Language in African Literature, London: James Currey, 1986.
Phillips Richard, Mapping Men and Empire: A Geography of Adventure, London: Routledge, 1997.
Pratt Mary Louise, Imperialne spojrzenie: pisarstwo podróżnicze a transkulturacja, tłum. Ewa Elżbieta Nowakowska, Krakow: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011.
Rhys Jean, Wide Sargasso Sea, London: Deutsch, 1966 (wyd. polskie – Szerokie Morze Sargassowe, tłum. Maryla Topczewska-Metelska, Krakow: Wydawnictwo Literackie, 1987).
Rothberg Michael, Między Paryżem a Warszawą. Pamięć wielokierunkowa, etyka i odpowiedzialność historyczna, tłum. Tomasz Bilczewski i Anna Kowalcze-Pawlik, [w:] Od pamięci biodziedzicznej do postpamięci, red. Teresa Szostek, Roma Sendyka i Ryszard Nycz, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2013.
Said Edward W., Kultura i imperializm, tłum. Monika Wyrwas-Wiśniewska, Krakow: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009.
Said Edward W., Orientalizm, tłum. Monika Wyrwas-Wiśniewska, Poznań: Zysk i S-ka, 2005.
Slemon Stephen, Unsettling the Empire: Resistance Theory for the Second World, [w:] The Post-colonial Studies Reader, red. Bill Ashcroft, Gareth Griffiths, Helen Tiffin, London–New York: Routledge, 1999.
Spivak Gayatri Chakravorty, A Critique of Postcolonial Reason: Toward a History of the Vanishing Present, Cambridge–London: Harvard University Press, 1999.
Spivak Gayatri Chakravorty, Death of a Discipline, New York–Chichester: Columbia University Press, 2003.
Spivak Gayatri Chakravorty, Komparatystyka ekstremalna, tłum. Dorota Kołodziejczyk, „Recykling Idei” 2008, nr 10 (wiosna/lato).
Spivak Gayatri Chakravorty, Three Women’s Texts and a Critique of Imperialism, [w:] „Race”, Writing, and Difference, red. Henry Louis Gates, Jr., Chicago–London: University of Chicago Press, 1986.
Stepan Nancy Leys, Race and Gender: The Role of Analogy in Science, [w:] Anatomy of Racism, red. David Theo Goldberg, Minneapolis–London: University of Minnesota Press, 1990.
Tiffin Helen, Post-colonial Literatures and Counter-discourse, [w:] The Post-colonial Studies Reader, red. Bill Ashcroft, Gareth Griffiths, Helen Tiffin, London–New York: Routledge, 1999.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1164
Liczba cytowań: 0
